“ธงเจ” ตัวอักษรจีนสีแดงเขียนบนพื้นสีเหลือง ที่ใช้ประดับหน้าร้านอาหารเจ คำว่า “เจ” ในทางพุทธศาสนานิกายมหายานมีความหมายเดียวกับคำว่า “อุโบสถ”
เมื่อเป็นเช่นนั้น “การกินเจ” ก็คือการรับประทานอาหารก่อนเที่ยงวัน เหมือนกับที่ชาวพุทธในประเทศไทยที่ถืออุโบสถศีล...รักษาศีล 8 ด้วยการไม่รับประทานอาหารหลังเที่ยงวันไปแล้ว
เนื่องจากไม่กินเนื้อสัตว์ จึงนิยมนำการไม่กินเนื้อสัตว์รวมเข้ากับการกินเจ กลายเป็นการ “ถือศีลกินเจ” นั่นเอง...การสักการะในช่วงเทศกาลกินเจ จึงมีความหมายถึงการรักษาความบริสุทธิ์ทั้งกาย ใจ
เพื่อการสักการะ หรือการปฏิบัติบูชาถวายเทพยดา
มหัศจรรย์แห่งการกินเจผสมผสานได้กับข้อมูลวิทยาศาสตร์ การแพทย์ ฉบับรักษาสุขภาพ ปัจจุบันเรื่องทำนองอย่างนี้เกิดขึ้นมาในอดีตเนิ่นนานเหลือเกินแล้ว
ไม่เชื่อ...ก็ต้องเชื่อ เรื่องราวในอดีตบางอย่างอาจหาเหตุผลมาอธิบายไม่ได้ พอมาวันนี้เริ่มคลี่คลาย มีเงื่อนสนับสนุนให้คล้อยตามเห็นประโยชน์
OOOO
“เทศกาลกินเจมีความพิเศษกว่าการไหว้อื่นๆ คือ เป็นการเสริมดวงด้วยการต้องกินเจเป็นเวลาเก้าถึงสิบวัน ปีนี้เริ่มตั้งแต่วันที่ 28 กันยายน...เป็นวันกินล้างท้อง และการเสริมดวงที่ครบถ้วนคือไปไหว้ที่ศาลเจ้าที่สร้างขึ้นสำหรับเทศกาลกินเจโดยเฉพาะ...
เพราะเป็นการต้องตั้งไหว้เจ้าแม่ปั๊กเต้าบ้อกับเทพเจ้า 9 องค์ หรือคำจีนว่ากิวอ๋องเอี่ย ซึ่งภูมิปัญญาโบราณน่าจะต้องมีการตั้งอัฒจันทร์ฮวงจุ้ยพลังไว้ และทุกครั้งก่อนการเริ่มไหว้เทศกาลกินเจ ก็ต้องมีการทำพิธีสร้างปริมณฑลพลังขึ้นมา”
...
ประเด็นสำคัญที่ว่านี้ จิตรา ก่อนันทเกียรติ นักสะสมความรู้เรื่องจีนตั้งข้อสังเกตพร้อมเน้นย้ำไว้ว่า...“การทำบุญวันเกิดต้องทำล่วงหน้าอย่างน้อยยี่สิบวันก่อนวันเกิดจีน หรือประมาณหนึ่งเดือนก่อนวันเกิดสากล และถ้าให้ดีใกล้ๆวันเกิดทำอีกที จะทำก่อนทำหลังทำวันตรงก็แล้วแต่”
นี่...อาจเป็นอีกเหตุผลที่คนจีนไหว้เจ้าเรื่อยๆ ตลอดปี ไม่ใช่ไหว้แค่ตรุษจีน สารทจีน และกินเจ สะท้อนว่าคนจีนแต่โบราณมีจังหวะของการต้องไหว้เสริมดวงทั้งต้นปี กลางปี และไหว้ก่อนปลายปี ทั้งสามเทศกาลก็มีกระบวนการไหว้ที่ศาลเจ้าที่แตกต่างกันชัดเจน
แน่นอนว่า...“ไหว้เสริมดวงเทศกาลกินเจ ไม่ดีจริงไม่ถือเคร่งมากว่า 200 ปี”
OOOO
พลิกแฟ้มข้อมูลย้ำความรู้ “เทศกาลกินเจ”...เดือน 9 ทางใต้ของไทยที่เป็นสายร่างทรงต้องมีการตั้งมณฑลพิธีด้วยการใช้ธง 5 สี คือ...สีดำ สีแดง สีเขียว สีขาว สีเหลือง ปักให้คุ้มครอง 5 ทิศคือ...
