ชนชั้นนำในชมพูทวีปโบราณนิยมส่งลูกหลานไปสำนัก ทิศาปาโมกข์ เมืองตักสิลา เลือกเรียนสักวิชา หรือหลายๆวิชา หรือที่เรียกว่าศิลปศาสตร์ 18 ประการ
แต่ถ้าเป็นวรรณะกษัตริย์ มีภาคบังคับให้เรียนทั้ง 18 วิชา จบแล้ว จะได้เป็นเจ้าเป็นนายปกครองบ้านเมือง
พระสิทธัตถะ โอรสกษัตริย์กรุงกบิลพัสดุ์ เรียนจบทุกวิชา ก่อนบวชและตรัสรู้เป็นพระพุทธเจ้า
เราจึงไม่แปลกใจตอนที่ท่านแนะพระภิกษุหนุ่มที่ป่วยเป็นโรคเรื้อรังในหู ไปบิณฑบาตรในท้องนาแคว้นมคธ เพราะทรงรู้ดีว่า ในท้องนาแถวนั้นมีปูมากัดกินต้นข้าว ชาวนาจึงต้องหาวิธีกำจัดปู วิธีหนึ่งคือเอามาแกงกิน
และความเชี่ยวชาญวิชาแพทย์ทรงแน่ใจ เนื้อปูในแกงปูรักษาโรคในหูได้ชะงัด
ในหนังสือ ร้อยแปดเรื่องไทย (สำนักพิมพ์สารคดี พิมพ์ครั้งที่ 4 พ.ศ.2545) ส.พลายน้อย แจกแจงวิชา 18 ประการเอาไว้ดังต่อไปนี้
สูติ วิชาเสียงภาษาสัตว์ สมมติ วิชากำเนิดเขาและต้นไม้ สังขยา วิชาเลข โยโค วิชาช่าง นีติ วิชาครู วิเสสิกา วิชาปกครอง คณิกา วิชานับ นักขัตฤกษ์ คันธัพพา วิชาขับร้อง ติกิจฉา วิชาแพทย์ ธนุพเพธา วิชายิงธนู
ปุราณา วิชาดูของเก่า เมืองเก่า อิติหาสา วิชาทิศมงคล โชติสา วิชาพยากรณ์ มายา วิชาดูเพชรพลอย?
เหตุ วิชาเหตุผล วันตา วิชาเลี้ยงวัวควาย ยุทธสา วิชาพิชัยสงคราม ปาสัณฑา วิชาโลกโวหาร
ประโยค ไม่มีสิ่งเลวร้ายใด จะเลวร้ายยิ่งกว่าการทำลายกันด้วยกระบวนการทางกฎหมาย “ก็น่าจะนีติ วิชากฎหมาย” ที่คุณทักษิณ ชินวัตรเพิ่งหยิบมาใช้
ผมขีดเส้นใต้ มายา วิชาดูเพชรพลอยเอาไว้...เพราะสงสัย ดูตามศัพท์ มายาไม่น่าเป็นวิชาดูเพชรพลอย มายา เป็นคำเดียวกับ มารยา ในพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตสถานฯมีคำว่า สาไถย ต่อท้าย
มารยาสาไถยมีความหมายว่า การทำให้เขาเข้าใจผิด หรือหลงผิด
...
ทั้ง 18 วิชานั้นมีความง่ายยากล้ำลึกต่างๆกัน แต่ว่ากันว่า วิชาที่พวกผู้ชายเรียนเท่าไหร่ก็เรียนไม่จบก็คือวิชามารยาหญิง
เรื่องที่ว่านี้ ผมได้นิทานของท่านศึกลอย (ลอย เทพไชย) อดีตผู้ช่วยศึกษาธิการจังหวัดสงขลาที่รวบรวมไว้ในหนังสือ อ่านยิ่มเอง เรื่องชวนหัวชาวใต้
มานพผู้หนึ่ง เรียนจบวิชามารยาหญิง จากสำนักทิศาปาโมกข์ ก็รวบรวมตำราบรรทุกมา 1 เล่มเกวียน เดินทางกลับบ้าน ระหว่างทางผ่านบึงน้ำใหญ่มีหญิงสาวสวยคนหนึ่งกำลังหิ้วถังมาตักน้ำก็ออกปากขอยืมถังตักน้ำดื่ม
หญิงสาวยื่นถังให้ ถามมานพหนุ่มว่า ของที่เต็มเล่มเกวียน คืออะไร “ตำรามารยาหญิง” มานพบอก และคุยว่า ความจริงไม่ต้องใช้ตำรา เพราะวิชามารยาหญิงในเล่มเกวียนนั้น ตัวเองเรียนจนจบแล้วอยู่ในหัวสมองหมดแล้ว
หญิงสาวยิ้ม ทันทีนั้นก็เปลี่ยนท่าทีเป็นร้องหวีดว้ายให้คนทั้งหมู่บ้านเข้าใจว่ากำลังถูกผู้ชายปลุกปล้ำ ชาวบ้านหลายคนได้ยินก็หยิบมีดไม้วิ่งเข้ามา
มานพจวนตัวตกใจตั้งสติไม่ถูก ถามหญิงสาว “เธอรู้พี่ไม่ได้ทำอะไรให้เธอเสียหาย ช่วยพี่ได้ไหม”
ก่อนที่มีดไม้จะมาถึง หญิงสาวก็บอกมานพ “กระโจนลงในบึง”
มานพลอยคออยู่ในน้ำ ชาวบ้านมาถึง หญิงสาวบอกเสียงสั่นระรัว “ช่วยเขาทีๆ เขาตกน้ำเขาว่ายน้ำไม่เป็น” มานพหนุ่มก็รอดมาได้
ก่อนจาก หญิงสาวสอนมานพว่า ขึ้นชื่อว่าวิชามารยาหญิงนั้น เกวียนเล่มเดียวบรรทุกไม่ได้ ต่อให้เอาเกวียนมา 500 เล่มก็ยังบรรทุกไม่หมด
วิชาเล่นบทเศร้าทำให้ใครต่อใคร รวมทั้งลูกน้องสงสาร แต่นาทีสุดท้ายเธอก็หนีเอาตัวรอดไปคนเดียว ปล่อยให้ลูกน้องติดคุก...ไปโดยไม่ทันตั้งตัว
วิชานี้มีในห้าร้อยเล่มเกวียนหรือไม่...เจอหน้าอาจารย์ ส.พลายน้อย ผมจะถามท่านสักที.
กิเลน ประลองเชิง