เมืองดงแม่นางเมือง เป็นเมืองโบราณที่สร้างมากว่า 2,000 ปี กรมศิลปากรขุดค้นพบที่ ต.ตาสัง ต.เจริญผล อ.บรรพตพิสัย จ.นครสวรรค์ เป็นเมืองที่สำคัญก่อนประวัติศาสตร์ตอนปลาย ต่อเนื่องมาจนถึงสมัยทวารวดีและสมัยลพบุรีตอนต้น ในราวพุทธศตวรรษที่ 14-18กรมศิลปากรพบวัตถุโบราณจำนวนมาก อีกทั้งโครงกระดูกมนุษย์โบราณที่ยังไม่ถูกเผา และบางโครงมีลักษณะคล้ายถูกพันธนาการที่แปลกกว่าแห่งอื่นๆที่ขุดพบมาและยังพบเครื่องถ้วยชามจีนสมัยราชวงศ์ซ้องจำนวนหนึ่ง พระพุทธรูปสำริด พระพุทธรูปหินทรายแบบทวารวดีตอนปลาย พร้อมพระพิมพ์ดินเผาแบบลพบุรี ตลับสังคโลก ปูนปั้นประดับโบราณสถานและศิลาจารึกบริเวณนี้เคยพบจารึกหินชนวน เขียนด้วยอักษรอินเดียและขอม ซึ่งกรมศิลปากรกำหนดให้เป็นจารึกหลักที่ 35 ระบุนามเมืองแห่งนี้ว่า “ธานยปุระ”อีกทั้งกล่าวถึงกษัตริย์ศรีธรรมาโศกราช (องค์ที่ 2) โปรดเกล้าฯให้ เจ้าสุนัติแห่งธานยปุระกัลปนาที่ดิน ผู้คน สัตว์ แรงงาน และพืชผล ถวายแด่พระสถูปอันบรรจุพระบรมอัฐิของ “กมรเตงชคตศรีธรรมาโศก” (องค์ที่ 1) ผู้เป็นพระราชบิดาอันแสดงให้เห็นว่า เมืองธานยปุระหรือดงแม่นางเมืองเคยเป็นบ้านเมืองมาแต่ก่อนพุทธศตวรรษที่ 18อาจารย์มานิต วัลลิโภดม จากกรมศิลปากร เป็นผู้สำรวจขุดค้นที่ดงแม่นางเมือง พบหลักฐานโบราณสถานและโบราณวัตถุต่างๆที่ชี้ให้เห็นถึงความสำคัญ จึงมีการทำผังเมืองโบราณไว้เป็นเบื้องต้น แต่ยังขาดการขุดสำรวจและบูรณะอย่างจริงจังทำให้โบราณสถานหลายแห่งถูกปกคลุมด้วยดงไม้ในเวลาต่อมา และมีไม่น้อยที่ถูกลักลอบขุดทำลายเพื่อหาโบราณวัตถุชาวบ้านจึงพร้อมใจกันร่วมอนุรักษ์ จัดสร้างพิพิธภัณฑ์ในพื้นที่ ตั้งชื่อว่า พิพิธภัณฑ์แม่ศรีเมือง จัดแสดงเรื่องราวและวัตถุโบราณที่รวบรวมไว้ได้ ให้ลูกหลานและผู้สนใจได้ศึกษากันต่อไป.ดนัย เกียรติวงศ์ชัย
