“โรคซึมเศร้า”...ไม่ใช่แค่ความ เศร้าทั่วไป แต่เป็นมหันตภัยเงียบที่คุกคามชีวิตผู้คนทั่วโลก และกำลังกัดกินสังคมไทยอย่างรุนแรง การฆ่าตัวตายส่วนใหญ่มีต้นตอมาจากโรคนี้ ซึ่งในหลายกรณีสามารถป้องกันได้ หากสังคมมีความเข้าใจและพร้อมที่จะช่วยเหลืออย่างจริงจังโรคซึมเศร้าเป็นโรคที่อาการรุนแรงถึงชีวิต ผู้ป่วยมีความทุกข์ใหญ่ที่เมื่อไม่ได้แก้ไขจะลงท้ายด้วยการฆ่าตัวตายอาจกล่าวว่า...“การฆ่าตัวตาย” ส่วนใหญ่เกิดจาก “โรคซึมเศร้า” ศาสตราจารย์เกียรติคุณนายแพทย์ประเวศ วะสี มูลนิธิสาธารณสุขแห่งชาติ บอกว่า โรคซึมเศร้า 2 ขั้ว (Bipolar)...โรคซึมเศร้าอาจเป็นชนิดสองขั้วหรือขั้วเดียว ชนิดสองขั้วคือโรคสวิงไปมาระหว่างขั้วหนึ่ง ที่เรียกว่า Manic กับอีกขั้วหนึ่งเรียกว่า Depressive...ขั้ว Manic นั้นอาจเรียกว่าจิตเฟื่องฟู คือจิตมีการตื่นตัวสูง...คิดการใหญ่ โอ้อวด รุกรานผู้อื่น ส่วนขั้วตรงข้ามนั้นมีอาการซึมเศร้า หดหู่ ไม่มั่นใจตัวเอง มีความทุกข์โดยไม่มีเหตุผลและลงท้ายด้วยการฆ่าตัวตาย ผู้ได้รับรางวัลโนเบลหลายรายเป็นโรคนี้ คือช่วง Manic นั้น จิตเฟื่องฟูจนได้รับรางวัลโนเบล แต่ลงท้ายฆ่าตัวตาย “มีรัฐมนตรีที่ผมรู้จักคนหนึ่งช่วง Manic ท่านคุยถึงประเทศไทยจะได้รับรางวัลโนเบล แต่ในช่วงซึมเศร้าท่านไม่กล้าแม้แต่จะอ่านเรื่องง่ายๆหน้าเดียวเสนอ ครม. ท่านนั่งรถวนรอบทำเนียบอยู่สามรอบ แล้วยิงตัวตายที่หน้าประตูทำเนียบนั้นเอง ผมเสียดายที่ไม่ทราบว่าท่านเป็นโรคนี้ มิฉะนั้นจะช่วยให้ไม่ต้องฆ่าตัวตายได้”ตอนคุณหญิงสุดารัตน์เป็นรัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุข ผมเคยเขียนจดหมายถึงหนูหน่อยฉบับหนึ่ง เสนอให้รัฐบาลนำเรื่องซึมเศร้าให้เป็นระเบียบวาระแห่งชาติ ที่จะต้องช่วยกันทำความรู้จักและป้องกันการฆ่าตัวตาย ไม่ปรากฏว่ามีการทำอะไรในเรื่องนี้“ผมเดาว่าจดหมายผมคงจะตกหล่นสูญหายไปไม่ถึงมือรัฐมนตรีสุดารัตน์”ให้รู้กันต่อถึงต้นตอ...สาเหตุของ “โรคซึมเศร้า” อาจารย์หมอประเวศเป็นหมอโรคเลือด ไม่เคยศึกษาโรคนี้จนเชี่ยวชาญเคยรักษาคนไข้โรคนี้มาบ้างและตัวเองเป็นเองหลังอายุ 90 เป็นหลังจากมีอาการหัวใจล้มเหลว ข้อเสนอเกี่ยวกับโรคครั้งนี้ต้องถือว่าไม่ใช่โดยผู้เชี่ยวชาญ หากแต่เป็นข้อเสนอจากคนเคยเป็น “ผมเป็นคนมีสุขภาพดีจนถึงอายุกว่า 90 ปี สุขภาพจิตดีมาก ไม่เคยท้อถอย ซึมเศร้า หมดหวัง เมื่อ 27 กุมภาพันธ์ 2567 ผมมีอาการหัวใจวายแบบปัจจุบันทันด่วน เมื่อหัวใจวายเลือดก็ไปหล่อเลี้ยงอวัยวะต่างๆไม่เพียงพอ นำไปสู่โรคแทรกซ้อนอะไรก็ได้ ผมคิดว่าโรคซึมเศร้ามันเกิดกับผมวันนั้นเลยแต่ผมไม่รู้ว่าเป็น...”เริ่มจากมีอาการไม่อยากอาหารตั้งแต่วันนั้นมาจนบัดนี้ เมื่ออยู่ไอซียูโรคหัวใจไปได้เกือบ 1 เดือน รู้สึกมีอะไรผิดปกติเกี่ยวกับทางจิตไม่สามารถรวมความคิดได้ ความคิดแตกกระจาย และมีความทุกข์โดยไม่มีเหตุผล ความคิดเกิดขึ้นกับตัวเองว่าหรือเราจะเป็นโรคซึมเศร้า จึงขอให้ช่วยปรึกษาแพทย์จิตเวช อาจารย์แพทย์จิตเวชว่า “ใช่” และเริ่มให้ยา...