ค่อนข้างแน่ใจว่า คนไทยเป็นจำนวนมากเริ่มตระหนักแล้วว่าสมองเสื่อมมีมากมายมหาศาล ทั้งนี้เพราะเมื่อพบปะผู้คน เพื่อนฝูง ญาติพี่น้อง คนในครอบครัวที่อายุเกิน 50 ปีขึ้นไป โดยเฉพาะมากกว่า 60 ปี จะสังเกตว่าพูดอะไร ทำอะไร จำไม่ค่อยได้ ถามซ้ำถามซาก ไปจนกระทั่งการตัดสินใจผิดพลาด การใช้ภาษาผันผวนและมากขึ้น จนกระทั่งช่วยตนเองไม่ได้ ต้องมีคนช่วยในชีวิตประจำวัน และมีบางส่วนอาการของโรคไปอย่างรวดเร็วมาก จนกระทั่งการเคลื่อนไหวยังทำได้ลำบาก มีอาการแข็งเกร็งในที่สุดต้องนอนติดเตียง
ดังนั้น แม้มีคนเดียวในครอบครัวเป็นสมองเสื่อม แต่ก็จะกระทบญาติพี่น้องทั้งครอบครัวที่ต้องคอยดูแล แถมยังจิตตก เพราะต้องเพียรอธิบาย ตอบคำถามเดิมซ้ำซาก ซ้ำแล้ว ซ้ำเล่า เพราะคนเป็นโรคจำไม่ได้ และอารมณ์ของคนสมองเสื่อมนั้นขึ้นๆ ลงๆ คนดูแลก็อารมณ์เสียตามไปด้วย
Agency for heath care research and quality ของสหรัฐฯ ซึ่งเป็นหน่วยงานที่เป็นเอกเทศไม่ขึ้นอยู่กับสมาคมวิชาชีพ สมาคมผู้เชี่ยวชาญต่างๆ ทั้งนี้เพื่อหลีกเลี่ยงการแทรกแซงหรืออิทธิพลจากผลประโยชน์ต่างๆ ได้ระบุว่า ยาสมองเสื่อม ยา dementia ที่ใช้กันขณะนี้ไม่ช่วยชะลอ ไม่ป้องกันโรค ไม่มีประโยชน์ และตอกย้ำอีกในวารสาร Ann Intern Med ของสมาคมแพทย์สหรัฐฯ ตั้งแต่ 2014 เป็นต้นมา
...
เรามีสมาคมชมรม วิชาชีพ องค์กรของรัฐในการประเมินประสิทธิภาพความคุ้มค่าของการใช้ยาทำไม ในเมื่อยังไม่ตระหนักว่ายาที่ใช้เป็นเพียงเพื่อบรรเทาอาการ ซึ่งก็ไม่ค่อยได้ผลเท่าไหร่นัก ที่เราต้องการเป็นยาที่ออกฤทธิ์โดยตรงที่กลไกของโรคซึ่งรักษาหรือชะลอโรคได้
และนอกจากนั้นกลไกของยาที่ใช้ขณะนี้ เป็นเพียงการกระตุ้นสมองให้กระฉับกระเฉง และในระดับหนึ่งกลับทำให้มีความแปรปรวนทางอารมณ์ กระวนกระวายวุ่นวายจนกระทั่งถึงมีหวาดระแวง ภาพหลอนเข้าไปอีก ซึ่งโรคสมองเสื่อมตามปกติก็จะมีลักษณะแปรปรวนทางจิตอารมณ์ลักษณะดังกล่าวร่วมด้วยอยู่แล้ว ไม่มากก็น้อย ขึ้นอยู่กับระยะของโรคและชนิดของสมองเสื่อม
ที่ว่า ว่าเป็นปัญหาใหญ่มากขึ้น ทั้งนี้ เพราะว่านอกจากยาที่ใช้ในปัจจุบันไม่ช่วยชะลอโรคแล้ว เรามีประชากรสูงวัยมากขึ้นเรื่อยๆ ซึ่งมักจะมีโรคประจำตัวอื่นๆอยู่ด้วย ได้แก่ ความดันสูง เบาหวาน โรคไต และส่งผลให้สถานะของระบบหลอดเลือดทั่วร่างกายไม่ปกติ รวมทั้งสมอง เปรียบเสมือนการส่งน้ำส่งอาหารไม่เพียงพอและยังกระทบไปถึงกระบวนการขจัดขยะออกจากสมองไปทิ้ง
