ออสเตรเลียมีสถานะเป็นเครือจักรภพออสเตรเลีย หรือ Common wealth of Australia ภายใต้พระมหากษัตริย์แห่งสหราชอาณาจักร สมเด็จพระเจ้าชาร์ลส์ที่ 3 ประมุขแห่งเครือจักรภพมีขบวนการเรียกร้องให้ออสเตรเลียเปลี่ยนแปลงการปกครองจากระบอบราชาธิปไตยภายใต้เครือจักรภพไปเป็นสาธารณรัฐ ขบวนการนี้เรียกว่า ARM หรือ Australian Republican Movement หรือขบวนการสาธารณรัฐออสเตรเลีย ที่เริ่มตั้งแต่หลังสงครามโลกครั้งที่ 2 แต่มีการจัดตั้ง ARM อย่างเป็นทางการเมื่อ ค.ศ.1991 เพื่อนำเสนอแนวคิดการเปลี่ยนแปลงโครงสร้างการปกครองให้มีประธานาธิบดีมาจากคนออสเตรเลียแทนกษัตริย์อังกฤษ6 พฤศจิกายน ค.ศ.1999 รัฐบาลนายจอห์น ฮาวเวิร์ด จัดให้มีการทำประชามติถามประชาชนว่า เห็นด้วยหรือไม่กับการเป็นสาธารณรัฐ โดยให้มีประธานาธิบดีมาจากการแต่งตั้งของรัฐสภาผลลัพธ์คือประชาชนโหวตไม่เห็นด้วยร้อยละ 54.87 หลังจากนั้นพวก ARM ก็เคลื่อนไหวอย่างต่อเนื่อง กระทั่งสมเด็จพระราชินีนาถเอลิซาเบธที่ 2 เสด็จสวรรคตเมื่อ 8 กันยายน 2022 (สิริพระชนมพรรษา 96 พรรษา) และเจ้าชายชาร์ลส์ ขึ้นครองราชย์เป็นสมเด็จพระเจ้าชาร์ลส์ที่ 3 ก็เริ่มมีกระแสเรียกร้องให้เปลี่ยนแปลงโครงสร้างการปกครองให้มีประธานาธิบดีขึ้นมาอีกครั้งหนึ่งแม้ว่าจะมีกระแส Republic Movement เกิดขึ้นมาเรื่อยๆ แต่ก็ยังไม่มีการจัดลงประชามติใหม่เพราะนักการเมืองจำนวนมากเห็นว่าถ้าจัดอีกครั้ง ต้องมั่นใจว่าฝ่ายสาธารณรัฐชนะแน่นอน หากแพ้อีกครั้งจะทำให้แนวคิดสาธารณรัฐอ่อนแรงลง นอกจากนั้นยังมีความขัดแย้งเรื่องระบบเลือกประธานาธิบดีในระหว่างพวกสาธารณรัฐ บางพวกต้องการให้รัฐสภาเลือก บางพวกต้องการให้ประชาชนเลือกความขัดแย้งเรื่องระบบเลือกประธานาธิบดีเป็นหนึ่งในหลายเหตุผลที่ทำให้ประชามติใน ค.ศ.1999 ล้มเหลว และจนถึงทุกวันนี้ก็ยังหาข้อสรุปไม่ได้ มีท่านหนึ่งสอบถามมาทางไลน์ไอดี @ntp59 ผมขออนุญาตตอบทางคอลัมน์เปิดฟ้าส่องโลกครับว่า ตอนนี้คนออสเตรเลียคิดว่าเรื่องอื่นสำคัญกว่าเรื่องการเป็นเครือรัฐหรือสาธารณรัฐ โดยเฉพาะอย่างยิ่งปัญหาเศรษฐกิจที่ตกต่ำ เรื่องค่าครองชีพที่สูงขึ้น แถมยังมีเรื่องสิทธิของชนพื้นเมืองและการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศพรรคการเมืองหลักในออสเตรเลียมีพรรคแรงงานออสเตรเลีย