อภิรักษ์ เกษมผลกูล ศูนย์สยามทรรศน์ศึกษา คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล เขียนเรื่อง เพลงเชิญผีสัตว์ ในหน้าสงกรานต์ เครื่องมือสื่อสารของมนุษย์ถึงเทวดา ไว้ใน “ศิลปวัฒนธรรม” ฉบับ เดือน เม.ย.2561การเล่นเชิญผีสัตว์ เป็นการละเล่นสนุกสนานของชาวบ้านภาคกลาง นิยมเล่นกลางคืน บางแห่งเล่นตอนเย็น หลังกินข้าวเย็นแล้วก็นัดหมายไปรวมกันที่ลานบ้าน แล้วเลือกคนที่จะเป็นคนทรงคนทรงมักเป็นคนเคยทรงมาก่อน ถ้าหน้าใหม่ ก็จะเลือกคนใจอ่อน บางแห่งเลือกสาวพรหมจรรย์ผีสัตว์ที่นิยม ลิงลม อึ่งอ่าง ควาย ช้าง ปลา จระเข้ เป็นสัตว์ที่เกี่ยวข้องกับน้ำหรือฝนส่วนใหญ่อยู่ในชีวิตประจำวัน ทั้งสัตว์จริงและสัตว์ในตำนานอยู่ในรูปของงานศิลปกรรม และลายสักยันต์ผีสัตว์ส่วนใหญ่ ใช้ผู้หญิงเป็นคนทรง เฉพาะผีลิงลมเท่านั้นที่ใช้ผู้ชายผีลิงลม เป็นผีที่มีพละกำลังมาก มีบุคลิกอย่างลิง ชอบขึ้นต้นไม้ ไต่ต้นเสา ก่อนจะเข้าทรงจึงต้องล่ามชายที่เป็นร่างทรงด้วยเชือกขนาดหนา เหมือนเชือกผูกเรือในเรื่องแก้วหน้าม้า มีคำกลอนว่า โอมมหาลิงดำอำมหิต ที่ศักดิ์สิทธิ์สิงในไพรระหง ลิงทมิฬลิงโลนทโมนดง มาเข้าทรงสู่สิงนางลิงไพร เรื่องนี้ตัวเข้าทรงเป็นนางลิง ไม่ใช่ผู้ชายการเข้าทรงลิงลมของชาวบ้านแถบชลบุรี คนทรงจะนั่งยองๆกับพื้นดิน (บ้านลาดเพชรบุรี คนทรงนั่งบนครกตำข้าว) พนมมือผูกดอกไม้ธูปเทียน เพลงที่ร้อง มีดังนี้ลิงลางเอย เกาหูเกาหาง มานั่งเจ่าจุก พี่เลี้ยงเป็นทุกข์ สนุกหนักหนา ลิงลมเอย มาอมข้าวพอง เด็กน้อยทั้งสอง มาทัดดอกจิก พญานกพริก พญานกเขา ตวงเบี้ยตวงข้าว ให้พระเจ้าลิงลมขนมถ้วยฟู ไอ้แก้วหน้าหนู เล่นชู้ชาววัง กระต่ายติดตัง เล่นหนังเทวี ศาลาโรงผี เรเร้กระทุ่มป่องร้องกันไปลุ้นกันไป จนผีเข้าทรง คนทรงจะทำท่าเหมือนลิง คนที่อยู่รอบๆก็เล่นหยอกเย้าต่างๆ ผีลิงก็จะเข้าไปทำร้าย พี่เลี้ยงต้องดึงเชือกไว้ บางครั้งเชือกหลุด ลิงลมก็จะวิ่งไปกัดชาวบ้านเล่นกันจนสนุกสาใจแล้ว เมื่อจะให้ผีลิงลมออก ต้องตะโกนเรียกชื่อที่หู วิธีนี้ คล้ายการเข้าผีแม่ศรีการเล่นผีอึ่งอ่าง ขุนศึกษาการพิศิษฏ์ เล่าการเล่นของคนเมืองตราดไว้ว่า เอาอ่างใส่น้ำมาหนึ่งใบ ให้คนทรงเอามือทั้งสองแช่ลงในอ่าง แล้วเอาผ้าคลุมให้มิด คนทรงผินหน้าไปทางตะวันออกมีคนจุดธูปเชิญผีอึ่งอ่าง “อึ่งอ่างเอย จะอยู่เมืองล่าง หรือจะไปเมืองบน ตัวหนึ่งร้อน ตัวหนึ่งรน ลักแม่ปลาหลด กดคอปลาไหล อ้ายช่อนตัวใหญ่ ตุ้มปองเท่งปอง”ผีอึ่งอ่างที่ชลบุรี ให้คนเล่นสองคน ถ้าผีเข้าแล้วก็จะกระโดดเกาะกันไป ไม่มีการวิ่งหนี ส่วนผีอึ่งอ่างที่ตราด คนทรงจะสั่นเอามือตบน้ำในอ่างอย่างรวดเร็ว จนน้ำในอ่างหมด คนอื่นจะต้องตักน้ำมาเติมไปเรื่อยๆ จนกว่าจะเลิกบทเชิญผี หลายๆบท แสดงการเดินทางของผีจาก “ข้างบน” มาสู่ร่างคนทรง ผีมักชอบเถลไถล หรือไม่คุ้นทาง จึงมักต้องเตือน “อย่าแวะอย่าเวียน” ช่องทางการสื่อสาร ใช้ไฟ จากคำร้อง อย่าให้เปลืองเทียนอย่าให้เปลืองไต้รวมความคำร้อง ต้องการสื่อถึงเทวดา และสื่อถึงมนุษย์ด้วยกัน บางตอนก็เหมือนอยากเล่า “ไอ้แก้วหน้าหนู เล่นชู้ชาววัง” ไปถึง “เผอเรอกะท้องป่อง” หยิกหยอกไปถึงใครบางคู่บางคนแต่เป้าหมายของบทร้อง ก็เพื่อต้องการให้สังคมสงบสุข อยู่ในกรอบศีลธรรม ฝนฟ้าตกต้องตามฤดูกาล อันเป็นเสมือนพรวิเศษของสังคมเกษตรในช่วงหัวปีคือสงกรานต์ผมชอบการเข้าผีลิงลม เห็นลิงปีนต้นไม้ ไต่ต้นเสา สนุกไปตามประสาผู้ชาย แต่โดยเนื้อหาชอบผีอึ่งอ่างมากกว่า บทร้องที่ว่า จะอยู่เมืองล่าง หรือจะไปเมืองบน ทำให้นึกถึงการเล่นเข้าผีการเมืองเล่นเข้าผีการเมือง เหมือนเล่นเข้าผีอึ่งอ่าง...ไม่ว่ายุคใดสมัยไหน เขาก็ยังเล่นอยู่ท่าเดียว จะเลือกเมืองบน หรือเลือกเมืองล่าง...ดูดกันไปดึงกันมา สนุกจะตายไป.กิเลน ประลองเชิง
