ทุกครั้งที่ไปพระราชวังบางปะอิน พระนครศรีอยุธยา ผมหมายตาไปที่กระเช้าข้ามแม่น้ำ อ๊ะ! น่าจะเป็นคลองข้ามไปวัดนิเวศธรรมประวัติ แต่ก็จนแล้วจนเล่า กว่าสี่สิบปีที่ได้แค่หมายตา ยังไปไม่ถึงสักทีที่วันพุธที่แล้วมา บุญที่ทำกรรมที่แต่งไว้...ดลบันดาลให้ไปถึงผู้คนยังน้อยนัก แค่คิวแรกก็ขึ้นกระเช้าข้ามน้ำไปถึงวัด ก้าวแรกที่เหยียบพื้น...มองไปทางไหน รูปทรงอาคาร แปลกตา ทั้งสะอาด สงบ เงียบเรียบง่ายอาจารย์วรนันทน์ ชัชวาลทิพากร บรรยายไว้ในหนังสือพระคู่บ้านคู่เมือง หากพุทธศาสนิกชนที่อยากเข้าวัดให้ได้บรรยากาศ “ฝรั่ง” ขอให้ลองมาที่วัดนิเวศธรรมประวัติพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงสร้างวัดนี้ในช่วงต้นๆรัชกาล ไว้สำหรับทรงบำเพ็ญพระราชกุศล เมื่อเสด็จประทับยังพระราชวังบางปะอิน ที่พิเศษ โปรดให้สร้างโบสถ์วิหารเสนาสนะเป็นแบบสถาปัตยกรรมยุโรปทรงตั้งพระทัยให้เป็นพุทธบูชาด้วย “ของแปลก” ให้ราษฎรได้ชมเล่น ไม่เหมือนวัดอื่นใดในประเทศจุดเริ่มต้นที่ลงจากกระเช้า ที่จริงเป็นบริเวณหลังวัด...แม้เป็นเวลาเที่ยงวัน แต่ลมริมแม่น้ำก็โชยพัดอ่อนๆ ต้นไม้ไม้ใบหนาก็ให้ร่มเงา เราเดินเท้าได้เย็นสบายไปถึงโบสถ์ ที่เห็นยอดสูงแหลมแต่ไกล สร้างตามแบบวัดคริสต์ ศาสนา นี่คือโบสถ์ศิลปะแบบโกธิค ทรวดทรงสูงระหง มียอดแหลมเพดานโค้ง บานประตูหน้าต่างเป็นกระจกสลับสีก็เมื่อรูปทรงศิลปะโบสถ์เป็นแบบฝรั่ง พระพุทธรูปพระประธาน ปางขัดสมาธิเพชร ศิลปะรัตนโกสินทร์ หน้าตัก 22 นิ้วครึ่ง สูง 36 นิ้วครึ่ง วัสดุกะไหล่ทองคำทั้งองค์ พระและฐาน จึงมีลักษณะที่เจือความเป็นฝรั่งอยู่ด้วยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดให้พระวรวงศ์เธอพระองค์เจ้าประดิษฐ์วรการ ทรงออกแบบปั้นหุ่นและหล่อขึ้น โดยผสานศิลปะแบบประเพณีนิยมเข้ากับศิลปะตะวันตกจึงได้พระพุทธรูปที่งดงาม พุทธลักษณะคล้ายมนุษย์สามัญ พระราชทานนาม พระพุทธนฤมลธรรโมภาสนี่คือเป็นงานชิ้นเอกของพระองค์เจ้าประดิษฐ์วรการ แม้ภายหลังจะโปรดให้สร้างพระพุทธรูปให้งามเช่นนี้อีก ก็ทำไม่ได้ จนว่ากันว่า “ทรงสิ้นฝีมือแล้ว ที่พระพุทธนฤมลธรรโมภาสนี้”ในพระพุทธรูปคู่บ้านคู่เมือง ต่างยุคต่างสมัยมากมาย...ค่านิยมผู้รู้ศิลปะพระพุทธรูป เริ่มต้นที่ สมัยเชียงแสน และสมัยสุโขทัย เป็นพระที่ศิลปะงามสูงสุด สมัยอู่ทอง ความงามสง่ารองลงมาสมัยอยุธยา...ที่เข้าใจกันว่าได้อิทธิพลแบบเทวราชจากเขมร พระพุทธรูปเริ่มแต่งองค์ทรงเครื่อง แบบเทวดา แต่ก็ถูกประเมินว่า ระดับความงามลดลงอีกจนมาถึงสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ เพิ่มลวดลายแต่งองค์ทรงเครื่อง ถึงขั้นพูดกันว่า “จีวรดอก” แต่ระดับความงามในภาพรวมๆถูกประเมินว่า “ลดค่า” งามน้อยกว่าศิลปะยุคใดๆน้อยคนนักที่จะมาสะดุดใจ...พระพุทธรูปรัตนโกสินทร์ สมัย ร.4 ร.5 ฝีมือพระองค์เจ้าประดิษฐ์วรการเริ่มที่พระพุทธอังคีรส วัดราชบพิธฯ พระพุทธวชิรมงกุฏฯ วัดมกุฏ กษัตริยาราม พระนิรันตราย วัดราชาธิวาส มาถึงพระนฤมลธรรโมภาส วัดนิเวศธรรมประวัติ ฯลฯ ตรงหน้าที่พวกเรากำลังพนมก้มกราบเส้นสายลายศิลป์ พระพุทธรูปชุดนี้ งดงาม ลงตัว ไม่มีที่ติ จนเทียบชั้นความงามของยุคเชียงแสนสุโขทัยได้ที่เขากล่าวขานกันว่า ฝีมือสร้างพระพุทธรูปของพระองค์เจ้าประดิษฐ์วรการ สิ้นสุดที่ พระพุทธนฤมลธรรโมภาส วัดนิเวศธรรมประวัติ... มาเห็นด้วยตา นี่เป็นคำกล่าวที่พิสูจน์ได้จริงในสมัยรัตนโกสินทร์ด้วยกัน ไม่ว่าก่อนหน้าหรือหลังลงไป ยังไม่มีพระพุทธรูปชุดใด ที่หล่อได้งดงามลงตัวเท่านี้หาเวลาไปกราบพระที่วัดนิเวศธรรมประวัติกันนะครับ...กราบท่านแล้วอิ่มบุญ อิ่มใจ ถ้าหิวแวะไปร้าน “ต้นน้ำ” ใกล้ๆทุกเมนูอร่อยมาก จะอิ่มปากอิ่มท้องเป็นของแถมก่อนกลับบ้าน.กิเลน ประลองเชิง
