“หมอชาวบ้าน” ฉบับเดือน พ.ค.2568 คอลัมน์บนเส้นทางชีวิต อาจารย์หมอประเวศ วะสี เขียนเรื่องคลื่นลูกที่ 4 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ...วิธีที่คนไทยจะเอาชนะวิกฤตการณ์ครับข้อเขียนเรื่องนี้ ยาว...ขนาดอาจารย์ท่านแบ่งเป็นตอน 1 ตอน 2 แล้ว ยังมีต่อฉบับหน้า ผมจึงขออนุญาตคัดลอก...(ทุกตัว หนังสือ)...นำร่องให้บรรดาศิษย์ได้อ่าน ก่อนจะตามอ่านตอนต่อๆไปตอน 1 วิกฤตการณ์คลื่นลูกที่ 4 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์เมื่อกว่า 20 ปีมาแล้ว ผมเตือนว่าเรากำลังเผชิญวิกฤตการณ์คลื่นลูกที่ 4 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ตั้งแต่กรุงรัตนโกสินทร์ประเทศไทยเผชิญวิกฤตการณ์ใหญ่และยาวมา 3 คลื่น ซึ่งก็เอาตัวรอดมาได้แต่วิกฤตการณ์คลื่นลูกที่ 4 ยากกว่า 3 ลูกแรก เพราะเป็นวิกฤตการณ์ความซับซ้อนที่เข้าใจยาก หรือไม่มีใครเข้าใจในวิกฤตการณ์ 3 ลูกแรก เป็นวิกฤตการณ์ที่เข้าใจได้ง่ายกว่า ศัตรูคือใคร หรืออะไรถ้ากำหนดศัตรู หรือสาเหตุของปัญหาได้ ก็สามารถกำหนดยุทธศาสตร์เอาชนะได้ในที่สุด แต่ในวิกฤตการณ์ความซับซ้อน ทุกสิ่งทุกอย่างเชื่อมโยงกันอย่างยาวไกลและซับซ้อน ทำให้ไม่สามารถกำหนดศัตรูได้เมื่อกำหนดไม่ได้ ก็ไม่สามารถกำหนดยุทธศาสตร์ที่จะเอาชนะได้ ทำให้ประเทศไทยไม่สามารถก้าวข้ามวิกฤตการณ์เรื้อรัง ไม่ว่าจะมีรัฐบาลแบบใด จนกระทั่งวิกฤติโควิดมาเยือน ซึ่งสะเทือนประเทศอย่างรุนแรงในทุกมิติแต่พร้อมๆกันนั้นวิกฤติโควิดได้เผยให้เห็นว่า ประเทศไทย มีความอ่อนแอในตัวเองหลายอย่างผมจึงได้กล่าวในบทความเรื่องคลื่นลูกที่ 4 ที่ว่า ไม่รู้ว่าศัตรูคือใครนั้น เผลอๆศัตรูคือตัวเราเอง ซึ่งหมายถึงความอ่อนแอในตัวเองตอน 2 ภูเขา 9 ลูกที่ขวางกั้นประเทศไทย (ความอ่อนแอภายใน หรือศัตรูต่อตัวเอง)ภูเขา 9 ลูกที่ขวางกั้นประเทศไทย มีดังต่อไปนี้(1) นิสัยประจำชาติบางอย่าง ที่เกิดจากที่ตั้งของประเทศ (2) วัฒนธรรมอำนาจ (3) โครงสร้างอำนาจรัฐรวมศูนย์ (4) ขาดการเคารพศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ของคนทุกคนอย่างเท่าเทียมกันหรือศีลธรรมพื้นฐาน(5) ติดกับดักชีวิต ขาดสมรรถนะในการคิดเชิงระบบ และการจัดการ (6) ระบบการศึกษา ที่ทำให้ด้อยสมรรถนะของชาติ (7) วิธีการพัฒนา แบบสร้างพระเจดีย์จากยอด (8) มีความเหลื่อมล้ำอย่างสุดๆ หรือขาดความเป็นธรรม(9) ระบบการเมืองไม่มีสมรรถนะทั้ง 9 ประการนี้เชื่อมโยงและถักทอกันเป็นโครงสร้างที่หนาแน่น ที่กักขังประเทศไว้จากความเจริญ ทำให้คนไทยเป็นประดุจ “ไก่อยู่ในเข่ง” ที่จิกตีกันร่ำไปแต่ถึงจะจิกตีกันจนเลือดตกยางออกหรือล้มตายอย่างไร ก็ออกจากเข่งไม่ได้ถ้าไม่ทำความเข้าใจว่า “เข่ง” หรือโครงสร้างที่กักขังคนไทยและประเทศไทยไว้ คืออะไรแต่ละเรื่องของทั้ง 9 เรื่อง มีรายละเอียดมาก แต่ขยายความและสรุปเพียงสั้นๆ ดังต่อไปนี้...อย่างที่ผมบอก ผมขอแค่นำร่อง...เพราะคำอธิบาย 9 ภูเขาของอาจารย์ ใช้พื้นที่ในหนังสืออีกถึง 6 หน้าผมทำได้แค่แนะให้ไปหา หมอชาวบ้านฉบับเดือน พ.ค. และฉบับเดือนต่อไป อ่านให้เข้าใจแจ่มแจ้งกันเองอาจารย์หมอประเวศทิ้งท้ายต่อภูเขา 9 ลูกว่า...ถ้าพิจารณาดูโครงสร้างของปัญหาทั้งหมด ก็จะเข้าใจได้ว่า ไม่มีฝ่ายใดฝ่ายเดียวสามารถแก้ปัญหาได้ ไม่ว่ารัฐบาลใดๆหรือกองทัพ หรือภาคธุรกิจ ภาคราชการ ภาควิชาการ หรือภาคประชาสังคมมีทางเดียวที่ทุกภาคส่วนของสังคม จะร่วมกันข้ามภูเขาทั้ง 9 ลูกให้ได้กลไกความร่วมมือของทุกภาคส่วนคือโจทย์.กิเลน ประลองเชิงคลิกอ่านคอลัมน์ “ชักธงรบ” เพิ่มเติม