ทิศเหนือ ทิศใต้ ทิศตะวันออก ทิศตะวันตก และทิศตรงกลาง...คุ้มครองทั้งฟ้าและดิน
แต่ละธงหมายถึงแต่ละกองทัพ มีแม่ทัพเป็นเทพเจ้าที่ล้วนเก่งกล้า เช่น ธงสีเหลืองเป็นธงประจำทัพนาจา มีพลทหาร 33,000 คน มักเป็นทัพหน้าที่บุกไปก่อนเสมอ นี่อาจเป็นอีกเหตุผลที่ศาลเจ้าทางใต้ต้องตั้งนาจา มีการทำพิธีที่เรียกว่า...ปล่อย “ทหารผี” และต้องทำพิธีเลี้ยงอาหารทหารผี
บางศาลเจ้าเลี้ยงทุกวันก็มี และเมื่อเสร็จพิธีต้องเลี้ยงทหารผีให้อิ่ม จากนั้นต้องทำพิธีเรียกทหารผีกลับเข้าธง แล้วทำพิธีเก็บธง ม้วนพับเก็บไว้ที่ศาลเจ้าอย่างเรียบร้อย
คำว่า “เสร็จพิธี” หมายถึงจบเทศกาล คือ เชิญเทพเจ้ากลับขึ้นฟ้า ดับตะเกียงทั้ง 9 เอาเสาลง นำสิ่งที่คนไหว้ให้ปัดเป่าเคราะห์ให้ เช่น ชุดต่างตัว เรือสะเดาะเคราะห์ ต้องนำไปเผาที่ไกลๆ...เช่นริมทะเลไกลๆ
OOOO
อย่างไรก็ตามประเด็นสำคัญมีด้วยว่า...“ทุกพิธีกรรมล้วนเพื่อเสริมดวงและเพื่อให้ศาลเจ้าได้ระดมทุนไว้ใช้ตลอดปี” เช่น ศาลเจ้าชิกเซี้ยม่าที่ถนนไมตรีจิต สร้างเมื่อ พ.ศ.2412 ในสมัยรัชกาลที่ 5 จิตราจัดให้เป็นศาลเจ้าที่สร้างสำหรับเทศกาลกินเจเป็นอันดับที่ 5 เปิดแค่...ปีละครั้งคือ “ช่วงกินเจ”
ทุกศาลเจ้าล้วนต้องมีค่าใช้จ่ายในการดูแลรักษาซ่อมแซม ค่าน้ำ ค่าไฟ ค่าพนักงาน
รายได้หนึ่งมักมาจากผู้อุปถัมภ์รายใหญ่ บางแห่งเป็นทั้งชุมชนช่วยกันลงขันจัดโต๊ะจีน และอีกส่วนจึงมาจากคนที่มาไหว้เจ้าแล้วทำบุญ...จากประสบการณ์ทั้งที่พานพบด้วยตัวเองมากับตาและจากที่ฟังมา...
...
“มีไม่น้อยที่คนมาช่วยงานศาลเจ้าแล้วเจ้าช่วยให้ได้โชคแบบน่าเล่าลือ อย่างศาลเจ้ากินเจแห่งหนึ่งปิดตายไปนานแค่ไหนไม่รู้ แต่ผู้ที่มาบูรณะให้ศาลเจ้าได้กลับมีชีวิตขึ้นมา มีคนมาขอเซ้งที่ไปทำซุปเปอร์สโตร์รับไปหลายสิบล้าน...”
