ผมก็พอรู้บ้าง เอเธนส์นครหลวงกรีกเป็นต้นแบบประชาธิปไตย รู้จักสุดยอดนักคิดรุ่นครู โสคราตีส รุ่นศิษย์ เพลโตไปถึงอริสโตเติล แต่เมื่อมารู้ว่าเอเธนส์ที่ผมหลงนับถือ มีการแบ่งชนชั้นวรรณะมากมาย ความรู้นี้ทำให้อึ้ง...ไปเลยเอเธนส์ เป็นนครรัฐที่มีชนชั้นที่ไม่นับเป็นพลเมือง คือ “ทาส” มากถึงหนึ่งในสามถึงหนึ่งในสี่ (แกะรอยอารยะกรีก คอสมอสไทยควอลิตี้บุ๊คส์ 2557)ทาสมากมายเหล่านี้มาจากไหน...มีคำตอบว่า นครรัฐกรีกมีทาสอยู่สามแบบ ทาสของรัฐ ทาสส่วนตัว และลูกทาสทาสของรัฐมาจากเชลยสงคราม เป็นทาสสาธารณะ เป็นสมบัติของรัฐ แล้วแต่รัฐจะขายหรือส่งไปทำงานอะไร พลธนูจากไซเธีย เมื่อมาเป็นทาสเอเธนส์ ทำหน้าที่ตำรวจในยามที่มีการชุมนุมทางการเมือง ถูกฝึกให้ตรวจเหรียญปลอม ถูกส่งไปวิหาร ทำงานต่างๆถวายองค์เทพดูจากงานที่ทาสของรัฐทำ เปรียบเทียบกับทาสส่วนตัวแล้วทาสของรัฐมีอิสระกว่าทาสส่วนตัวเป็นทาสที่ซื้อมา มีอยู่แล้วจำนวนไม่น้อย หกร้อยปีก่อน ค.ศ.ระบบการเพาะปลูกล้มเหลว ลุกลามกลายเป็นภาวะข้าวยากหมากแพง ชาวนาที่ยากจนไม่อาจคืนหนี้ที่หยิบยืมได้ก็ถูกริบที่ดินทรัพย์สินและตัวเองก็กลายเป็นทาส จำนวนทาสที่มากอยู่แล้วเพิ่มขึ้นเป็นสองในห้าระบบทาสส่วนตัวแพร่กระจายในกรีก ตอนนั้นเอเธนส์มีพลเมืองราวสามแสน รัฐเองก็ช่วยเหลืออะไรไม่ได้ครอบครัวเจ้าของทาส ใช้ทาสทำงานทุกอย่าง กระทั่งงานรับใช้ในบ้าน ช่วงเวลานั้น แม้ครอบครัวยากจน ยังมีทาสใช้งานสองสามคนรัฐเอเธนส์ แม้จะช่วยทาสให้เป็นไทไม่ได้ แต่ก็ช่วยได้แค่ออกกฎควบคุม ไม่ให้ดุ ด่า ตีหรือฆ่าเล่ากันว่า นายทาสเอเธนส์ก็เหมือนนายทาสทั่วไป คือมักใช้คำหวาน สัญญาจะปล่อยทาสให้เป็นไท เพื่อล่อให้ทาสเต็มใจทำงานหนักให้ตัวเองมาถึงทาสแบบที่สาม ลูกทาส ไม่มีคำบอกเล่าชัดเจน พวกเขามีชีวิตแบบใดพวกเขามีสิทธิจะมีครอบครัว มีที่ดินเป็นของตัวเอง จะมากน้อย แค่ไหน ขึ้นอยู่กับนายทาสทาสเอเธนส์มีโอกาส ไถ่ตัวเองเป็นอิสระได้ไม่ยาก หากมีความเชี่ยวชาญในงานพิเศษ เช่น เป็นพยาบาล เป็นครู วาดลายบนเครื่องปั้นดินเผาแม้ไถ่ตัวเป็นอิสระแล้วก็ยังไม่ได้สิทธิเป็นพลเมือง ไม่มีอำนาจฐานะใดๆ มีชีวิตผสมผเสไปกับพวกเมติกส์ หรือผู้คนจากต่างถิ่น ต่างนครรัฐ ที่ได้รับอนุญาตให้เข้ามาอาศัยทาสเอเธนส์ประกอบด้วยชนหลายเชื้อชาติ กระจัดกระจายตัวเกินกว่าจะรวมกันติดจึงเกือบไม่เคยก่อการกบฏที่เล่ามาเป็นทาสในเอเธนส์ หากเป็นทาสเผ่าสปาร์ตา (กรีกอีกเผ่า) ลำบากยากแค้นริมตาย นายทาสดุมาก ผิดนิดเดียวก็ฆ่า จึงไม่แปลก ทาสเผ่าสปาร์ตาก่อกบฏหลายครั้ง กบฏครั้งใหญ่เกิดในช่วงสงครามเพลเลอเพอเนเชียลเผ่าสปาร์ตาที่เคยโด่งดังรบเก่งทางเรือ แพ้สงครามแทบจะสูญเผ่าพันธุ์ ก็เพราะความเป็นนายทาสที่โหดเหี้ยม ไร้น้ำใจ ไม่รู้จักปากหวานนี่เองบ้านเมืองที่เรียกว่าศิวิไลซ์ในโลกวันนี้ ระบบทาสไม่มีแล้วครับ จะมีแอบแฝงอยู่บ้างในสังคมทั่วไป ในแวดวงการเมือง ไม่เปิดเผยตัวชัดเจน แต่รู้หน้ารู้ตากันดี เขาแอบเรียกทาสพวกนี้ว่าทาสน้ำเงิน.กิเลน ประลองเชิง
