วิธีใส่หน้ากากอนามัยสองชั้นแบบไหน ป้องกันโควิด-19 ได้

ท่ามกลางการระบาดของเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 หรือ โควิด-19 (Covid-19) ที่ยังต้องเฝ้าระวังอยู่ในขณะนี้ “หน้ากากอนามัย” ก็ยังคงเป็นเครื่องมือป้องกันที่ดีสำหรับผู้ที่ยังไม่ได้เข้ารับการฉีดวัคซีนโควิด หรือหากได้ฉีดวัคซีนแล้วก็ยังคงต้องดูแลตัวเองป้องกันการรับเชื้อด้วย “หน้ากากอนามัย” แต่หน้ากากอนามัยก็มีหลายแบบ ไม่ว่าจะเป็น หน้ากากผ้าฝ้าย, หน้ากากผ้าสาลู, หน้ากากทางการแพทย์, หน้ากาก N95 เมื่อพิจารณาขนาดของไวรัสโควิด-19 แล้วแบบใดที่เพียงพอต่อการป้องกันเชื้อไวรัสนี้

ใส่หน้ากากอนามัยสองชั้นป้องกันโควิดได้จริงหรือ

ศูนย์ควบคุมและป้องกันโรคติดต่อแห่งสหรัฐอเมริกา (Centers for Disease Control and Prevention : CDC) ได้แบ่งหน้ากากอนามัยที่ใช้ลดความเสี่ยงการติดเชื้อโควิด-19 ไว้ 3 แบบ ได้แก่ หน้ากากผ้า (Cloth Masks), หน้ากากใช้แล้วทิ้ง (Disposable Masks) และหน้ากากกรองอนุภาค N95 (KN95 Masks)

วันที่ 6 เม.ย. 64 CDC ได้อัปเดตวิธีสวมหน้ากากอนามัย 2 ชั้น เพื่อแนะนำให้ประชาชนใส่ป้องกันการแพร่เชื้อโควิด-19 ด้วยการใช้หน้ากากอนามัยแบบผ้า และหน้ากากทางการแพทย์ร่วมกัน

หน้ากากที่ CDC แนะนำให้ใช้สวมเพื่อป้องกันตัวเอง  

1. หน้ากากผ้าที่มีใยถักทอหนาแน่นหลายชั้น
2. หน้ากากผ้าที่ใช้ฟิลเตอร์เป็นรูระบายอากาศ
3. สวมหน้ากากผ้าทับหน้ากากทางการแพทย์ใช้แล้วทิ้ง

แนะนำ วิธีการสวมหน้ากากอนามัย 2 ชั้น ด้วย "หน้ากากผ้า + หน้ากากทางการแพทย์"

ไม่แนะนำ วิธีการสวมหน้ากากอนามัย 2 ชั้น ด้วย "หน้ากากทางการแพทย์ + หน้ากากทางการแพทย์"

หน้ากากที่กล่าวมาข้างต้น เพียงพอแล้วกับผู้ที่ใช้ชีวิตประจำวันในสถานการณ์ทั่วไป ส่วนหน้ากากที่มีไส้กรองอนุภาค N95 แนะนำให้สงวนไว้ให้บุคลากรทางการแพทย์ใช้ เนื่องจากการผลิตไม่เพียงพอ

หากหน้ากากแบบใช้แล้วทิ้งที่สวมใส่ไม่กระชับ หากจะมัดสายคล้องเพื่อทำให้กระชับกับรูปหน้าก็สมควร แต่ไม่ควรนำกลับมาใช้ซ้ำ

หน้ากากแบบมีไส้กรองอนุภาค N95 ป้องกันเชื้อไวรัสได้ดีที่สุด

ขนาดของไวรัสโคโรนาสายพันธุ์ต่างๆ อยู่ที่ 0.06 - 0.14 ไมครอน เฉลี่ยอยู่ที่ 0.125 ไมครอน ซึ่งถือว่าเล็กกว่าฝุ่น PM 2.5 อย่างมาก ดังนั้นหน้ากากกรองอนุภาค N95 ถึงจะตอบโจทย์การป้องกันได้ดีที่สุด แต่ก็เป็นหน้ากากประเภทที่หาซื้อยาก และราคาสูงกว่าประเภทอื่นๆ

ภาพจาก : Sciencedirect

ดังนั้นจึงมีการคิดค้นวิธีสวมหน้ากากทั่วไป ด้วยวิธีการสวมหน้ากากผ้า และหน้ากากทางการแพทย์ทับกัน เพื่อป้องกันโควิด-19 ตัวอย่างผลงานวิเคราะห์เส้นใยที่นำมาใช้ทำหน้ากากจากคณะวิจัยชาวจีน เรื่อง Electrospun ultrafine fibers for advanced face masks เผยให้เห็นรายละเอียดของประเภทเส้นใยต่อการดักจับอนุภาค ละอองฝอย ในขนาดต่างๆ

