คำนำตอนหนึ่งในหนังสือ ดรุณศึกษา แบบเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 2 โรงเรียนอัสสัมชัญ บอกว่า ภราดา ฟ.ฮีแลร์ แต่งและเรียบเรียงไว้ เมื่อปี พ.ศ.2453 หลังจากที่ท่านเข้ามาพำนักในประเทศไทยได้เพียง 9 ปีผมอ่านแล้วหลายครั้ง อึ้ง และอัศจรรย์ใจ ทุกครั้งไม่อยากเชื่อก็ต้องเชื่อ อาจารย์ฝรั่ง ผู้เข้ามาอยู่เมืองไทยไม่กี่ปี รู้จักและเข้าใจคนไทย แต่งหนังสือไทยสอนเด็กๆได้ลึกซึ้งถึงปานนี้ลองอ่าน บทที่ 61 เรื่องสาบาน ภราดา ฟ.ฮีแลร์ ท่านเขียนไว้ ทั้งสาบานแบบไทย สาบานแบบฝรั่งสาบานแบบไทย...ข้าราชการในพระพุทธศาสนา ก็กระทำสัตย์ สัญญา ด้วยการดื่มน้ำมนต์ อันเรียกว่า น้ำพิพัฒน์สัตยา ซึ่งได้เอาพระแสงทรงของสมเด็จพระเจ้าแผ่นดิน ซึ่งหมายว่า เป็นอาญาสิทธิ์แผ่นดิน ชุบลงไว้ก่อนใครกินน้ำนั้นเข้าไป ก็ถือว่า ถ้าตนฝืนคำปฏิญาณสัญญาแล้ว ตนก็ควรจะได้รับพระราชอาญา ด้วยคมอาวุธ อันชุบไว้ในน้ำพระพิพัฒน์ สัตยานั้นสาบานแบบฝรั่ง ตามธรรมเนียมข้าราชการคริสตัง เขาทำกันอย่างนี้ คือถึงกำหนด เจ้าพนักงานก็เชิญมหากางเขน และพระคัมภีร์เอวังเยเลียว มาตั้งไว้เหนือแท่นแห่งหนึ่งมีพระองค์หนึ่งเป็นเจ้าหน้าที่ รับฟังคำสาบานนั้น แทนองค์พระผู้เป็นเจ้า และมีข้าหลวงใหญ่คนหนึ่งเป็นเจ้าหน้าที่ รับฟังคำสัตย์สัญญานั้น แทนพระเจ้าแผ่นดิน เมื่อข้าราชการคริสตัง ที่จะสาบานตัวนั้น เข้าประชุมพร้อมกันหน้าแท่นแล้วข้าราชการคนหนึ่งซึ่งมีอายุสูง และคุณวุฒิสมควรจะอ่านได้ ก็ยืนขึ้นอ่านคำสาบานนั้น เป็นตอนๆและข้าราชการผู้อื่นก็ว่าไปตามท่าน ว่า“ข้าพระพุทธเจ้า ขอกระทำสัตยานุสัตย์สาบานตัว ต่อหน้าพระผู้เป็นเจ้าว่า ข้าพุทธเจ้าเต็มใจสมัครทำราชการ ฉลองพระเดช พระคุณ สมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ผู้ทรงปกครอง เสนาพฤฒามาตย์ ราษฎร พลเมือง ให้เป็นสุขสัญญาว่า ข้าพระพุทธเจ้าจะซื่อสัตย์สุจริตต่อพระองค์ จะไม่เอาใจไปเผื่อแผ่แก่ไท้ต่างด้าว ท้าวต่างแดนจะไม่คิดกบฏ ประทุษร้าย ด้วยกาย ด้วยวาจา ด้วยน้ำจิตและเดชะ ความซื่อสัตย์แห่งคำปฏิญาณสัญญาแห่งข้าพระพุทธเจ้านี้ ขอพระเจ้าอยู่หัวได้ทรงโปรด อำนวยพร บำรุงรักษาข้าพระพุทธเจ้า ให้เจริญวัฒนาการ ด้วยสิริ สวัสดิ์ พิพัฒน์มงคล อายุ วรรณะ สุขะ พละ เป็นการยืดยาว ยิ่งยงคงทนแล้วเมื่อข้าพระพุทธเจ้าแก่เฒ่าชราลง จะถึงแก่ความมรณภาพไซร้ขอพระองค์ทรงบันดาล ให้ข้าพระพุทธเจ้าตื่นขึ้น ในทิพยพิมานสวรรค์ เสวยทิพยสมบัติ กับด้วยพระองค์ เป็นนิจกาล เทอญ”พอเสร็จคำว่าเทอญแล้ว ข้าราชการที่อ่านคำสาบานนั้น ก็เอามือขวาวางลงเหนือพระคัมภีร์ เป็นสำคัญว่า เอาพระวาจาแห่งพระเจ้าเป็นพยาน แห่งความซื่อสัตย์สุจริตของตน พลางทำสำคัญพระมหากางเขนเหนือตนไว้ด้วยแล้วก็ถอยออกไปให้ห่างหน่อย ให้ท่านข้าราชการผู้อื่น เข้าไปทำสำคัญแห่งความสัตย์ของตนต่อไป...ผมจงใจเลือกบทเรียนเรื่องสาบาน มาเล่าสู่กันฟัง เพราะนึกขึ้นได้ วันที่ 24 ธ.ค.ที่จะถึงนี้ มีกติกาให้ ส.ส.ต้องย้ายพรรค...ถ้าไม่ย้ายสมัครเลือกตั้งไม่ได้ ช่วงเวลานี้ ส.ส.ต้องระวังปากระวังคำ อย่าเผลอสาบานอะไรออกไปคนโบราณ เขาถือเรื่องคำสาบาน...ผิดคำสาบานแบบไทย ต้องตายด้วยคมหอกคมดาบ ผิดคำสาบานแบบฝรั่ง...ตายไปจะไม่ได้ขึ้นสวรรค์ผมก็ยังเชื่อของผมว่า คนสมัยใหม่ ยังกลัวนรกและยังหวังจะขึ้นสวรรค์กันอยู่.กิเลน ประลองเชิง
