คำกลอนในนิราศภูเขาทองของสุนทรภู่ต่อไปนี้ หลายคนยังท่องจำได้ถึงสามเสนแจ้งความตามสำเหนียก เมื่อแรกเรียกสามแสนทั้งกรุงศรี ประชุมฉุดพุทธรูปในวารี ไม่เคลื่อนที่ชลธารบาดาลดิน จึงสาปนามสามแสนเป็นชื่อคุ้ง เออชาวกรุงกลับเรียกสามเสนสิ้น นี่หรือรักมิน่าเป็นราคิน แต่ชื่อดินเจียวยังกลายเป็นหลายคำผมไม่ปักใจเชื่อ เรื่องชื่อสามแสน กลายเป็นสามเสน ตามที่หลายผู้รู้เล่านัก เคยเจอประวัติก่อตั้งอำเภอหว้านใหญ่ จังหวัดมุกดาหาร...ประโยค พื้นที่นั้น เดิมทีข้าสามแสนเคยอยู่ก็คิดว่า ในบรรดาหลายๆเผ่าลาวที่ถูกกวาดต้อนมาตอนต้นกรุงรัตนโกสินทร์ อยู่แถวๆบางขุนพรหม ซึ่งเคยเรียกบ้านลาวนั้น ถัดไปถึงบริเวณที่เรียกสามเสนวันนี้ เดิมทีคงเป็นถิ่นที่ “ข้าสามแสน” เคยอยู่แต่ความเปลี่ยนแปลงที่สุนทรภู่ตัดพ้อ เออชื่อดินเจียวยังกลายเป็นหลายคำ ถ้าเทียบกับความเปลี่ยนแปลงของชื่อมากมาย...ชื่อสามแสน กลายเป็น สามเสน...ถือว่าเล็กน้อยในหนังสือ “ศัพท์สรรพรรณนา” (สำนักพิมพ์สถาพรบุ๊คส์ พ.ศ.2565) อาจารย์ ปรัชญา ปานเกตุ ให้ความรู้เรื่องศัพท์ “วิตถาร” ไว้ ดังต่อไปนี้วิตถาร อ่านว่า วิด-ถาน เป็นคำบาลี มีความหมายว่า กว้างขวาง แพร่หลาย ยืดยาว เนิ่นช้าพากย์สันสกฤต คือ วิสตาร หมายถึง การแผ่ไพศาล การซ่านไป ภาษาไทยใช้เป็นพิสดาร เช่นฉบับพิสดาร กล่าวโดยพิสดารวรรณคดีเก็บคำวิตถาร ไว้ในความหมาย ด้านดี พระมาลัยคำหลวง ตอนหนึ่ง...ประกอบกับรัศมีแห่งสุรศรีสาวสวรรค์ มีบรมธรรม์เป็นประธาน รังสีวิตถารได้หมื่นโยชน์บทละครรามเกียรติ์ รัชกาลที่ 1...แกล้งทูลบรรยายเห็นหลายข้อ ล้วนประดิษฐ์ติดต่อให้วิตถาร...ความหมายวิตถารก็ยังไม่ส่อไปทางร้ายสมัยหนึ่งวงการสงฆ์นำคำ “วิตถาร” มาประกอบเป็นทินนามฐานันดร “พระครู”หลายวัดดังๆ เช่นพระครูวิตถารจันทบุรคุณ วัดโบสถ์ จันทบุรี พระครูวิตถารสมณวัตร (ธน) วัดพระนางสร้าง ภูเก็ต พระครูวิตถารสมณวัตร (ฝรั่ง) วัดพระทอง ภูเก็ต พระครูวิตถารสมณกิจ (ทอง) วัดลองดอง นครราชสีมา พระครูวิตถารสมณกิจ (คำ) วัดโพธิ์ปล้ำ อ่างทองต่อมา เจอคนที่ทำอะไรมากกว่าปกติ มักแปลกแยกไปจากมหาชน “วิตถาร” จึงเพิ่มความหมายเป็นนอกแบบนอกทาง พระนลคำฉันท์...รูปเปลี่ยนเพี้ยนผิดวิตถาร อากัปอาการ วิกลประหลาดหลายนัยเวลาผ่านไปนาน จนถึงวันนี้ วิตถาร มีความหมายบ่งถึงสิ่ง ที่ผิดปกติวิสัย ในเรื่องเพศ เช่นคำว่า กามวิตถาร หรือพวกวิตถารให้ความรู้มาถึงขั้นนี้ อาจารย์ปรัชญา มีเรื่องเล่าทิ้งท้าย...ตอนบวชตามประเพณี คุ้นกับพระหลวงน้า ที่เก่งในทาง “สอนแหล่” คืนหนึ่งหลวงน้าค้นเหรียญพระเก่าองค์หนึ่งเพ่งดู แล้วค่อยๆอ่าน “พระ-ครู-วิด-ตะ-ถาน---สะหมน-กิจ”ผมขอมาดู อ่านทวนคำท้าย สะ มะ นะ กิด ให้ท่านฟัง“พระอะไรชื่อวิตตะถาน ถ้าใครให้ฉันเป็นพระครูชื่อนี้ ฉันจะสึก”...“สึกทำไม” ผมถาม“เดี๋ยวคนเขาจะหาว่า พระครูห่าอะไรปล้ำเด็ก”เห็นไหม! คำวิตถาร ที่เคยใช้ความหมายดีๆ เป็นชื่อพระ เวลาทำให้กลับกลายเป็นชื่อที่ที่ฟังขยะแขยงนับประสาอะไร กับความเปลี่ยนแปลงในคน...เป็นรัฐมนตรีเรียกท่านอยู่ไม่กี่วัน อ้าว!คนเกลียดเรียกไอ้ กันไปเสียได้ อีกท่าน เป็นนายกฯอยู่ดีๆ...มีเหตุจะให้ถูกปลด เรื่องแบบนี้ ไม่เชื่อ ก็ต้องเชื่อ.กิเลน ประลองเชิงคลิกอ่านคอลัมน์ “ชักธงรบ” เพิ่มเติม