ภาพจาก : Sciencedirect

โครงสร้างหน้ากากทางการแพทย์ หรือหน้ากากใช้แล้วทิ้ง (Disposable Masks)
หน้ากากทางการแพทย์ หรือหน้ากากใช้แล้วทิ้ง มีคุณสมบัติป้องกันสิ่งที่มีขนาดเล็ก 10 ไมครอนขึ้นไป เนื่องจากรูของหน้ากากมีขนาดกว้าง 10 ไมครอน (ภาพ C) วิธีสวม โครงสร้าง 3 ชั้นของหน้ากากประเภทนี้ มีตรงกลางที่ใช้กรองป้องกันของเหลว และแบคทีเรียได้ แต่ไม่รวมถึงการกรองแก๊ส และไวรัสขนาดเล็ก

งานวิจัยนี้เป็นการทดสอบหาวัสดุที่จะนำมาทำหน้ากากอนามัยที่ป้องกันเชื้อไวรัสได้ และพบว่าเส้นใยที่ป้องกันเชื้อไวรัสได้ ต้องผ่านกระบวนการดัดแปลงสร้างพอลิเมอร์ที่ดักจับอนุภาคไวรัสได้ เช่น การเหนี่ยวนำให้เกิดไฟฟ้าสถิต ทำให้โปรตีนไม่สามารถหลุดออกจากชั้นกรองของหน้ากากได้

งานวิจัยนี้ได้ข้อสรุปว่า

1. หน้ากากอนามัยทางการแพทย์ ป้องกันฝุ่นละอองเกสร ทราย ได้ทั่วไป
2. หน้ากากกรองอนุภาค N95 ป้องกันเชื้อโรคระดับไวรัส แบคทีเรีย และฝุ่นละอองเกสรต่างๆ ได้
3. ไส้กรองประเภทดักจับอนุภาคด้วยการเหนี่ยวนำไฟฟ้า (ในการวิจัยนี้ใช้ Electrospun Ultrafine Fibrous Filters) กรองได้เล็กถึงระดับสิ่งต่อต้านเชื้อโรคในร่างกาย

สรุป “ใส่หน้ากากอนามัย 2 ชั้น แบบไหนป้องกันโควิด-19 ได้”

แม้ตามทฤษฎี การสวมหน้ากากอนามัยทับกัน 2 ชั้น จะป้องกันเชื้อไวรัสไม่ได้ทั้งหมด แต่ก็ป้องกันการแพร่กระจายน้ำมูก เสมหะ จากการไอ จาม ของเราออกสู่ภายนอกร่างกายได้ การสวมหน้ากากผ้าทับหน้ากากใช้แล้วทิ้ง (Disposable Masks) ก็เป็นวิธีหนึ่งที่ CDC แนะนำให้ประชาชนใช้เพื่อสร้างความกระชับให้กับรูปหน้า

อย่างไรก็ดี วิธีการสวมหน้ากากอนามัย 2 ชั้นที่ป้องกันโควิด-19 ได้ คือการใส่ฟิลเตอร์กรองอนุภาค N95 ไว้ชั้นใดชั้นหนึ่ง 

CDC แนะนำวิธีการปฏิบัติตนท่ามกลางการระบาดของโควิด-19 ดังนี้

1. สวมหน้ากากอนามัยตลอดเวลา เมื่อเข้าสู่พื้นที่ชุมชน พื้นที่สาธารณะ
2. อยู่ห่างจากคนอื่น 6 ฟุต
3. หลีกเลี่ยงการสังสรรค์ (งานรวมตัว รวมรุ่น งานสัมมนา)
4. เข้ารับการฉีดวัคซีนโควิด-19

เห็นได้ชัดว่าสิ่งที่เพิ่มเติมมาเพื่อป้องกันไวรัสโควิด-19 ในปี พ.ศ.2564 นี้ คือการเข้ารับการฉีดวัคซีนโควิด-19 เมื่อประชากรในประเทศฉีดได้มากตามอัตราส่วนที่เพียงพอต่อการสร้างภูมิคุ้มกันหมู่ ก็สามารถป้องกันการระบาดของโควิด-19 ได้ระดับหนึ่ง

อย่างไรก็ดี การสวมหน้ากากอนามัยเมื่อเข้าสู่พื้นที่สาธารณะก็ยังเป็นการป้องกันที่รัดกุม ไม่ควรมองข้าม ไม่ว่าจะสวมหน้ากากผ้า หน้ากากใช้แล้วทิ้ง วิธีสวมหน้ากากอนามัยนี้ช่วยป้องกันการติดเชื้อโควิด-19 ได้จริง ห้ามละเลยเด็ดขาด!

ที่มา :

1. Abcdust.net (2020). How large is a corona virus virion compared to the MP10-2.5?, สืบค้นเมื่อ 12 เมษายน 2564. จาก. https://abcdust.net/how-large-is-a-corona-virus-virion-compared-to-the-mp10-2-5

2. Sciencedirect. (2020). Electrospun ultrafine fibers for advanced face masks, สืบค้นเมื่อ 12 เมษายน 2564. จาก. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0927796X20300528

3. CDC (2020). Types of Masks, สืบค้นเมื่อ 12 เมษายน 2564. จาก. https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/prevent-getting-sick/types-of-masks.html