ในบรรดากบฏทั้งหลาย ที่พงศาวดารบันทึกไว้ กบฏบุญกว้าง สมัยสมเด็จพระเพทราชา...ตั้งแต่เริ่มต้นไปจนจบ...มีปริศนาให้ต้องถาม (ราชวงศ์บ้านพลูหลวง นพ.วิบูล วิจิตรวาทการ สำนักพิมพ์แสงดาว พ.ศ.2561)คุณหมอวิบูล เขียนไว้ในบทที่ 8 ยกความ ในพระราชพงศาวดาร ฉบับพระราชหัตถเลขา ตอนหนึ่งว่า ลุศักราช 1054 ปีวอก จัตวาศก ขณะนั้นเกิดกบฏลาวคนหนึ่งชื่อบุญกว้างมีความรู้วิชาการดี และมีสมัครพรรคพวก 28 คน คิดอ่านทำการกบฏ ตั้งตัวว่าเป็นผู้มีบุญแลพาพรรคพวกเข้ามาอยู่ ณ ศาลาแห่งหนึ่ง นอกประตูเมืองนครราชสีมา และกั้นม่านอยู่มิดชิด แล้วให้คนไปหาตัว พระยานครราชสีมา และกรมการทั้งปวงออกมาจึงพระยานครราชสีมา ก็ขี่ช้างพังตัวหนึ่ง มีบ่าวไพร่ทนายตามออกมา 20 เศษ ครั้นออกมานอกเมืองเกือบจะถึงศาลา แลบุญกว้างกบฏก็ลุกออก มายืนอยู่นอกม่าน แล้วชี้นิ้วตวาดด้วยเสียงเป็นอันดังพระยานครราชสีมาสะดุ้งตกใจกลัวยิ่งนัก ขับช้างหันหวนแล่นหนีเข้าประตูเมือง ทั้งบ่าวไพร่ด้วยกัน แลอ้ายคิดมิชอบกับสมัครพรรคพวก ไล่ตามเข้าไปในเมือง ไพร่พลเมืองและกรมการทั้งหลายก็เกรงกลัวมันมิได้มีผู้ใดจะอาจหาญเข้าไปกุมมันได้ ต้องอยู่ในอำนาจกบฏทั้งสิ้นกบฏบุญกว้างสั่งให้บำรุงช้างม้ารี้พลให้พร้อมไว้เจ้าเมืองนครราชสีมา กลัวกบฏบุญกว้าง ยอมให้ยึดเมืองง่ายๆ แต่ก็ยังมีสมเด็จพระเพทราชา ให้กลัวยิ่งกว่า พงศาวดารเล่าความรู้สึกพระยานครราชสีมาตอนนี้ว่าครั้นจะนิ่งเสียเล่า ก็เหมือนหนึ่งเป็นพรรคพวกเข้าด้วยกบฏ จะพากันตายเสียทั้งสิ้น จำจะอุบายถ่ายเทล่อลวงมัน ให้ยกลงไปตั้งอยู่ ณ เมืองลพบุรี พอให้ได้ใกล้พระเดชพระคุณ และจะขอเอาพระเดชานุภาพพระเจ้าอยู่หัวมาปกเกล้า จึงจะทำมันได้ถนัดพูดจาให้กบฏบุญกว้างเชื่อแล้ว ส่งหนังสือลับกราบทูลสมเด็จพระเพทราชาแล้ว ทัพนครราชสีมา ก็เคลื่อนผ่านเมืองสระบุรี เมืองบัวชุม เมืองไชยบาดาล กวาดต้อนคนเพิ่ม รวมแล้วกว่าหมื่นสมเด็จพระเพทราชา สั่งให้พระยาสุรเสนา แต่งทัพหลวงมีพลห้าพันพร้อมช้างม้าอาวุธ รับศึกลาว แล้วมีหมายไปถึงเจ้านครราชสีมาถ้ากลัวมันอยู่ จะจับมันมิได้ไซร้ ก็ให้ล้อมมันไว้ก่อน อย่าให้มันสงสัยพงศาวดารพรรณนาว่า...ฝ่ายทัพกรุงล้อมไว้ชั้นนอก เป็นมั่นคง แลกบฏบุญกว้างกับสมัครพรรคพวกทั้งปวง มิทันรู้ตัว สะดุ้งตกใจกลัวยิ่งนัก จะหนีก็หนีไม่พ้น จะต่อรบเล่าก็เหลือกำลัง มิรู้จะทำประการใด ก็นิ่งอยู่สิ้นพลชาวนครราชสีมาก็เข้ากลุ้มรุม จับอ้ายคิดมิชอบกับสมัครพรรคพวกยี่สิบคนได้ทั้งสิ้นจึงสมเด็จพระบรมบพิตรพระพุทธเจ้าอยู่หัว ก็มีพระราชทานดำรัสให้ลงพระราชอาญาแก่อ้ายคิดมิชอบ และพรรคพวกทั้งปวงถึงสิ้นชีวิตส่วนพระยานครราชสีมานั้น ไม่เพียงเอาตัวรอดจากกบฏบุญกว้างได้ เอาตัวรอดโทษฐานกบฏจากกรุงศรีอยุธยาได้ ก็ยังได้ความชอบ ต่อมาได้รับพระราชโองการให้เป็นแม่ทัพหลวง ไปช่วยลาวเมืองเวียงจันทน์เมื่อได้ข่าวลาวหลวงพระบางยกทัพมาโจมตีโชคชะตาพระยานครราชสีมาที่ควรเป็นผู้ร้ายตายตอนจบ ก็กลายเป็นพระเอกเรื่องของเมืองนครราชสีมา มีปาฏิหาริย์ให้อึ้งให้ทึ่งมาแต่โบราณ จนถึงการเมืองไทยวันนี้ เมืองนครราชสีมาก็ยังเข้มแข็งมั่นคง ใช่ว่าทัพหลวง ทัพผีบุญจากที่ไหนๆจะหักชิงเอาได้ดังใจ.กิเลน ประลองเชิง
