เพราะประเทศไทยกำลังเร่งอนุรักษ์สัตว์ป่าและพันธุ์พืช ไม่ให้สูญพันธุ์หรือเสื่อมสลาย สิ่งมีค่าที่เรามีอยู่อย่างอุดมสมบูรณ์ตั้งแต่อดีต จึงต้องร่วมกันพิทักษ์รักษาให้ลูกหลานเยาวชนเราได้เห็นอย่างยั่งยืนหากย้อนอดีตไปร้อยกว่าปี จังหวัดแพร่ได้ชื่อว่าเป็นเมืองแห่งไม้สัก และป่าไม้นานาพันธุ์ โดยเฉพาะไม้สักเมื่อมีปริมาณเพิ่มมากขึ้น ในปี พ.ศ.2426 รัฐบาลไทยยุคนั้นจึงเริ่มต้นโครงการให้สัมปทานป่าไม้สักแก่ บริษัท East Asiatic & Co.Ltd. ของประเทศเดนมาร์ก บริษัทเอกชนรายแรกที่ได้สัมปทานการทำไม้สักจังหวัดแพร่แต่หลังจากบริษัทบอมเบย์ เบอร์มา ของอังกฤษ เข้ามารับสัมปทานมากที่สุด บริเวณป่าริมฝั่งแม่น้ำยมตะวันตก ตั้งแต่ตำบลสะเอียบ อำเภอสอง ถึงป่าแม่ต้า เขตอำเภอลอง จึงเป็นต้นเหตุทำให้สภาพป่าไม้เริ่มเสื่อมโทรม ชาวบ้านร่วมห่มผ้าเหลืองบวชต้นสัก. สถานีรถไฟแม่พวก แหล่งท่องเที่ยวน่าสนใจ.จากรายงานของ Mr.H.SLADE เจ้าพนักงานป่าไม้ชาวอังกฤษ ทำงานเกี่ยวกับการป่าไม้ของประเทศไทย เมื่อ พ.ศ.2439 ประเทศไทยตัดฟันต้นไม้เกินกำลังประมาณ 3 เท่าครึ่งของป่าไม้ ส่งผลให้ป่าไม้สักของประเทศไทยมีลักษณะเป็นหย่อมๆ ไม่ติดต่อเป็นผืนเดียวกันเหมือนอย่างประเทศพม่าบางแห่งมีเพียงต้นสักขนาดใหญ่โดดเด่นเพียงต้นเดียว ไม่มีขนาดรองลงมาหรือแม้กระทั่งกล้าไม้ จะอาศัยเพียงการขยายพันธุ์ตามธรรมชาติย่อมไม่เพียงพอ กรมป่าไม้จึงเกรงว่าจะไม่มีไม้สักไว้สืบพันธุ์ เมื่อปี 2453 จึงจัดให้มีโครงการปลูกต้นสักทดแทนส่วนที่ขาดหายหรือเสื่อมโทรมไปโดยมองไปที่สวนป่าแม่พวก อ.เด่นชัย จ.แพร่ ด้วยปัจจัยสภาพดินฟ้าอากาศเหมาะสมต่อการเจริญเติบโตของต้นสักมากแห่งหนึ่ง นอกจากนั้นลักษณะต้นสักในพื้นที่แห่งนี้จะขึ้นตรง ลำต้นยาว ได้ปริมาณเนื้อไม้มากกว่าที่อื่น ส่วนลวดลายในเนื้อไม้สวยงาม ทนทาน เหมาะสำหรับใช้เป็นแม่ไม้เพื่อขยายพันธุ์ต่อไป นักท่องเที่ยวให้ความสนใจสินค้าท้องถิ่น.จนในที่สุดจึงมีการริเริ่มปลูกสวนสักอย่างจริงจังแห่งแรกในพื้นที่ 166 ไร่ ของป่าแม่พวกอยู่ฝั่งตรงข้ามกับสถานีรถไฟแม่พวก เมื่อปี พ.ศ.2453 หรือเมื่อ 107 ปีที่ผ่านมา หลังจากชาวบ้านแม่พวกร่วมอาสาลงแรงปลูกต้นสัก ตั้งแต่นั้นมาจึงได้ชื่อว่าเป็น “ป่าสักปลูกแห่งแรกของประเทศไทย” ตั้งแต่นั้นมานายประทิน แมดเมือง หัวหน้าสวนป่าแม่พวก อ.