ในหัวข้อ “กองหนุนและบางบุคคลที่รู้จัก” หนังสือ เล่าไว้ เมื่อวัยสนธยา มีหลายคำถามถึงความสัมพันธ์ระหว่างท่านอาจารย์พุทธทาสกับนายปรีดี พนมยงค์ ขณะดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรี
เคยมีคนเขียนในหนังสือท่านอาจารย์สนทนากับนายปรีดี 3 วันติดต่อกัน?
ท่านอาจารย์พุทธทาสเล่าเรื่องนี้ว่า “จู่ๆก็มีคุณวุฒิ สุวรรณรักษ์ ส.ส.สุราษฎร์ธานี มาบอกท่านปรีดีขอร้องให้ไปช่วยทำสวนโมกข์ ที่อยุธยา ก็ได้ไปพบที่ตำหนักท่าข้าม ปรึกษาหารือกัน ทั้งเรื่องธรรมะธัมโม เรื่องวิธีเผยแผ่พระพุทธศาสนา”
ท่านอยากจะให้มีเพลงในพุทธศาสนา
ระหว่างสนทนาท่านปรีดีมีพระมหาญาณ เปรียญ 9 ประโยค วัดเบญจมบพิตร เป็นที่ปรึกษาเรื่องภาษาบาลี
ที่ไปคุยไม่ใช่ทั้ง 3 วัน แต่ท่านนิมนต์ให้ไปติดต่อกัน 3 หน
เรื่องการหาสถานที่ทำสวนโมกข์ ไปดูที่อยุธยา ไม่พบที่เหมาะ ที่มันแคบไป ตอนนั้นเจ้าคุณพิมลธรรมก็ไปด้วย ท่านยังไม่ได้เป็นพระพิมลธรรม แต่มีหน้าที่ปกครองอยู่ทางอยุธยา
ที่วัดภูเขาทองกว้างขวางดี แต่ก็น้ำท่วมทำไม่ได้ ต่อมาท่านปรีดีไม่อยู่ในฐานะที่จะทำได้ โครงการทำสวนโมกข์ก็เลยเลิกกัน
อีกคำถาม “ท่านปรีดีเข้าใจธรรมะดีไหม?”
“ก็ดูเอาเองจากหนังสือต่างๆที่เขียนขึ้นสิ” ท่านอาจารย์พุทธทาสว่า “เรื่องที่คุยกับท่านปรีดี ไม่ได้คุยเรื่องธรรมะโดยตรง แต่คุยเรื่องวิธีการที่จะเผยแผ่มากกว่า ดูเหมือนท่านอยากให้มีสวนโมกข์หลายๆแห่ง
คุยเรื่องวิธีที่จะปรับปรุงการเผยแผ่ทั่วไปให้มันได้ผลแน่นอนขึ้น”
ตอบประโยคยืดยาวนี้แล้ว ท่านอาจารย์พุทธทาสย้ำ “ดูท่าน จะหวังดีต่อศาสนาโดยสุจริตใจ”
มีคำถาม อาจารย์ดูจากอะไรครับ ที่ว่าท่านบริสุทธิ์ใจ
...
“ก็ดูจากที่คุยกันสิ ดูจากความต้องการที่แสดงออกมา คงหวังที่จะทำประโยชน์อันนี้เกี่ยวกับศาสนาให้เป็นหลักเป็นฐาน เป็นชื่อเป็นเสียง...คงหวังอย่างนั้น แต่ทำไม่ได้”
พระผู้ถาม อ้างหนังสือคุณสัมพันธ์ ก้องสมุทร ที่เขียนว่า เวลาอาจารย์ไปพูดที่พุทธสมาคม ท่านปรีดีมาฟังทุกครั้ง...หรือครับ
“เป็นไปไม่ได้” ท่านอาจารย์พุทธทาสตอบ “ที่จำได้นั้น มาอย่างมากไม่เกินสองครั้ง ที่จำได้แม่นก็ครั้งที่ไปพูดเรื่องพุทธศาสนากับประชาธิปไตย”
เมื่อตอนท่านปรีดีไปอยู่เมืองนอกแล้ว ยังมีติดต่อกันอีกหรือเปล่า?
“ไม่ได้ติดต่อกันโดยตรง เพียงฝากหนังสือไปให้” ท่านอาจารย์ตอบ แล้วอธิบาย “มีคนมาหา เขาจะไปปารีส ดูเหมือนเขาจะถามเองว่าจะฝากอะไรบ้าง ผมฝากหนังสือห่อใหญ่ไปให้ห่อหนึ่ง
แล้วท่านก็ตอบรับมาว่าขอบคุณ ได้ใช้อ่านพอดี”
ผมอ่านเล่าไว้เมื่อวัยสนธยา ถึงตอนนี้ก็หายแปลกใจ ข่าวที่ออกมาทำนองว่า ท่านอาจารย์พุทธทาสถูกเพ่งเล็งเป็นพวกฝ่ายซ้าย...น่าจะมาจากเรื่องราวเหล่านี้
แต่เพราะท่านอาจารย์พุทธทาสเป็นพระแบบในบทสวดมนต์บทที่ว่า สุปฏิปันโน ผู้ปฏิบัติดี อุชุปฏิปันโน ผู้ปฏิบัติตรง ท่านจึงรอดจากปากเหยี่ยวปากกาอำนาจรัฐมาได้
เราคงไม่ลืม กรณีพระพิมลธรรม (พระผู้ใหญ่ร่วมโครงการสร้างวัดสวนโมกข์อยุธยา) ถูกจอมพลสฤษดิ์สั่งจับสึก ยัดข้อหา ปาราชิกให้...แม้พระพิมลธรรมจะพิสูจน์ความบริสุทธิ์ของท่านได้ แต่ก็ใช้เวลานาน และก็บอบช้ำหนักหนาสาหัสทีเดียว.
กิเลน ประลองเชิง