ทั้งนี้ตัวสำคัญยังมีอีกที่แก้ไม่ได้มานานเป็นสิบปี เป็นเรื่องของการอักเสบที่เกิดขึ้นจากสิ่งแวดล้อมมลพิษทางอากาศ ฝุ่นจิ๋ว พีเอ็ม 2.5 อาหารปนเปื้อนสารเคมีฆ่าหญ้า ฆ่าแมลง ส่งผลให้ระดับการอักเสบในร่างกายพุ่งสูงขึ้น และกระทบทำให้การผลิตโปรตีนผิดรูป บิดเกลียว เพิ่มปริมาณมากขึ้น
จนกระทั่งสมองสู้ไม่ไหวและเกิดอาการขึ้น ทั้งนี้ เมื่ออาการปรากฏขึ้นตั้งแต่วันแรก หมายความว่าเป็นผลพวงจากการสะสมโปรตีนพิษเหล่านี้ไม่ต่ำกว่า 10 ถึง 15 ปี
การที่จะชะลอไม่ให้เกิดภาวะสมองเสื่อมดังกล่าวต้องเริ่มตั้งแต่เด็ก วัยหนุ่มสาว วัยกลางคน และยิ่งในครอบครัวแม้มีเพียงคนเดียวที่เป็นสมองเสื่อมแบบอัลไซเมอร์ คนอื่นๆมีสิทธิ์ได้รับมรดกไปด้วยไม่มากก็น้อย และถ้ามีมากกว่าหนึ่งคนโอกาสเสี่ยงสูงขึ้นอย่างน่าใจหาย
เรื่องใหญ่อีกเรื่องที่ทำให้สถานการณ์สมองเสื่อมจะเลวร้ายมากขึ้นก็คือ การติดเชื้อโควิด ซึ่งประมาณการกันเรียบร้อยแล้วว่า ไม่ต่ำกว่า 30 ถึง 50% จะได้รับผลกระทบต่อเนื่องระยะยาว แม้ว่ารักษาหายไปแล้วได้ทุกระบบ ทุกอวัยวะของร่างกาย ตั้งแต่หัวจดเท้า เหนื่อยล้า เฉื่อยชา ขาดความกระตือรือร้นและประมาณ 8 ถึง 20% จะมีความผิดปกติของสมองจิต ประสาท อารมณ์ การนอนไม่หลับ หดหู่ การควบคุมการทำงานของกล้ามเนื้อผิดปกติในรูปของอ่อนเพลีย เกร็งกระตุก ตะคริว
ประเทศไทยเองมีคนติดโควิดไปเป็นล้านคน การเกิดผลกระทบต่อเนื่องลองโควิด (long COVID) เป็นไปได้จากทุกสายพันธุ์ และกำลังหวั่นเกรงกันว่า โอมิครอน ซึ่งแพร่ง่ายติดง่าย แม้อาการจะไม่รุนแรงในส่วนใหญ่ แต่จะทำให้เกิดลองโควิดไปได้มากน้อยเพียงใด สำหรับสายพันธุ์อื่นนั้นแม้ว่าผลกระทบระยะยาวจะขึ้นอยู่กับความรุนแรงขณะติดเชื้อก็ตาม แต่ในระยะต่อมา พบว่าแม้ความรุนแรงขณะ
...
มีการติดเชื้อจะไม่มากนัก แต่ผลตามกลับชัดเจน จนกระทั่งต้องการการรักษา รวมไปจนกระทั่งถึงเด็กในทุกอายุอีกด้วย และต้องจับตามองว่าการพัฒนาทางสมองร่างกายและจิตใจจะเสียหายมากน้อยเพียงใด
เพราะฉะนั้นต้องมีการเตรียมการรับมือตั้งแต่การประเมินสุขภาพสมอง ใครพร้อมที่จะเป็น แม้ยังไม่มีอาการ ใครที่น่าสงสัยว่าจะเป็น แท้จริงแล้วเป็นหรือไม่ และใครที่เป็นไปแล้ว การดำเนินของโรคจะรวดเร็วรุนแรงหรือไม่ รวมกระทั่งถึงต้องมีการพัฒนารูปแบบการชะลอโรคตั้งแต่การไม่ใช้ยาและการใช้ยาที่สกัดกั้นที่กลไกของโรคได้
สิ่งเหล่านี้เป็นสิ่งที่ศูนย์วิทยาศาสตร์ สุขภาพของเราได้ตระเตรียมความพร้อมในการพัฒนาเชิงรุก เพื่อประเมินความเสี่ยง เก็งและสกัดกั้น รวมกระทั่งถึงการหาสมุนไพรส่วนประกอบต่างๆในการยับยั้งและชะลอโรคด้วย.
หมอดื้อ