เด่นชัย จ.แพร่ ย้อนอดีตให้ฟัง การริเริ่มปลูกต้นสักในครั้งนั้น พระยาวันพฤกษ์พิจารณ์ (ทองคำ เศวตศิลา) ใช้วิธีหยอดเมล็ดลงหลุมโดยตรง วิธีนี้จะได้ต้นสักที่มีลักษณะเฉพาะตรงลำต้นใหญ่ เหมาะสมที่จะใช้เป็นไม้แม่พันธุ์ ดอกอาว สวยงามใต้ต้นสักในช่วงนี้. ชมการสาธิตทำผ้ามัดย้อมสีจากใบสัก.ต่อมาในปี พ.ศ.2454 สมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง พระอัครมเหสี ใน พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาจุฬาลงกรณ์ พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 ได้เสด็จประพาสตามเส้นทางรถไฟสายเหนือ จากสถานีรถไฟหัวลำโพง ถึงสถานีรถไฟแม่พวก เพื่อไปทอดพระเนตรสวนป่าสักปลูกแห่งแรกนี้กาลเวลาล่วงเลยมาชั้นหลัง ป่าสักปลูกแห่งแรกนี้ อยู่ในการดูแลของส่วนส่งเสริมการปลูกป่า สำนักจัดการทรัพยากรป่าไม้ที่ 3 สาขาแพร่ กรมป่าไม้ กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม โดยเมื่อปี พ.ศ.2541 สำรวจพบว่า มีต้นสักเดิมที่ปลูกไว้ภายในบริเวณดังกล่าวหลงเหลืออยู่จำนวน 1,797 ต้นนี่เองจึงทำให้ชาวบ้านแม่พวกมีความรักและหวงแหนผืนป่าสักปลูกแห่งนี้ที่เจริญเติบโต สูงใหญ่ แม้กาลเวลาจะผ่านพ้นมาร้อยกว่าปี นอกจากนี้ ทุกๆปี นายน้อย เทียรมณี ผู้ใหญ่บ้านหมู่ 5 บ้านแม่พวก ยังนำชาวบ้านทำการแผ้วถางวัชพืชไม่ให้หญ้าขึ้นรกรุงรังและทำแนวป้องกันไฟป่าสักแห่งนี้ พระสงฆ์สวดพระพุทธมนต์ในพิธีบวชป่าสัก.นายโชคชัย เดชอมรธัญ รอง ผวจ.แพร่ กล่าวว่า ได้ไปร่วมพิธีซึ่งนิมนต์พระสงฆ์เจริญพระพุทธมนต์ เรียกขวัญต้นสักและทำพิธีบวชป่า ตามประเพณีภาคเหนือ เป็นกุศโลบายในการรักษาป่า เพราะผืนป่าที่บวชเสมือนดินแดนศักดิ์สิทธิ์ ไม่มีใครกล้ามาตัดต้นไม้ขณะเดียวกันยังถือเป็นความร่วมแรงร่วมใจ ดูแลรักษาป่าและแหล่งต้นน้ำลำธาร พร้อมกับการอนุรักษ์ผืนป่าสักปลูกไว้ให้อนุชนรุ่นหลังได้รู้ถึงคุณค่าของต้นสัก จึงเป็นเหตุทำให้เกิดเป็นความร่วมมือ ระหว่างศูนย์หม่อนไหมเฉลิมพระเกียรติฯ จ.แพร่ สนง.พัฒนาชุมชน อ.เด่นชัย และวิทยาลัยชุมชนแพร่ และชาวบ้านแม่พวก หน่วยงานภาครัฐ องค์กร ประชาชน ร่วมกิจกรรม. นายโชคชัย เดชอมรธัญ รอง ผวจ.