อ่านเรื่อง “ตะแลงแกง” ในหนังสือ อยุธยาที่ไม่คุ้นเคย (ปวัตร์ นวะมะรัตน สำนักพิมพ์มติชน) แล้ว ผมต้องทำความรู้จัก และทำความเข้าใจกับ ตะแลงแกง เสียใหม่เดิมที เมื่อได้ยินว่า เข้าตะแลงแกง ก็เข้าใจว่าไปเข้าคุกเข้าตะรางแต่ความจริง คำตะแลงแกง หมายถึง “กากบาท” หรือ “สี่แยก”ใครที่อินกระแสบุพเพสันนิวาส ไปเดินเกาะเมืองศรีอยุธยา เดินย่ำไปย่ำมาบริเวณสี่แยก จุดตัดกับถนนสายหลักสองสาย ถนนหน้าวัง กับถนนหลังวังคงนึกไม่ถึงว่า ได้ย่ำรอยประวัติศาสตร์ยิ่งใหญ่ ไว้ใต้ฝ่าเท้าคุณปวัตร์เขียนว่า ถนนหน้าวังเป็นถนนที่ตัดออกจากหน้าวังหลวงลงไปทางทิศใต้ ผ่านหน้าวัดพระราม ศาลพระกาฬ และย่านป่าถ่านไปถึงประตูชัยส่วนถนนหลังวัง ตัดจากทิศตะวันออกไปทางทิศตะวันตก จากย่านป่าโทนผ่านสะพานชีกุนไปจดวังหลัง จุดที่ถนนตัดกันนั่นเอง คือ ตะแลงแกง ซึ่งถือเป็นจุดกึ่งกลางของพระนครศรีอยุธยาชาวต่างชาติที่เข้ามาในสมัยนั้นบันทึกไว้ว่า ตั้งแต่ประตูชัยขึ้นมาจนถึงย่านตะแลงแกง เป็นจุดที่มีผู้คนอาศัยอยู่หนาแน่น มีตลาดขายของชำ และของสดเช้า-เย็นทั้งตลาดหน้าศาลพระกาฬ และตลาดหน้าคุกความเป็นจุดกลางเมือง และเป็นย่านจอแจแออัดที่สุดของเมือง ในสมัยอยุธยา จึงมักใช้ตะแลงแกงเป็นที่ประหารชีวิตและถ้าเป็นคดีร้ายแรง ล้มล้างราชบัลลังก์ เมื่อตัดหัวแล้วก็เสียบประจาน เพื่อมิให้เป็นเยี่ยงอย่างแก่ผู้ที่จะคิดก่อการใหญ่รัชกาลสมเด็จพระมหาจักรพรรดิ (พ.ศ.2091-2111) พระศรีศิลป์ เป็นพระราชโอรสสมเด็จพระไชยราชาธิราชกับท้าวศรีสุดาจันทร์ซึ่งโปรดให้นำมาชุบเลี้ยงไว้ ได้ซ่องสุมผู้คนก่อการกบฏแต่ก็ถูกพระราเมศวร และพระมหินทราธิราช พระราชโอรสสมเด็จพระมหาจักรพรรดิ ปราบปรามลงได้ ตัวพระศรีศิลป์ต้องปืนตายระหว่างการต่อสู้กับทหารวังหลวงส่วนผู้ก่อการที่ร่วมคบคิดกับพระศรีศิลป์ ถูกนำตัวไปตะแลงแกงตัดหัวเสียบประจานรัชกาลสมเด็จพระเจ้าปราสาททอง (พ.ศ.2172-2199) สมเด็จพระอาทิตยวงศ์ ซึ่งถูกถอดออกจากราชสมบัติไปแล้ว แต่ยังทรงพระกรุณาชุบเลี้ยงไว้ เพราะเห็นว่าเป็นพระราชโอรสสมเด็จพระเจ้าทรงธรรมได้คบคิดกับขุนนางผู้จงรักภักดี รวบรวมกำลัง 200 คน บุกเข้าไปในพระราชวังหลวงสมเด็จพระเจ้าปราสาททองเสด็จหนีลงเรือลอยลำบริเวณฉนวนน้ำ ประจำท่าฟากแม่น้ำลพบุรี สั่งให้เร่งไพร่พลไปปราบกบฏ จนแตกพ่ายสมเด็จพระเจ้าอาทิตยวงศ์และผู้ก่อการทั้งหมด ถูกจับได้ ถูกจับตัดหัวเสียบประจาน...ถือเป็นการประหารชีวิตครั้งใหญ่ที่สุดที่ตะแลงแกงวันนี้ใครอยากไปตะแลงแกง คุณปวัตร์ แนะให้เริ่มต้นจากหน้าวิหารพระมงคลบพิตร ตรงไปเจอถนนศรีสรรเพชญ์ ให้เลี้ยวขวาผ่านหน้าวัดพระรามทางซ้ายมือ ส่วนทางขวามือคือ คุ้มขุนแผน หรือบริเวณคุกเดิมถัดขึ้นไปใกล้ๆ เป็นซากโบราณสถานวัดเกษ พ้นวัดนี้ไปก็จะสี่แยก มีวงเวียนตะแลงแกง คือบริเวณวงเวียนนี้แหละโทษฐานกบฏ สมัยอยุธยาตัดหัวเสียบประจานสถานเดียว สมัยนี้ มีคนเจอข้อหากบฏ เจอคำตัดสินยึดทรัพย์มากมายหลายคน ในฐานะมิตรรักนักเพลง เคยเชียร์กันทางการเมือง ก็เห็นเป็นเรื่องเคราะห์ร้ายแต่ถ้านึกย้อนไปสมัยอยุธยา เปรียบกันแล้ว ยังไกลตะแลงแกง คิดเสียว่าเป็นโชคดีก็แล้วกัน.กิเลน ประลองเชิง
