ครึ่งหลังศตวรรษที่ 19 บารอนโจเซฟ เดอ บาเย ชาวฝรั่งเศส พบหินเหล็กไฟในทุ่งทางตะวันออกเฉียงเหนือของฝรั่งเศส ปัจจุบันคือชุมชนวาล เดอ มาเรส์ ในเมืองมาร์น บ่งชี้ว่ามีหมู่บ้านยุคก่อนประวัติศาสตร์อยู่ในพื้นที่นั้น นักโบราณคดีสมัครเล่นเริ่มค้นหาหมู่บ้านนี้แต่กลับพบสุสานใต้ดินยุคหินใหม่หลายสิบแห่ง จนแล้วจนรอดก็ไม่มีใครค้นพบหมู่บ้านที่ว่า หลายปีที่ผ่านมาวิธีการทางโบราณคดีแบบเดิม ยังคงเผยให้เห็นวัตถุจำนวนมาก ซึ่งนำไปไว้ในพิพิธภัณฑ์ที่เมืองตาแวร์นี ทว่าวัตถุเหล่านี้ก็นำทางนักโบราณคดียุคนี้ไปในทิศทางที่ถูกต้อง ทีมวิจัยนำโดยนักวิทยาศาสตร์จากศูนย์การวิจัยทางวิทยาศาสตร์แห่งชาติฝรั่งเศส (CNRS) เผยว่า ได้ค้นพบหมู่บ้านอายุ 5,000 ปี หลังจากที่มีคนมากมายค้นหามานาน 150 ปี เริ่มต้นจากการเปิดเผยคูน้ำขนาดใหญ่ที่มีรูโปร่งเรียงเป็นแถว ซึ่งครั้งหนึ่งเคยไว้ยึดเกาะหรือล้อมรอบรั้วไม้ไว้ ข้างๆกันคือบ่อน้ำที่ให้คนยุคหินใหม่เข้าถึงน้ำจากแหล่งน้ำที่พวกเขาสร้างไว้ในหมู่บ้าน ภายในพื้นที่ปิดนี้นักโบราณคดีได้ค้นพบอาคารยุคก่อนประวัติศาสตร์หลังแรก ทีมหวังจะค้นพบโครงสร้างเพิ่มเติมในการขุดค้นในอนาคต เช่นเดียวกับการพบหลุมขนาดยักษ์เส้นผ่าศูนย์กลาง 20 เมตรที่เต็มไปด้วยหลักฐานเทววิทยายุคหินใหม่ นักโบราณคดีเผยว่าบ่อน้ำประเภทนี้ไม่เคยได้ยินมาก่อนในการศึกษาเกี่ยวกับคนยุคหินใหม่ที่อาศัยอยู่ระหว่าง 3,000-3,500 ปีก่อนคริสตกาลทางตะวันออกเฉียงเหนือของฝรั่งเศส นี่ถือเป็นการค้นพบครั้งแรกที่ยิ่งใหญ่ เชื่อว่ายังมีกลุ่มวัฒนธรรมต่างๆในภูมิภาคแถบนี้ การค้นพบนี้มีความสำคัญอย่างมากเพราะจะช่วยกำหนดความเข้าใจใหม่เกี่ยวกับวัฒนธรรมของผู้คนในอดีตได้ว่าพวกเขาเป็นใคร อาศัยอยู่อย่างไร บางทีอาจพบหมู่บ้านอื่นๆที่อยู่ห่างออกไป 2-3 กิโลเมตร.
