ซันซา (tsantsas) เป็นสิ่งประดิษฐ์ทางวัฒนธรรมที่ผลิตขึ้นโดยวัฒนธรรมพื้นเมืองบางอย่างของชาวเอกวาดอร์และเปรูจนถึงกลางศตวรรษที่ 20 สิ่งประดิษฐ์นี้คือการย่อศีรษะมนุษย์ แม้ว่าเรื่องราวของซันซาจะยังคงเต็มไปด้วยความลึกลับ แต่นักมานุษยวิทยาเชื่อกันอย่างกว้างขวางว่าชนเผ่าชูอาร์ (Shuar) และเอกัวร์ (Achuar) เป็นคนสร้างซันซาขึ้นมาเพื่อดักจับวิญญาณของศัตรู ซึ่งก็คือซากศพที่ถูกนำมาทำซันซานั่นเอง
ความแปลกและลึกลับของซันซา ทำให้ชาวตะวันตกนิยมสะสม และนั่นทำให้มีการปลอมแปลงกันถึง 80% หลายชิ้นทำจากชิ้นส่วนของสัตว์หรือวัสดุอื่นที่มักใช้บ่อย เช่น หนังสัตว์อย่างหมู ลิง สลอธ จึงยากต่อการแยกความแตกต่างระหว่างของจริงและปลอม ล่าสุด ทีมวิจัยนำโดยแอนดรูว์ เนลสัน ประธานคณะมานุษยวิทยามหาวิทยาลัยเวสเทิร์น ออน ทาริโอ ในแคนาดา เผยว่า ใช้การสแกนด้วยเครื่องเอกซเรย์คอมพิวเตอร์ระดับไมโครเมตรที่มีความละเอียดสูงกับซันซาขนาด 3 นิ้วกว่าๆที่ถูกบริจาคให้กับพิพิธภัณฑ์ชาแธม-เคนท์ในทศวรรษที่ 1940 ก็สามารถระบุได้ว่าซันซาที่เป็นสมบัติของพิพิธภัณฑ์ดังกล่าวที่อยู่ในเมืองชาแธม ในออนทาริโอมายาวนานนั้นเป็นซากศพของมนุษย์อย่างแท้จริง
แม้จะไม่รู้ว่าซันซาของ พิพิธภัณฑ์ชาแธม-เคนท์ มีอายุเท่าไหร่ แต่นักวิจัยคาดว่าน่าจะมีอายุย้อนไปหลายร้อยปี อาจถูกสร้างขึ้นในช่วงต้นทศวรรษที่ 1500 จุดประสงค์คือดักจับวิญญาณภายในซากศพ การที่ดวงตาและปากถูกเย็บปิด และย่อหัวของศัตรูที่ถูกสังหาร เป็น ไปได้ว่าผู้ชนะจะควบคุมวิญญาณของศัตรูให้เป็นทาสและป้องกันไม่ให้วิญญาณนั้นกลับมาแก้แค้นนั่นเอง.
(ภาพประกอบ Credit : Andrew Nelson)