แพร่ ร่วมพิธีบวชป่า.ด้วยการคิดสูตรการทำผ้ามัดย้อมสีใบสักออกจำหน่ายแก่นักท่องเที่ยวสร้างรายได้ให้ชุมชน โดยนำใบสักแก่มาต้มเคี่ยวกับผ้ามัดหมี่ จะออกมาเป็นผ้ามัดย้อมสีน้ำตาล แต่ถ้าใบสักสีเขียว ได้ผ้ามัดย้อมสีออกน้ำตาลจางๆนายพงศ์รัตน์ ภิรมย์รัตน์ ผู้ว่าราชการจังหวัดแพร่ กล่าวว่า การบวชป่าของชาวบ้านแม่พวกถือเป็นความเข้มแข็งของคนในชุมชน ในการดูแลรักษาป่าและแหล่งต้นน้ำลำธารในธรรมชาติ รวมทั้งเป็นการสืบสานวัฒนธรรมความเชื่อของชาวบ้านที่ว่าพญาต้นไม้ที่ผ่านการบวชแล้ว จะช่วยคุ้มครองรักษาต้นไม้ต่างๆบริเวณนั้นด้วยทั้งหมดนี้ส่งผลทำให้พื้นที่ไม่แห้งแล้ง ฝนตกต้องตามฤดูกาล ทั้งช่วยรักษาป่าไม้อันเป็น ต้นน้ำลำธารให้อุดมสมบูรณ์ ประชาชน เยาวชนเกิดสำนึกหวงแหน รักษ์สิ่งแวดล้อมและธรรมชาติที่อุดมสมบูรณ์ รถไฟสายเหนือวิ่งผ่าน อ.เด่นชัย จ.แพร่. นักเรียน สถานศึกษา เยี่ยมชมป่าสักปลูกแห่งแรก.จึงอยากให้มีการอนุรักษ์ป่าแห่งนี้อยู่คู่กับจังหวัดแพร่ เพื่อสนับสนุนเป็นแหล่งทรัพยากรธรรมชาติ และแหล่งท่องเที่ยวในหมู่บ้าน ชุมชน สามารถเชื่อมโยงไปยังหมู่บ้าน หรือตำบลพื้นที่ใกล้เคียงในจังหวัดแพร่ สร้างรายได้ให้กับชุมชนอย่างยั่งยืนนายน้อย เทียรมณี หรือ ผู้ใหญ่น้อย กล่าวว่า ขณะนี้ยังร่วมกับชาวบ้านอนุรักษ์สถานีรถไฟแม่พวก ซึ่งอยู่ตรงกันข้ามกับสวนสักแม่พวก-เด่นชัยไปด้วย เพราะถึงแม้เป็นเพียงสถานีหยุดรถไฟสร้างขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 5 โดยนำของใช้ในวิถีชีวิตชุมชนมาจัดแสดงภายในอาคารสถานีรถไฟ และจัดโปรแกรมท่องเที่ยวในหมู่บ้านทั้งหลายทั้งปวงจึงทำให้สถานีรถไฟแม่พวกแห่งนี้ ได้รับรางวัลอาคารอนุรักษ์ศิลปสถาปัตยกรรมดีเด่น ประจำปี 2559 ของสมาคมสถาปนิกสยาม ในพระบรมราชูปถัมภ์ แต่อย่าได้หลงลืมไปสัมผัสสวนสักปลูกแห่งแรกของประเทศไทย ชมต้นสักอายุ 107 ปี ยังเจริญเติบโตให้ร่มเงา สูงเด่นเป็นสง่า แผ่กิ่งก้านสาขา รับสายลมและแสงแดด อยู่ห่างจากจังหวัดแพร่ประมาณ 30 กม.ยิ่งช่วงฤดูฝนตั้งแต่เดือนกรกฎาคม-ตุลาคม ของทุกๆปี ยังจะมีดอกอาว ลักษณะคล้ายดอกกระเจียว ขึ้นตามบริเวณใต้ต้นสักเป็นจำนวนมาก ช่วยทำให้ป่าสักปลูกแห่งนี้สวยงามโดดเด่นยิ่งขึ้น.มณี ม่วงทอง
