กลางบริเวณป้อมวิไชยประสิทธิ์ ปากคลองวังหลวง มุมนอกของพระราชวังเดิม ข้างศาลเจ้าพ่อหนู บ่าย 28 ธ.ค.2565 (วันตากสิน) มีนายทหารยศ ร.ท.ยืนเล่าเรื่อง การรบครั้งหนึ่ง...ให้ผู้เยี่ยมชมกลุ่มใหญ่นักอ่านประวัติศาสตร์คงพอนึกได้ ป้อมวิไชยประสิทธิ์ มีการสู้รบนองเลือดหลายครั้ง นับแต่ทหารฝรั่งเศสสร้างป้อม สมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช หลายคนจำได้แม่น ป้อมวิไชยประสิทธิ์ เป็นที่ประหารพระเจ้าตากดูจากพื้นที่ในรัศมีวงกลมในป้อม ต่อไปถึงพื้นที่ว่างไปจรดกำแพงวัดท้ายตลาดไม่น่าจะเกินสามสี่ไร่การรบ การประหารมากมาย เกิดขึ้นในพื้นที่น้อยนิดแห่งนี้หนังสือสาระน่ารู้ กรุงธนบุรี (มูลนิธิอนุรักษ์โบราณสถานในพระราชวังเดิม พิมพ์ครั้งที่ 2 พ.ศ.2565) มีเรื่องกบฏมหาดา...พระวัดพระราม พระนครศรีอยุธยา อ่านแล้วผมเพิ่งรู้ว่าถูกจับมาถูกประหารที่ป้อมวิไชยประสิทธิ์เหมือนกันมหาดา แสดงตนเป็นพระอาจารย์อาคมขลัง...มีชาวบ้านนับถือมาก เหิมเกริมถึงขนาดทำตัวเป็นเจ้า แต่งตั้งลูกศิษย์ เป็นขุนนางตำแหน่งต่างๆบรรดาศักดิ์ในสมัยกรุงธนบุรี ยึดการจัดนามแบบอยุธยา มีคณะมนตรีทั้งแปด ประกอบด้วยพระยาอภัยรณฤทธิ์ จางวางกรมพระตำรวจซ้าย พระยาอนุชิตราชา จางวางกรมพระตำรวจขวา พระยาธิเบศร์บดี จางวางกรมมหาดเล็กซ้าย พระยาศรีเสาวราช จางวางกรมมหาดเล็กขวา พระยาราชภักดี จางวางพระคลังมหาสมบัติ พระยาเพชพิชัย จางวางล้อมพระราชวังพระยาสุนทรโวหาร จางวางกรมพระอาลักษ์ พระยาศรีพิพัฒน์ จางวางกรมพระคลังสินค้าเหนือคณะมนตรีทั้งแปด ซึ่งตำแหน่งแห่งที่ใหญ่มากแล้ว ก็ยังมี สองอัครมหาเสนาบดี คือเจ้าพระยามหาเสนาบดี ตำแหน่งสมุหกลาโหม เจ้าพระยาจักรีศรีองครักษ์ สมุหนายกและจตุสดมภ์ทั้ง 4 คือ พระยายมราช (กรมเวียง) พระยาธรรมธิกรณ์ (กรมวัง) พระยาโกษาธิบดี หรือพระยาพิพัฒน์โกษา (กรมคลัง) และพระยาประชาชีพ หรือพระยาพลเทพ (กรมนา)อิทธิฤทธิ์ของมหาดาผสมอิทธิพลของศิษย์ที่ทำท่าจะใหญ่โต ถึงขนาดขุนนางผู้รักษากรุง ไม่กล้าจัดการ ทำได้แค่บอกความมากราบบังคมทูลพระเจ้ากรุงธนบุรีโปรดให้จับตัวมหาดา และศิษย์ขุนนางจอมปลอม นำมาสอบสวนชำระในกรุง ให้มหาดาผลัดผ้าขาว แล้วลงพระอาญาเฆี่ยน จากนั้นโปรดให้ไต่สวนไล่เลียงไปถึงบรรดาศิษย์ปรากฏว่ามีขุนนางใหญ่น้อย ครบเกือบหมดเกือบทุกตำแหน่ง ขาดแต่ตำแหน่ง พระยายมราชไม่แน่ว่ามหาดาลืมตั้ง หรือยังหาศิษย์เหมาะกับตำแหน่งไม่ได้บังเอิญเวลานั้น พระยายมราช (แขก) มีความผิดต้องโทษคุมขังอยู่ในเรือนจำ พระเจ้ากรุงธนบุรี มีพระบรมราชโองการให้เอาพระยายมราชตัวจริง ออกมาจากคุก นำตัวมาเติมกับตำแหน่งขุนนางปลอมที่มหาดาตั้งทั้งหมดไปประหารชีวิตที่ป้อมวิไชยประสิทธิ์ แล้วตัดหัวเสียบประจานไว้คนอ่านประวัติศาสตร์กรุงธนบุรี จำกบฏเจ้าพระฝาง...เมืองอุตรดิตถ์ได้ เดิมทีเรียกว่ามหาเรือน...ห่มจีวรแดง ถือเป็นชุมนุมก๊กใหญ่ พระเจ้าตากทรงออกแรงรบสองครั้งแต่กบฏมหาดา เป็นแค่กบฏน้ำลาย ผู้นำเป็นพระบ๊องๆ และศิษย์บวมๆ ที่ไม่รู้อีโหน่อีเหน่เหนือใต้ เผลอไปเล่นกับฟ้า เมื่อฟ้าผ่าก็ถึงตายไปโดยแทบไม่ทันตั้งตัวแบบอย่างกบฏมหาดา ใครผู้ใดในสมัยนี้ จะเอาอย่างก็ตามใจ.กิเลน ประลองเชิง