พรรคเสรีนิยมออสเตรเลีย และพรรคชาติออสเตรเลีย พวกพรรคแรงงานที่ปัจจุบันมีนายแอนโทนี อัลบานีซี เป็นนายกรัฐมนตรี ซึ่งเป็นพรรคกลางซ้ายเน้นนโยบายสวัสดิการแรงงาน สังคม และบริการสาธารณะ พรรคฯมีความเห็นว่าออสเตรเลียควรเป็นสาธารณรัฐ แต่ยังไม่จัดประชามติในตอนนี้ เพราะอยากให้มีการสร้างความพร้อมและความเห็นพ้องของสังคมส่วนพรรคเสรีนิยมซึ่งเป็นพรรคกลางขวา ที่นักการเมืองส่วนใหญ่ในพรรคมีความผูกพันกับสถาบันพระมหากษัตริย์แห่งสหราชอาณาจักร มองว่าระบบปัจจุบันมีความเหมาะสม และไม่ควรเปลี่ยนแปลง เมื่อมีผู้สนับสนุนพรรคเสรีนิยมบางส่วนกดดันไปที่พรรค ก็มักจะได้คำตอบว่ายังไม่ถึงเวลา ยังไม่มีความจำเป็นเร่งด่วน ผู้นำพรรคเสรีนิยมที่ต่อจากนายฮาวเวิร์ด ทั้งนายโทนี แอ็บบอตต์ และนายสก็อต มอร์ริสัน ก็แสดงจุดยืนหลายครั้งว่าพวกตนสนับสนุนสถาบันกษัตริย์ส่วนพรรคชาติออสเตรเลียหรือ National Party of Australia ที่บางคนเรียก The Nationals ซึ่งส่วนใหญ่มีฐานเสียงอยู่ในพื้นที่ชนบทและเกษตรกรรม ฐานเสียงส่วนใหญ่มีทัศนคติอนุรักษ์นิยมสูง และผูกพันกับสถาบันกษัตริย์อังกฤษ ทุกครั้งที่มีการรณรงค์ให้เป็นสาธารณรัฐ พวกนี้จะต่อต้านและมักจะถามว่าระบบประธานาธิบดีจะเป็นแบบใด และจะแย่งอำนาจกับนายกรัฐมนตรีหรือไม่27 กันยายน 2025 นายกรัฐมนตรีอัลบานีซีของออสเตรเลีย เข้าเฝ้ากษัตริย์ชาร์ลส์ที่ 3 ที่พระราชวังแบลมอรัล สกอตแลนด์ คนก็ถามกันเยอะว่าจะมีการลงประชามติเปลี่ยนเป็นสาธารณรัฐหรือเปล่านายกฯอัลบานีซีตอบว่า ไม่ได้คุยกันเรื่องนั้น คุยกันแต่เรื่อง AUKUS (ออคัส) ที่เป็นความตกลงเรื่องความมั่นคงทางทหารระหว่าง 3 ประเทศคือ ออสเตรเลีย อังกฤษ และสหรัฐฯ เพื่อถ่วงดุลการขยายอิทธิพลทางทะเลของจีน และเรื่องที่อังกฤษสนับสนุนให้ออสเตรเลียมีเรือดำน้ำนิวเคลียร์คนออสเตรเลียในปัจจุบันสนใจปัญหาปากท้องมากกว่าเรื่องอื่น อัตราว่างงานในเดือนสิงหาคม 2025 อยู่ที่ร้อยละ 4.2 เศรษฐกิจโดยรวมก็โตช้า การส่งออกก็ไม่ค่อยดี รัฐบาลต้องควบคุมอัตราเงินเฟ้อโดยการใช้อัตราดอกเบี้ยนโยบายตรึงไว้ที่ร้อยละ 3.60คงเคลียร์แล้วนะครับว่าออสเตรเลียไม่น่าจะเป็นสาธารณรัฐในอนาคตอันใกล้.นิติการุณย์ มิ่งรุจิราลัยsonglok1997@gmail.comคลิกอ่านคอลัมน์ “เปิดฟ้าส่องโลก” เพิ่มเติม
