ชุดความรู้ในวงเล็บที่ 3 คิดตามคิดต่าง หมายเหตุเฟซบุ๊ก กุสุมา 80 (ศาสตราจารย์เกียรติคุณ กุสุมา รักษมณี ภาควิชาภาษาตะวันออก คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากรพิมพ์ พ.ศ.2567) หัวข้อที่ 47 สีดาเป็นใคร
ใคร? ผู้ใด? โปรดอย่าได้เผลอตอบว่า รู้ หากได้อ่าน เรื่องที่อาจารย์เขียนไว้ต่อไปนี้
ในรามเกียรติ์ของไทยสีดาเป็นธิดาของทศกัณฐ์ เกิดมา “เพื่อผลาญราพณ์” ทศกัณฐ์จึงให้เอาไปลอยน้ำทิ้ง ท้าวชนกพบเข้าก็เก็บมาเลี้ยง
ในเรื่องพระรามฉบับเชน ราชาวิทยาธร ยกธิดาชื่อมันโททรีให้ราวณะ โหรทำนายว่าธิดาของนางจะทำลายเผ่าพันธุ์ของราวณะ แต่ราวณะก็ยังวิวาห์กับนางมันโททรี เมื่อมีธิดาคือนางสีดา ราวณะจึงให้นำไปใส่ผอบฝังดิน
ฉบับโขตานจากตุรกิสตาน สีดาเป็นธิดาราวณะ เมื่อราวณะรู้ว่าจะเป็นภัย จึงให้เอาไปลอยน้ำทิ้ง มุนีตนหนึ่งเก็บไปเลี้ยง
ฉบับสันสกฤตชื่อ ทศาวตารจริต ของกเษเมนทระ เล่าว่าขณะที่ราวณะบูชาพระอิศวรอยู่ นางสีดาผุดขึ้นมาในดอกบัวกลางสระ นางมันโททรีชายาราวณะ เลี้ยงสีดาไว้เป็นธิดาบุญธรรม
ฤษีทำนายว่า ราวณะจะหลงรักนางสีดาเมื่อนางโตเป็นสาว นางมันโททรีจึงจับสีดาใส่ตะกร้าไปฝังไว้ในที่ไกล ท้าวชนกพบเข้าก็รับไว้เป็นธิดาบุญธรรม
ในเรื่องราวณะฉบับสันสกฤตของวาลมีกิ สีดาผุดขึ้นมาจากรอยไถ ขณะที่ท้าวชนกทรงไถดินเพื่อเตรียมพิธีบูชาให้ได้ผู้สืบสกุล “สีดา” ซึ่งแปลว่า รอยไถ จึงเป็นสัญลักษณ์ของการเพาะปลูก
ราวณะเป็นความแห้งแล้งที่มาแล้วความอุดมสมบูรณ์ของการเพาะปลูกไป ส่วนพระรามเป็นผู้กู้ความอุดมสมบูรณ์กลับมา
ฉบับสันสกฤตอีกสำนวนหนึ่งของกเษเมนทระ ชื่อรามายณมัญชรี เล่าว่า ท้าวชนกได้ยินเสียงจากฟากฟ้าและเห็นนางอัปสรเมนกา พระองค์บอกพระประสงค์ว่าอยากได้ทายาท เสียงนั้นบอกว่ากุมารี จะเกิดจากนางเมนกาเป็นธิดาท้าวชนก เรื่องพระรามฉบับเบงกลี ก็เล่าอย่างเดียวกัน
...
เรื่องแทรกในมหากาพย์มหาภารตะ ชื่อราโมปาขยานัม เล่าว่า สีดาเป็นธิดาแท้ๆของท้าวชนก
ในทสรถชาดก ท้าวทสรถมีโอรสสององค์คือรามบัณฑิต กับลักษณ์ และมีธิดาองค์หนึ่งคือสีดา นางสีดาจึงเป็นน้องสาวของพระราม
ฉบับมลายูชื่อหิกะยัตศรีราม นางมันโททรีเป็นชายาราวณะ ครั้งหนึ่งแปลงกายเป็นชายาท้าวทศรถ นางสีดาจึงเกิดจากนาง จึงเป็นน้องสาวต่างมารดาของพระราม
ประเด็นนี้น่าสนใจในรามเกียรติ์ของไทย นางมณโฑกินข้าวทิพย์ที่กากนาสูรลักไปจากพิธีของท้าวทศรถ สีดากับพระรามและอนุชา จึงเกิดจากข้าวทิพย์สำรับเดียวกัน มีความเป็นพี่น้องกันได้
ในรามเกียรติ์ของไทย นางสีดาเป็นอวตารของพระลักษมีลงมาเป็นคู่บุญของพระราม ส่วนในฉบับทิเบตเป็นอวตารของพระอุมา สาบานว่าจะทำลายล้างอสูร เพราะพวกอสูรล่วงละเมิดนาง
เมื่อราวณะได้ยินคำทำนายว่าตนจะต้องตายเพราะธิดา จึงให้ใส่โถลอยน้ำไป ชาวนาคนหนึ่งพบเข้าจึงเก็บมาเลี้ยง ฉบับลาว นางสีดาเป็นชายาพระอินทร์ ลงมาเกิดเพื่อแก้แค้นที่ราพย์เคยแปลงเป็นพระอินทร์ไปร่วมสมกับนาง
อาจารย์กุสุมา...เล่าเรื่องที่รู้มากมายถึงปานนั้น แล้วท่านก็ทิ้งท้าย ยังมีอีกหลายสำนวนที่เล่าเรื่องนางสีดาต่างๆ ไปตามใจผู้เล่า เรื่องก็อยู่ที่นางสีดาแล้วล่ะอยากจะเป็นใครเลือกเอาเอง
เรื่องของนางสีดาใช้สำนวนไทย เจ๊กลากไปไทยลากมาวุ่นวาย... รู้แล้วเวียนหัว กลับมาคำถามแห่งยุคสมัย เรื่องในบ้านเราเอง สั้นๆง่ายๆ ดีกว่า นายกฯแพทองธาร ลูกใคร?
คำถามนี้คนข้างนอกตอบยังไงก็ได้ แต่ในสภาฯ ไม่มีใครตอบใครได้เพราะมีกติกาเด็ดขาดห้ามเอ่ยชื่อ.
กิเลน ประลองเชิง
คลิกอ่านคอลัมน์ “ชักธงรบ” เพิ่มเติม