ผมก็พลอยตื่นเต้นกับเรื่องราวใหม่ๆของเมืองศรีเทพ เพชรบูรณ์ ครับ นี่คือเมืองยุคแรกๆ เขมรโบราณเริ่มด้วย ยุค “พนมดา” ศรีเทพ เริ่มด้วยพระ “กฤษณะ” สัญลักษณ์ทวารวดี
ตื่นเต้นกับเค้าโครงของมหาเจดีย์ที่มีคนเทียบเคียงไปถึงบุโรพุทโธ ที่อินโดนีเซีย ไม่รวมความลึกล้ำของเทวรูปหิน ถ้ำถมอรัตน์ ที่ถูกสกัดพระเศียรไปขายในเมืองนอก ฯลฯ
ความจริงศรีเทพเป็นของเก่า เมืองเก่า ที่ผมจดจำฝังใจ จนเผลอลืมบางเรื่องที่เคยจดจำไปสนิท
เปิดสารานุกรมประวัติศาสตร์ไทย ฉบับแก้ไขปรับปรุงใหม่รวมสาส์น พิมพ์ครั้งที่ 6 พ.ศ.2542 เจอหัวข้อ “ผาเมือง” ก็เหมือนระลึกชาติได้
อาจารย์ ส.พลายน้อย อธิบายว่า ขุนผาเมืองเป็นโอรสพ่อขุนศรีนาวนัมถม ราชวงศ์พระร่วง สุโขทัย
ความจริงนั้นที่รู้ๆกันพ่อขุนผาเมืองได้รับมอบอำนาจจากเขมร ให้ดูแลบ้านเมืองลุ่มแม่น้ำโขง
กษัตริย์เขมร (ไม่ระบุรัชกาล เดาเอาว่า น่าจะเป็นพระเจ้าชัยวรมันที่ 7) พระราชทานพระราชธิดา ชื่อพระนางสิขรมหาเทวี ให้เป็นมเหสี
และที่สำคัญมาก...เป็นปมให้ตีความต่อ คือมอบพระขรรค์ ไชยศรี แสดงว่าพระราชทานอำนาจเด็ดขาดให้ปกครองบ้านเมืองไทย... ที่อยู่ใต้อำนาจเขมรนครวัดให้เต็มที่
แต่อำนาจสิทธิ์ขาดนั้นพลิกผัน เมื่อศิลาจารึกได้บันทึกว่า พระยาผาเมืองได้ร่วมมือกับขุนบางกลางท่าว (หาว) เจ้าเมืองบางยาง ไปตีเมืองสุโขทัย ที่โขลนลำพง เป็นผู้กำกับราชการปกครองไทยขณะนั้น
เรื่องราวความยอกย้อนซับซ้อนของสงครามนี้ พวกเราคงอ่านกันมาแล้ว อาจารย์ ส.พลายน้อย สรุปสั้นๆ โขลนลำพงสู้ไม่ได้จึงหนีไป
เรื่องที่เรารู้แล้ว คือพ่อขุนผาเมืองไม่เพียงยกสุโขทัยให้พ่อขุนบางกลางท่าวครอง ยังมอบชื่อ “ศรีอินทราทิตย์” ที่ตัวเองได้จากพ่อตากษัตริย์เขมร
...
แต่เรื่องที่เราไม่ค่อยรู้ในหนังสือพงศาวดารชาติไทย เล่ม 1 โดยพระบริหารเทพธานี กล่าวว่า พ่อขุนรามคำแหง เป็นพระราชบุตรเขย ของพ่อขุนผาเมือง
ผมขอเติมเรื่องที่เคยรู้มาจากหนังสือประวัติเมืองเพชรบูรณ์... เมื่อพ่อขุนผาเมืองยกทัพกลับมาเมืองราด...เมืองก็สลายหายไป เพราะพระนางสิขรมหาเทวี พระมเหสีน้อยพระทัย ที่พระสวามีเป็นใจให้เผ่าไทย
ฝืนพระราชโองการกษัตริย์เขมรพระราชบิดาพระองค์เอง
แต่ก็มีเรื่องอึกทึก...อ่านจากศิลปวัฒนธรรม นานเต็มที พระขรรค์ไชยศรีเล่มที่ถือนั้น กลายเป็นอำนาจให้พ่อขุนผาเมืองไปได้อำนาจเป็นกษัตริย์เขมร จะเป็นองค์ สรินทรวรมัน องค์ต่อจากชัยวรมัน ที่ 8 หรือไม่ ไม่แน่ใจ
ก็ดูจะเป็นแค่เรื่องสันนิษฐาน ยังไม่มีหลักฐานอื่นรองรับ แต่นับว่าเป็นเรื่องที่แค่รู้แล้วก็ระทึกใจไม่น้อย
ประเด็นสุดท้าย...เรื่องที่ผมรู้มาแล้วก็คือ เมืองราด...เมืองของพ่อขุนผาเมือง ที่ผู้รู้ท่านเถียงกัน...มานาน...ถ้ายึดศาสตราจารย์พิริยะ ไกรฤกษ์ เป็นหลัก...ก็คือเมืองศรีเทพ ที่พวกเราเห่อกันนักหนาในวันนี้
หลับตานึกภาพศรีเทพได้ว่า เมื่อเจ็ดร้อยปีที่แล้วยังคงสภาพเมืองใหญ่...เชื่อมต่อ มาถึงสมัยพระไชยราชา กษัตริย์อยุธยา เรื่องพันบุตรศรีเทพ ชู้รักแม่อยู่หัวศรีสุดาจันทร์...
พันบุตรศรีเทพน่าจะเป็นคนมีเชื้อสาย เจ้านายเมืองสำคัญ ไม่ใช่ขุนนางผู้น้อย...เหมือนที่เข้าใจกัน
ผมมีนัดหมาย...กับกัลยาณมิตรสำคัญไว้ ถ้าได้ไปถึงศรีเทพ เมื่อไหร่ กลับมาจะคุยเรื่องที่กระทบใจแหลมๆลึกที่นึกได้ให้ฟังอีกที.
กิเลน ประลองเชิง