อย่างศาลเจ้าหนึ่งที่กำลังระดมทุนสร้างใหม่ที่ภูเก็ต คนที่มาช่วยบริจาคทรายก็ได้ธุรกิจบ่อทรายมาช่วยขนของก็ได้งานก้อนใหญ่ แต่อาถรรพณ์จากการไหว้หรือทำพิธีไม่ถูกต้องก็น่ากลัว เช่น...ธง 5 สีเทศกาลกินเจของทางใต้ มีตัวอย่างสองเรื่องด้วยกัน...หลายๆคนอาจจะเคยได้ยินได้ฟังมาบ้างแล้วก็ย้ำความศรัทธากันไป
เรื่องหนึ่งคือ พ่อซึ่งเป็นผู้ดูแลศาลเจ้าเอาธง 5 สีกลับบ้าน ไม่นานก็เกิดอุบัติเหตุรถยนต์ พ่อเสียชีวิต แม่กับลูกสะใภ้นอนรักษาตัวเป็นปี หรืออย่างศาลเจ้าถี่กงตั๋ว...ภูเก็ต เคยเจอไก่ตายยกเล้า จึงลองไปดูธง 5 สีในศาลเจ้าพบว่า...เก็บไม่เรียบร้อย ต้องทำพิธีใหม่เพื่อเก็บงานให้ถูกต้องครบถ้วน
นอกจากนี้ เป็นที่น่าสังเกตด้วยว่า...เวลามีข่าวร่างทรงเสียชีวิต ที่ศาลเจ้าทางใต้ที่เคร่งๆ เขาจะรับรู้กันมาก่อน หรืออาจมาพบภายหลังว่าร่างทรงที่เสียชีวิตอาจผิดเพี้ยนไปจากศีลที่เคยต้องเคร่งและสมถะ ก็จะโดนเอาคืน มีคำเฉพาะว่า...“เจ้าทิ้ง”
ศรัทธาความเชื่อทั้งหมดเหล่านี้ส่งผลให้ทุกวันนี้ยังมีคนกินเจแบบเคร่งอยู่มากมาย...มีคนอยากลองกินบ้างเผื่อได้เสริมดวงแล้วจะโชคดีทุกปีก็เป็นแบบนี้แม้ว่าราคาผักและอาหารเจจะแพงขึ้น เพราะหนีไม่พ้นคำว่า “บุญ” กับการอยาก “เสริมดวง” นั่นเอง
“ศรัทธา” นำมาซึ่ง “ปาฏิหาริย์” เชื่อไม่เชื่ออย่างไรโปรดอย่าได้ “ลบหลู่”.
รัก-ยม
...
อ่านเพิ่มเติม รายงานพิเศษ "กินเจ" พลังศรัทธา อิ่มใจได้สุขภาพ
• เปิดประวัติ "กินเจ" หลากแหล่งที่มา เหตุผลแท้จริงให้อะไรกับเรา
• ความเชื่อกินเจแบบไทยๆ หรือแค่แฟชั่น ทำไมม้าทรงต้องสำแดงอิทธิฤทธิ์
• "กินเจ" 9 วัน 9 คืน สุขภาพดี ถือศีลอิ่มบุญ ไม่อ้วน ไม่โทรม
• เทศกาลกินมังสวิรัติในต่างแดน คึกคัก เทรนด์กินพืชผักกำลังมา
• อาหารแพง "กินเจ" แค่บางมื้อ แห่ซื้อปรุงสำเร็จ เงินสะพัดหมื่นล้าน
• ปักหมุด จุดกินเจทั่วไทย ถือศีล-กินฟรี-ประเพณีสุดอะเมซิ่ง