คำว่า “ไม่สามารถรวมความคิดได้ มันแตกกระจายเป็นส่วนๆ” ทำให้ผมคิดอุปมาอุปไมยว่า จิตของเราเหมือนมีเครื่องดนตรีหลายสิบชิ้น ถ้าทุกชิ้นส่วนเล่นเพลงเดียวกันก็จะเกิดฮาร์โมนี เหมือนเสียงดนตรีที่มีความไพเราะฟังแล้วมีความสุข“คนธรรมดามีการรวมจิตได้ในระดับหนึ่งทำให้จิตปกติหรือมีความสุข แต่ถ้ารวมความคิดได้มากขึ้น จิตเป็นสมาธิมากขึ้น มีความสุขมากขึ้น นักกรรมฐานจึงพูดถึงจิตรวมตัวหรือจิตสงบต่างจากความคิดฟุ้งซ่าน ทำให้เกิดความสุข ความสุขจากการหยุดคิด การเจริญสติและเจริญสมาธิ...”ทำให้จิตรู้อยู่กับปัจจุบันหรือที่จุดใดจุดหนึ่ง เป็นการรู้ที่ไม่ใช่การคิด จิตสงบจากการคิดฟุ้งซ่าน จึงมีความสุขอย่างยิ่งสาเหตุโรคซึมเศร้าจึงอาจ...เกิดจากกรรมพันธุ์...เป็นโรคแทรกซ้อนโรคอื่นๆ เช่น หัวใจล้มเหลว...เกิดจากความกดดันทางสังคม ลองนึกเปรียบเทียบดูเมื่อครั้งสังคมยังเป็นสังคมเกษตรกรรมอยู่กันเป็นหมู่บ้านเล็กๆ มีความสงบสุข สังคมปัจจุบันเชื่อมโยงกันมีขนาดใหญ่และซับซ้อนมาก เสียสมดุล...เพิ่มความกดดันเกินกว่าที่จิตมนุษย์จะต้านทานไหว จึงแตกกระจายกลายเป็นโรคซึมเศร้าตั้งแต่วัยรุ่นอย่างน่าสงสารยิ่งและต้องช่วยเหลือว่ากันด้วยเรื่องการรักษา หนึ่ง...ยาต้านโรคซึมเศร้า ความท้าทายสำคัญมีอยู่ว่าคนเป็นโรคซึมเศร้าทุกคนควรจะได้รับการรักษาด้วยยาแก้ซึมเศร้า ข้อสำคัญคือต้องรู้ว่าใครเป็นโรคซึมเศร้าบ้าง สอง...การฝึกนิสัยใช้ความจริงและความเป็นเหตุเป็นผล คนเป็นโรคซึมเศร้าจะมีความทุกข์โดยไม่มีสาเหตุจิตคิดขึ้นเองโดยปราศจากความจริงและเหตุผล การฝึกนิสัยใช้ความจริงและความเป็นเหตุเป็นผลจะทำให้จิตรวมตัว และหายจากทุกข์ได้สาม...เจริญสติ การเจริญสติให้ผลดีหลายอย่าง เช่น ความสุขที่เกิดจากการคิด นอกจากความสุขแล้วยังพบประโยชน์อื่นๆอีกหลายอย่าง เช่น สุขภาพดี ภูมิคุ้มกันเพิ่ม อายุยืนยาว เป็นอะไรก็หายง่าย “สติปัญญาดี ความสัมพันธ์ทั้งในครอบครัวและในที่ทำงานดีขึ้น อาจกล่าวได้ว่าการเจริญสติรักษาทุกโรค ทุกคนจึงควรเจริญสติทั้งที่เป็นโรคและไม่เป็นโรค...ทำให้จิตรวมตัวเป็นหนึ่ง น่าจะมีผลดีต่อโรคซึมเศร้าซึ่งมีอาการจิตแตกตัวไม่สามารถรวมตัวเป็นหนึ่ง ควรนำการเจริญสติมาศึกษาวิจัยในการรักษาโรคซึมเศร้ามากขึ้น”สี่...จัดระบบการอยู่ร่วมกันใหม่ ไม่ใช่เป็นระบบตัวใครตัวมัน และพยายามเอารัดเอาเปรียบกันอย่างสุดๆ และมีความเหลื่อมล้ำกันอย่างสุดๆ มนุษย์ถึงเวลาที่จะรู้ตัวและรวมตัวร่วมคิดร่วมทำเพื่อสร้างอารยธรรมใหม่แห่งการอยู่ร่วมกันอย่างสมดุล ในอารยธรรมใหม่โรคซึมเศร้าจะลดน้อยลง“มนุษย์” ไม่ว่ามีอาชีพใดๆ ควรรวมตัวกันเป็นกลุ่มๆเพื่อศึกษาและขจัด...“โรคซึมเศร้า”.คลิกอ่านคอลัมน์ “สกู๊ปหน้า 1” เพิ่มเติม
