สิ่งที่คนปลูกกุหลาบมักถามกันมากก็คือ ซื้อต้นกุหลาบมาปลูกทีไร พอดอกโรยจะเหลือแต่ใบ ไม่ออกดอกเหมือนตอนที่ซื้อมาอีกเลย แถมบางครั้งปลูกไม่ทันไรต้นยังแห้งตาย ทั้งที่ก็ดูแลประคบประหงมอย่างดีไม่ต่างจากต้นไม้ชนิดอื่น ๆ
ผู้เขียนเป็นคนหนึ่งที่ชื่นชอบกุหลาบและปลูกไว้ในสวนหน้าบ้านหลายพันธุ์ ทั้งกุหลาบอังกฤษ (ซึ่งคนขายโฆษณาว่าปลูกเลี้ยงและออกดอกง่ายในกรุงเทพฯ) กุหลาบพวง กุหลาบเลื้อย และกุหลาบวาเลนไทน์ เนื่องจากกุหลาบเหล่านี้ ค่อนข้างทนร้อน เลี้ยงง่าย แถมยังออกดอกสม่ำเสมอ แม้จะมีโรค - แมลงรบกวนบ้างก็ยังถือว่า “เอาอยู่” แต่ก็มีไม่น้อยเช่นกันที่เมื่อซื้อต้นกุหลาบมาปลูกใหม่ๆ จะออกดอกได้ดีในระยะแรก แต่เมื่อออกดอกจนหมดแล้ว ยอดและดอกที่ผลิใหม่มักไม่สมบูรณ์เหมือนเดิม ให้สังเกตดูว่า
• ต้นกุหลาบที่ซื้อมามีแกลบดิบเป็นเครื่องปลูกหรือไม่ หากใช่ ควรเอาออกแล้วเปลี่ยนดินใหม่
• ตำแหน่งที่ปลูกมีแสงแดดส่องมากกว่า 6 ชั่วโมงหรือไม่ หากได้รับแสงแดดพอ ลองพิจารณาดูว่าดินปลูกระบายน้ำได้ดีหรือไม่ ถ้าดินแน่นแห้งแข็งจำเป็นต้องเปลี่ยนดินใหม่
• หลังจากดอกโรยแล้วควรตัดแต่ดอกที่โรยทิ้งไปพร้อมกับก้าน และตัดแต่งทรงพุ่มเป็นครั้งคราว อย่าปล่อยให้กิ่งยืดยาว เพราะจะทำให้ดอกไม่มีคุณภาพ
• ต้นกุหลาบที่โทรม หลังจากตัดแต่งกิ่ง ยอดที่แตกใหม่จะผอมและสั้น อย่าปล่อยให้โตจนออกดอก ควรปลิดยอดอ่อนพร้อมดอกอ่อนทิ้ง เพื่อให้ต้น ไม่สูญเสียอาหารไปเลี้ยงดอก และมีใบเพื่อสะสมอาหารมากขึ้นจนกว่าต้นจะแข็งแรงจึงปล่อยให้ยอดรุ่นต่อไปเจริญเป็นดอกตามปกติ
...
นอกจากนี้ ต้องสังเกตด้วยว่ากุหลาบของเราอ่อนแอ เพราะถูกโรคหรือแมลงรบกวนหรือไม่ให้ปุ๋ยถูกต้องและเพียงพอหรือเปล่า ทั้งยังต้องคำนึงถึงสิ่งสำคัญของการปลูกกุหลาบ โดยเฉพาะปัจจัยสภาพแวดล้อม ไม่ว่าจะเป็นดินปลูก แสงแดด หรือการรดน้ำด้วย
สิ่งสำคัญในการปลูกกุหลาบ
สิ่งสำคัญที่ช่วยให้ต้นกุหลาบของเราแข็งแรงจนสามารถออกดอกให้ชมได้ตลอดปี มีสิ่งที่ต้องพิจารณาดังนี้
ดินปลูก
ดินปลูกเป็นสิ่งสำคัญมากสำหรับการปลูกกุหลาบ เพราะหากดินปลูกไม่เหมาะสม เช่น ดินแข็ง ดินเหนียว ก็เหมือนกับคนที่ขาดอาหารหรือหายใจไม่ออกเพราะอากาศไม่เพียงพอ จนทำให้ต้นตายไป ดินที่เหมาะสมสำหรับการปลูกกุหลาบควรเป็นดินร่วนหรือดินร่วนปนทรายที่มีความโปร่ง ระบายน้ำดี นั่นคือเมื่อรดน้ำไปแล้วน้ำสามารถไหลผ่านออกไปได้ ไม่ขังแฉะ สำหรับดินผสมที่จำหน่ายทั่วไปก็ใช้ปลูกกุหลาบได้ แต่ควรเป็นดินเก่าที่อินทรียวัตถุต่างๆ ผ่านการย่อยสลายโดยจุลินทรีย์มาแล้ว ถ้ามีส่วนผสมของดินมาก อินทรียวัตถุน้อยเกินไปจนไม่ได้สัดส่วนที่เหมาะสม จำเป็นต้องผสมดินใหม่ โดยใช้ดินกับปุ๋ยคอกอย่างละ 1 ส่วนผสมกับอินทรียวัตถุ เช่น ปุ๋ยหมัก แกลบดิบ ขุยมะพร้าว ใบไม้ผุ 2 ส่วน เพื่อเพิ่มความโปร่งและธาตุอาหารในดิน แต่หากปลูกลงพื้นดินในสวน ต้องมั่นใจว่าพื้นที่นั้นไม่มีน้ำขังแฉะ จากนั้นจึงใส่ดินผสมใหม่ลงในหลุมปลูก จะช่วยให้รากเจริญได้อย่างเต็มที่
