คำร้องเล่นๆ...ขึ้นต้นเป็นลำไม้ไผ่ พอเหลาๆไปกลายเป็นบ้องกัญชา เมื่อได้ยิน ผมก็เดาความหมายเอาว่า เป็นคำเหน็บแนมแกมประชด คนที่ตั้งท่าทำงานใหญ่ พอทำๆไปแล้วไม่เป็นเรื่อง
แต่เมื่อได้อ่านเรื่องประเพณีขึ้นปีใหม่ ส.พลายน้อย เขียนไว้ในหนังสือเกร็ดโบราณคดี ประวัติศาสตร์ไทย (สำนักพิมพ์รวมสาส์น พิมพ์ครั้งที่ 3 พ.ศ.2539) ความเข้าใจเรื่องบ้องไม้ไผ่ของผม ก็กลายเป็นตรงกันข้าม
สมัยเมื่อ 20 ปีก่อนโน้น (ส.พลายน้อย เขียนเรื่องนี้ปี 2516 ก็ต้องย้อนหลังไปเป็นราวๆก่อน พ.ศ.2500) พอถึงวันตรุษจีน ก็ได้ยินเสียงประทัดดังกันสนั่นไปหมด
การไหว้เจ้าแล้วจุดประทัดในวันใกล้รุ่งวันตรุษจีนนั้น ก็เพื่อจะขับไล่ไสส่งสิ่งอัปรีย์จัญไร รวมภูตผีปีศาจร้ายที่ซ่อนเร้นอยู่ภายในบ้านเรือนให้หนี
เพราะเชื่อกันว่าผีของจีนกลัวเสียงประทัด เมื่อผีได้ยินเสียงเอะอะโป้งป้างก็อยู่ต่อไปไม่ได้
ประทัดจีน ส.พลายน้อยบอกว่า เห็นจะใช้กันมาหลายร้อยปี
ต้นเรื่องไล่เลียงประวัติศาสตร์กันแล้ว น่าจะกว่าพันปี มีเรื่องเล่าต่อๆกันมาว่า ครอบครัวหนึ่งอาศัยอยู่ในหุบเขา ในแวดล้อมแน่นหนาของป่าไผ่
เจ้าของบ้าน ชื่อนายตังโซ่ว เกิดป่วยเป็นโรคหนาวสั่น ยาสมุนไพรมีหลายขนานกินเข้าไปเท่าไหร่ ก็ไม่หาย คนจีนโบราณเจออาการอย่างนี้ก็เชื่อว่าผีสิง
หมอผี ชื่อนายหลีเที้ยน ถูกเรียกให้มา เห็นอาการก็ยิ้มร่า (คงคิดว่าผียี่ห้อนี้ ไม่ใช่ผีบ้า พาซูซู ในหนังฝรั่งเรื่องดิเอ็กซอร์ซิส บาทหลวง คนเก่งใช้ไม้กางเขนไล่ ก็ไม่ออก)
แล้วนายหลีเที้ยนก็แนะให้ญาติพี่ต้องนายตังโซ่ว ไปตัดไม้ไผ่มากองสุมๆ แล้วจุดไฟเผา ไม้ไผ่สดๆยังเป็นปล้อง เจอความร้อนจากไฟเข้า ก็ลั่นเสียงดังโป้งป้างๆ ติดต่อกันสองวันสองคืน
...
ผีก็ทนไม่ไหว อาการหนาวสั่นของนายตังโซ่วก็หายเป็นปลิดทิ้ง
ความเชื่อเรื่องเผาไผ่ไล่ผีแพร่หลายไปทั่วเมืองจีน เผาไม้ไผ่กันนานหลายร้อยปี เกิดมีนักเลงดีเป็นคนฉลาดเห็นว่า เปลืองทั้งเวลาเปลืองทั้งไม่ไผ่ คิดประดิษฐ์ประทัดกระดาษขึ้นมา
ประทัดกระดาษ เสียงดังไม่น้อยกว่า ทั้งยังรวดเร็วกว่า ความนิยมใช้ประทัดไล่ผี จึงแพร่หลายใช้กันอีกหลายร้อยปี
จนถึงสมัยพระเจ้าไท้โจ้วฮ่องเต้ กษัตริย์องค์แรกแห่งราชวงศ์ง่วนเฉียว ครองราชย์ระหว่าง พ.ศ.1748-1769 ทดลองใช้ทฤษฎีประทัด หล่อปืนใหญ่ขึ้นมาใช้โจมตีเมืองเชียงเอี้ยง
ผลก็คือ เสียงปืนใหญ่ (ยังไม่พูดถึงกระสุนปืน) ข่มขวัญข้าศึก เมืองเชียงเอี้ยงแตกโดยง่าย
ไท้โจ้วฮ่องเต้ ไม่ต้องเปลืองชีวิตไพร่พล เหมือนการรบชิงเมืองก่อนๆ
อ่านเรื่องเผาปล้องไม้ไผ่ไล่ผี เปลี่ยนมาเป็นจุดประทัดไล่ผี จนพัฒนาเป็นปืนใหญ่ ผมก็เดาเอาว่า นี่คือหนึ่งในสิ่งประดิษฐ์ที่จีนเขาคิดค้นขึ้นเป็นครั้งแรกในโลก เหมือนเรื่องทำกระดาษ เรื่องเข็มทิศ ฯลฯ
จุดสะดุดคิดของผมก็อยู่ตรงนี้ ตรงที่การเผาปล้องไม้ไผ่ เกิดเสียงดังโป้งป้าง...ที่แต่แรก ก็คิดแค่ไล่ผี ถูกพัฒนามาเป็นปืนใหญ่ และปืนใหญ่ที่ฝรั่งใช้ยิงกันวันนี้ พัฒนาเป็นจรวดนำวิถี
กดปุ่มตั้งเป้าหมายได้ ใกล้ไกลแค่ไหนก็ได้
ใครที่ตามข่าวรัสเซียรุกยูเครน คงเห็นยิงกันโครมๆครืนๆ
แต่มีคนตายไม่เท่าไหร่ เดาได้ว่า รัสเซียแค่ข่มขวัญให้ยูเครนยอมเจรจา คายเมืองที่รัสเซียอยากได้...เสียที
ผมขนลุกเกรียว นึกย้อนหลังไปสมัยเผาปล้องไม้ไผ่ไล่ผี ใครจะนึกได้เล่า...ปล้องไม้ไผ่ตอนนั้น กลายเป็นจรวดนำวิถี ที่คนสมัยใหม่ใช้จุดไล่คนทั้งเมือง.
กิเลน ประลองเชิง