จากสภาพภูมิอากาศเปลี่ยนแปลง ประชากรมนุษย์ที่เพิ่มขึ้น แมลงเลยถูกจับตามองในฐานะเป็นแหล่งโปรตีนสำคัญที่ใหญ่ที่สุดและเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม ส่งผลให้แมลงได้รับความนิยมไปทั่วโลก จึงเป็นโอกาสให้เมืองร้อนอย่างบ้านเราที่มีแมลงหลากหลาย ไม่ใช่แค่จิ้งหรีด ไหมเท่านั้นที่จะเป็นตัวชูโรงหนอนไม้ไผ่หรือหนอนรถด่วน เป็นแมลงอีกตัวที่น่าจับตามอง...ที่สำคัญราคาค่อนข้างสูง ขายกัน กก.ละกว่า 500 บาท “หนอนไม้ไผ่ที่นิยมบริโภคทั้งหมดมาจากธรรมชาติ การตัดวงจรชีวิตของมันโดยเอาตัวอ่อนมาเป็นอาหารเช่นนี้ สุ่มเสี่ยงต่อการสูญหายไปจากธรรมชาติ ปี 2534 ผมและทีมวิจัยจึงทำการศึกษาหนอนชนิดนี้ จนพัฒนาไปสู่การเพาะเลี้ยงและเพิ่มผลผลิตได้ จนได้จัดทำหนังสือคู่มือแนวทางการเลี้ยง และการเพิ่มผลผลิตหนอนไม้ไผ่ในประเทศไทยสำเร็จ ครอบคลุมการเลี้ยงทั้งในพื้นที่ป่าไผ่ธรรมชาติ และสวนป่าไผ่แบบที่มีหนอนไม้ไผ่อาศัยมาก่อน รวมถึงแบบที่ไม่เคยมีมาก่อน และการผลิตนอกฤดู ผู้สนใจสามารถดาวน์โหลด ไปเป็นความรู้ได้ตลอดเวลา เพื่อนำไปสร้างรายได้”รศ.ดร.เดชา วิวัฒน์วิทยา อาจารย์ภาควิชาชีววิทยาป่าไม้ คณะวนศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ อธิบายถึงที่มาของการจัดทำคู่มือการเลี้ยงหนอนไม้ไผ่ ทีมวิจัยทีมนี้ถือเป็นครั้งแรกของประเทศที่ค้นพบว่า หนอนไม้ไผ่เป็นตัวอ่อนของผีเสื้อกลางคืนขนาดกลาง มีวงจรชีวิตเริ่มจากระยะไข่ (egg) ระยะตัวหนอน (larvae) ระยะดักแด้ (pupa) และตัวเต็มวัย (adult) ใช้เวลาประมาณ 1 ปี แต่ระยะตัวเต็มวัยจะดำรงชีวิตได้แค่ 15-20 วันเท่านั้นช่วงระยะตัวหนอนที่นิยมนำมาบริโภคยาวนานที่สุด 270-300 วัน พบได้ในช่วงกรกฎาคม-มิถุนายน เมื่อออกจากไข่ครบทุกตัว จะรวมกลุ่มกันเจาะรูเข้าไปอยู่ภายในปล้องไผ่เพียง 1 รู เพื่อกินเยื่อไผ่และเนื้ออ่อนของไผ่ ขนาดของรูเจาะเข้าประมาณ 2-4 มม. เป็นรูกลมรี โดยสามารถพบได้ระหว่างปล้องที่ 2-11 ปล้อง สำหรับปัจจัยแวดล้อมที่เกี่ยวข้องกับการดำรงชีวิตของหนอนไม้ไผ่ ความชื้นและอุณหภูมิถือเป็นปัจจัยที่สำคัญ เพราะบริเวณที่พบหนอนไม้ไผ่อาศัย เป็นบริเวณที่ค่อนข้างชื้นหรือใกล้แหล่งน้ำ อุณหภูมิค่อนข้างเย็น ไม่ร้อนมากเกินโดยเฉพาะช่วงผีเสื้อจับคู่ผสมพันธุ์และวางไข่ (กรกฎาคม-สิงหาคม) บรรยากาศควรมีความชื้นสูงและค่อนข้างเย็น ถ้าช่วงฝนตกพรำๆจะช่วยกระตุ้นกิจกรรมนี้ได้ดียิ่งขึ้น รวมถึงฝนก็ถือเป็นปัจจัยหนึ่งที่ช่วยสนับสนุนให้มีหนอนไม้ไผ่เร็วขึ้น ถ้ามีฝนตกเร็วขึ้นและต่อเนื่อง ส่งผลให้ไผ่แทงหน่อได้เร็วขึ้น หลังจากนั้นจะพบผีเสื้อหนอนไม้ไผ่ออกจากดักแด้เร็วขึ้นด้วยแต่ก็ถือเป็นอีกปัจจัยที่ทำให้หนอนไม้ไผ่ตายได้ เพราะน้ำฝนจะไหลเข้าไปตามช่องทางที่หนอนไม้ไผ่กัดกิน ทำให้ตัวหนอนจมน้ำตายอยู่ภายในลำไผ่ แต่ไม่ใช่ปัญหาใหญ่ ขณะที่ศัตรูธรรมชาติจัดเป็นอีกปัจจัยหนึ่งที่สำคัญมากต่อการรอดชีวิตของหนอนไผ่ โดยเฉพาะช่วงระยะไข่และตัวหนอน ศัตรูที่สำคัญได้แก่ มด นกหัวขวานป่าไผ่ และมนุษย์ มดจะทำลายช่วงระยะไข่มากที่สุด ขณะที่นกหัวขวานและมนุษย์จะทำลายช่วงระยะตัวหนอนมากที่สุด นอกจากนี้แล้วยังมีตัวขัดขวางที่สำคัญอีกชนิดหนึ่งคือ ด้วงงวงเจาะหน่อไผ่ ซึ่งมีผลทางอ้อมต่อการเลือกหน่อวางไข่ เพราะหน่อที่ถูกด้วงงวงเจาะหน่อไผ่เข้าทำลายมักจะไม่พบผีเสื้อหนอนไม้ไผ่วางไข่ เพราะหน่อเหล่านี้ส่วนใหญ่จะตายในเวลาต่อมาสนใจหนังสือคู่มือแนวทางการเลี้ยงและการเพิ่มผลผลิตหนอนไม้ไผ่ในประเทศไทย ดาวน์โหลดได้ที่ https://www.arda.or.th/api/component-file/image/9220/oกรวัฒน์ วีนิลคลิกอ่าน “ข่าวเกษตร” เพิ่มเติม