Tips
หากนำอินทรียวัตถุที่ยังไม่ย่อยสลายมาใช้ โดยเฉพาะแกลบดิบ อาจทำให้กุหลาบขาดธาตุอาหาร และยังเกิดความร้อนในดิน ที่ทำให้รากเสียหายและตายได้ ควรให้ปุ๋ยไนโตรเจนสูง เพื่อทดแทนธาตุอาหารที่จุลินทรีย์นำไปใช้ ปุ๋ยคอกที่ใช้ควรเป็นปุ๋ยคอกเก่าที่ผ่านการย่อยสลายมาแล้วระยะหนึ่ง จะช่วยให้กุหลาบเจริญเติบโตได้ดีกว่าใช้ปุ๋ยคอกใหม่
แสงแดด
ธรรมชาติของกุหลาบชอบอากาศเย็น จึงพบว่ากุหลาบที่ปลูกเลี้ยงในภาคเหนือหรือบนภูเขาสูงมักออกดอกได้ดี แต่สภาพอากาศร้อนอย่างในภาคกลางก็สามารถปลูกเลี้ยงให้ผลิดอกได้เช่นกัน เพียงเลือกพื้นที่ที่มีแสงแดดส่องถึงอย่างน้อย 6 ชั่วโมง มีอากาศโปร่งโล่ง และไม่ร้อนเกินไป หากจะปลูกประดับในสวน ไม่ควรปลูกใต้ร่มไม้ใหญ่ เพราะจะทำให้ทรงพุ่มไม่สวยงาม ออกดอกไม่สม่ำเสมอหรือไม่ออกดอกเลยขณะที่การปลูกในที่ที่ได้รับแสงแดดด้านเดียวจะทำให้ออกดอกเพียงด้านเดียว เมื่อปลูกไปนานๆ ต้นจะเอียงจนเสียรูปทรงได้
...
การรดน้ำ
น้ำที่ใช้รดควรเป็นน้ำ สะอาด ไม่มี สิ่งสกปรก หรือกลิ่นเน่าเสีย และไม่มีความเป็นกรดหรือด่างมากเกินไป เช่น น้ำประปา น้ำฝน ฯลฯ โดยควรรดน้ำอย่างสม่ำเสมอทุกวันในตอนเช้าที่มีแสงแดดอ่อนๆ ไม่ควรรดน้ำในช่วงที่มีแสงแดดแรง โดยเฉพาะในช่วงฤดูร้อน เพราะจะทำให้ใบเฉาหรือเกิดเป็นรอยไหม้ และไม่ควรรดน้ำ
ในช่วงเย็น เพราะหากดินชื้นตลอดทั้งคืนจะทำให้กุหลาบเป็นโรคได้ ส่วนในฤดูฝน ซึ่งถือเป็นช่วงที่กุหลาบอ่อนแอต่อโรคมาก หากมีฝนตกติดต่อกันหลายวันก็ไม่จำเป็นต้องรดน้ำบ่อยนัก ในช่วงนี้ควรระวังไม่ให้ดินแฉะหรือน้ำขังบริเวณโคนต้น เพราะอาจทำให้รากเน่า ต้นตายได้
ปลูกลงดินหรือในกระถางดี
ขึ้นอยู่กับจุดประสงค์ในการใช้งาน กรณีมีพื้นที่น้อย แนะนำให้ปลูกในกระถาง ซึ่งสามารถเคลื่อนย้ายปรับเปลี่ยนตำแหน่งได้ตามต้องการ สำหรับคนที่อาศัยอยู่ตาม หอพักหรืออพาร์ตเมนต์ อาจหากระบะแขวนที่มีความลึกประมาณ 30 เซนติเมตร แล้วนำไปแขวนบริเวณระเบียงเพื่อให้ได้รับแสงแดดอย่างเพียงพอ หากมีพื้นที่สวนรอบบ้านแนะนำให้ปลูกลงดิน แต่ควรระวังเรื่องการระบายน้ำในพื้นที่และระยะห่าง ระหว่างทรงพุ่มกุหลาบกับต้นไม้อื่นๆ ด้วย เพราะถ้าปลูกชิดกันมากเกินไปจนเบียด
ต้นกุหลาบ อาจทำให้ทรงพุ่มไม่สวยงาม เจริญเติบโตและออกดอกได้ไม่ดีเท่าที่ควร หรือไม่ออกดอกเลยตัดดอกที่ไม่สมบูรณ์ออก
...
Tips
กุหลาบที่ปลูกในกระถาง เมื่อรดน้ำไปนานๆ ดินจะไหลไปอัดกันแน่นที่ก้นกระถาง ให้ใช้เหล็กหรือไม้แหลมแทงผ่านรูก้นกระถางเข้าไปในดินเพื่อให้น้ำไหลได้สะดวก และควรเปลี่ยนดินทุกปี อาจใช้กระถางดินเผาหรือกระถางพลาสติกก็ได้ แต่สิ่งสำคัญคือต้องมีรูระบายน้ำมากพอและมีขนาดเหมาะสม ไม่เล็กหรือใหญ่ เกินกว่าขนาดต้น
เรื่อง : “อังกาบดอย”
ภาพ : คลังภาพสำนักพิมพ์บ้านและสวน