หนังสือชื่อให้โลกทั้งหลายเขาลือ “เสด็จเตี่ย” กรมหลวงชุมพร (สำนักพิมพ์สารคดี มี.ค.2563) ฝีมือสืบค้นและเขียน ของศรัณย์ ทองปาน กว้างขวาง ลุ่มลึก เร้าใจกว่าหลายเล่มที่ผมเคยอ่าน
ใครที่เคยสงสัยกรมหลวงชุมพรฯ ถูกปลดออกจากทหารเรือ ด้วยเหตุผลใดกลับเข้ามาเป็น “นาย” ที่เหล่าทหารเรือรุ่นตำนานเรียก “เจ้าพ่อ” เมื่อไหร่...ผมขอแนะให้ไปหาหนังสืออ่านกันให้จุใจ
วิธีเขียนของศรัณย์ ทองปาน นั้น ไม่รวบรัด ไม่ชี้ขาดถูกผิด เชื่อทางไหนต้องอ่านและตัดสินใจเอง
พื้นฐาน “ไอ้เณร” ทหารเรือเกณฑ์ รุ่น “ทร.09” ผมคุ้นการเดินแถวตบเท้า ร้องเพลงทหารเรือ อ่านหนังสือเล่มนี้เพิ่งรู้เพลงที่ขึ้นต้นว่า “เกิดมาทั้งที” ที่ผมคิดว่าเป็นชื่อเพลงนั้นไม่ใช่
หัวข้อโต้โผวงปี่พาทย์ “ศรัณย์ ทองปาน” เขียนว่า วงศ์ปี่พาทย์ของกรมหมื่นชุมพรฯ (พระอิสริยยศขณะนั้น) เป็นวงดนตรีที่มีชื่อเสียงในแวดวงเจ้านาย เพราะได้ตัวครูสิน สินธุสาคร จากวงวังบ้านหม้อ ของเจ้าพระยาเทเวศร์วงศ์วิวัฒน์มาเป็นหัวหน้าวง ในวงมีนักดนตรีฝีมือดี จางวางทั่ว พาทยโกศล รวมอยู่ด้วย
ครูสินถึงแก่กรรม เสด็จในกรมฯทรงต้องออกจากราชการ วงปี่พาทย์ของพระองค์จึงค่อยๆสลายตัวลง กล่าวกันว่า เพลงเก่าใหม่มากมายในทางดนตรีสายครูสินจึงสาปสูญไปแต่บัดนั้น
โชคดีที่นักดนตรีหลายคนได้รับการอุปถัมภ์ต่อ โดยทูล กระหม่อมบริพัตร เสนาบดีกระทรวงทหารเรือ ทรงรับเข้าไปในวงปี่พาทย์บางขุนพรหม รวมจางวางทั่วที่เป็นนักดนตรีคู่พระทัยไปตลอดพระชนม์ชีพ
ยุคเฟื่องฟูวงปี่พาทย์ประจำวัง ถือเป็นหน้าเป็นตาของเจ้านายวาระสำคัญจะมีการเชิญไปบรรเลงประชันกัน
ยังเป็นที่จดจำร่ำลือกันในหมู่นักดนตรีไทย ครั้งหนึ่งเมื่อทรงนำวงปี่พาทย์ไปประชัน เสด็จในกรมฯ ไม่พอพระทัยฝีมือวงอีกฝ่ายหนึ่ง ถึงกับทรงโยนกระโถนเหวี่ยงโครมเข้าไปกลางวงคู่แข่ง
...
เล่ากันว่า ฝีมือต่อเพลงเก่าๆของวังนางเลิ้ง ไม่เคยเป็นรองใคร ...ครั้งหนึ่งคราวประชันกับวงวังบูรพา “ขุนรวย” วงนางเลิ้งร้องส่งเพลง “คุณลุงคุณป้า” เพลงเก่าสมัยอยุธยาตอนปลาย
วงวังบูรพาที่มีจางวางศร (หลวงประดิษฐ์ไพเราะ) เป็นหัวหน้าวง แม้ไม่เคยรู้จักเพลงคุณลุงคุณป้ามาก่อน อาศัยปฏิภาณ “ด้น” ทางบรรเลงรับเอาไว้ได้จบแบบกระท่อนกระแท่น
เสด็จในกรมฯ ทรงเห็นว่าวงนางเลิ้งชนะ แต่กรรมการทักว่าเป็นเพลงเก่าที่ยาว ไม่เป็นที่รู้จัก
แผลใจจากการประชันเพลงสองวัง ต่อมาหลวงประดิษฐ์ไพเราะ ได้นำเพลงคุณลุงคุณป้าไปปรับใหม่ ตั้งชื่อว่า “อะแซหวุ่นกี้เถา”
ขณะกรมหมื่นชุมพร ทรงดัดแปลงเป็นทำนองเพลงมาร์ช แล้วทรงนิพนธ์คำร้องขึ้นใหม่เพลงนี้ชื่อเดินหน้า ทหารเรือทุกคนร้องได้ ร้องไปเดินไปตบเท้าให้เข้าจังหวะไป
“เกิดมาทั้งทีมันก็ดีอยู่ แต่เมื่อเป็นอีกสามร้อยปี มันก็ไม่มีใครเขาจะเห็น ใครเขาจะนึก ใครเขาจะฝัน เขาก็ลืมกันเหมือนตัวเล็น...
ดีเคยพบ ชั่วเคยเห็น จนเคยเป็น มีเคยได้ อนาคตเราไม่รู้ ถึงไม่รู้ก็ต้องเดินไป กลัวไปไยมันก็ล่วงไปตามเวลา ไม่ตายวันนี้ ก็ต้องไปซี้เอาวันข้างหน้า วันนี้ยอพรุ่งนี้ด่า ไม่ใช่ชี้ข้าปากของใคร...”
วรรคหลังนี้จี้กลางใจทหารเรือทุกคน ร้องตะโกน ย่ำเท้ากระทืบพื้นหนักกว่าวรรคอื่นๆ
ศรัณย์ ทองปาน ทิ้งท้าย “มีความเป็นไปได้ กรมหลวงชุมพรฯ ทรงพระนิพนธ์คำร้องเพลงนี้ เสมือนเป็นการระบายความคับแค้นที่อัดแน่นอยู่เต็มพระอุระ ในช่วงที่ทรงออกจากราชการ และเป็นการตอบโต้ด้วยคำติฉินและข่าวลือ ในช่วงเวลา “ปีที่หายไป” ในพระชนม์ชีพ”
ในยุคที่สื่อโซเชียลกำลังเป็นมหาอำนาจ สื่อกระดาษใกล้ล่มสลาย หนังสือเนื้อหาดีอย่างเสด็จเตี่ย กรมหลวงชุมพรเล่มนี้ มีเวลาก็ไปหาซื้อเก็บไว้ในวันหน้าจะเป็นหนังสือหายาก.
กิเลน ประลองเชิง