“คนที่นี่มีอาชีพหลักทำไร่ ทำนา เวลาว่างจะทอผ้าเป็นแหล่งรายได้เสริม 2 ปีที่แล้ว อาจารย์จากมหาวิทยาลัยพายัพ มาแนะนำให้เอาใยกล้วยมาทอผ้า แรกๆเราไม่เชื่อว่าจะทำได้ แต่พอเอาผ้าทอจากเส้นใยกล้วยมาให้ดู มันสวยงามแปลกตา สีย้อมยังสดใสกว่าผ้าฝ้ายซะอีก”
ด้วยแนวคิดต้องการสร้างความแตกต่างของผ้าทอ นายสมจิตร โสดานาฎ สมาชิกกลุ่มทอผ้าบ้านหล่ายทุ่ง ต.ปอน อ.ทุ่งช้าง จ.น่าน จึงปรึกษาสมาชิกในกลุ่ม กระทั่งได้ข้อสรุปจะทดลองทอผ้าใยกล้วยตามที่ รศ.อเนก ชิตเกษร หัวหน้าโครงการวิจัยฯแนะนำ
ผ้าทอใยกล้วยผืนแรกขนาดหน้ากว้าง 50 ซม. ยาว 80 ซม. ถูกนำไปขึ้นรูปเป็นกระเป๋า ออกร้านที่กรุงเทพฯ...แทบไม่น่าเชื่อขายได้ใบละ 3,000 บาท ราคาดีกว่าผ้าฝ้ายทอ ที่แม้จะตัดเย็บเป็นผ้าซิ่นสำเร็จรูป ยังขายได้ราคาแค่ 1,500–2,000 บาทเท่านั้นเอง
ทางกลุ่มจึงตัดสินใจทอผ้าใยกล้วยควบคู่กับการทอผ้าฝ้ายที่ทำอยู่ก่อนแล้วเพื่อรักษาตลาดเดิมไว้
...
“กลุ่มเราสอนทอผ้ากันรุ่นต่อรุ่น จึงมีตลาดประจำที่ซื้อขายกันมาเกือบ 40 ปี ลูกค้ามีทั้งคนไทยและต่างประเทศแถบยุโรปและญี่ปุ่น ยิ่งสมัยมีโลกโซเชียลเป็นช่องทางการตลาด จึงเป็นโอกาสที่จะดันชิ้นงานผ้าใยกล้วยให้ลูกค้ารู้จักควบคู่กันกับผ้าฝ้ายที่ขายอยู่ก่อนแล้ว”
เริ่มแรกทีมวิจัยจาก ม.พายัพ เข้ามาอบรมเป็นพี่เลี้ยงให้คำแนะนำ ภายใต้โครงการถ่ายทอดเทคโนโลยีการพัฒนาผลิตภัณฑ์หัตถกรรมจากเส้นใยกล้วยเพื่อสร้างมูลค่าเพิ่มสู่ชุมชน โดยสำนักงานคณะกรรมการวิจัยแห่งชาติ (วช.) ให้การสนับสนุนทุน...โดยใช้กาบกล้วยน้ำว้าเพราะมีเส้นใยเหนียวไม่ขาดง่าย
หลังจากตัดเครือกล้วย ตั้งแต่โคนถึงคอต้นกล้วยเอามาใช้ได้หมด โดยแต่ละท่อนตัดความยาว 55 ซม. ลอกกาบกล้วยชั้นนอกที่มีตำหนิทิ้ง 1 ชั้น (2 กาบ)...จากนั้นแกะกาบกล้วยชั้นที่ 3-6 นำมากรีดตามความยาว แต่ละเส้นมีขนาดกว้าง 2 ซม. นำมาวางบนพื้นราบใช้ช้อนแกงหรือมีด ค่อยๆ ขูดให้เนื้อกาบกล้วยออกให้หมด กระทั่งเห็นเส้นใยชัดเจน นำเข้าเครื่องกรีดแยกเส้นนำเส้นใยที่ได้ไปล้างน้ำที่ผสมน้ำยาล้างจาน เพื่อล้างยางกล้วย ตามด้วยล้างน้ำเปล่าอีก 2 ครั้ง มัดรวมกัน ผึ่งลมให้แห้งหมาดๆ จากนั้นนำไปย้อมสีธรรมชาติ ใช้เวลาต้ม 30 นาที ความร้อนจากการต้มจะทำให้เส้นใยไม่เกิดเชื้อรา และสีย้อมยังติดสม่ำเสมอ จากนั้นนำไปพักในน้ำด่างขี้เถ้ากาบกล้วยเผาไฟจะช่วยให้สีติดทน จากนั้นนำไปผึ่งแดด 8-12 ชม. กระทั่งแห้งสนิท เก็บใส่ถุงไล่ลมออกให้หมดจะเก็บได้นาน 6-10 เดือน
...
กล้วย 1 ต้น ได้เส้นใยแห้ง 500 กรัม ทำไปทอเป็นด้ายพุ่ง ขนาดผ้าหน้ากว้าง 50 ซม. ยาว 40 ม. ส่งขายได้ราคาผืนผ้าละ 2,250 บาท ต่างจากผ้าฝ้าย ขายได้แค่ 1,000 บาท.
เพ็ญพิชญา เตียว