- รู้จัก พิธีบวชป่า บวชต้นไม้ กุศโลบายผสานความเชื่อ ความศรัทธา ของชาวบ้านเพื่ออนุรักษ์ต้นไม้ใหญ่
- ความเชื่อเรื่อง "รุกขเทวดา" สถิตในต้นไม้ หวังทำให้คนไม่กล้าทำลายต้นไม้
- ส่อง 10 ไม้มงคล ปลูกเสริมมงคล หวังปลูกฝังให้คนหวงแหน ดูแลต้นไม้ เพื่อเพิ่มพื้นที่สีเขียวในไทย
ป่าไม้ ถือเป็นทรัพยากรธรรมชาติที่มีความสำคัญต่อสิ่งมีชีวิต ไม่ว่าจะเป็นมนุษย์หรือสัตว์น้อยใหญ่ ทั้งยังช่วยรักษาสมดุลของธรรมชาติ สิ่งแวดล้อม เป็นแหล่งช่วยดูดซับคาร์บอน และในขณะเดียวกันก็ยังทำหน้าที่เป็นโรงงานผลิตออกซิเจน
แต่ปัจจุบันยังมีคนหาประโยชน์จากป่าโดยไม่คำนึงสิ่งที่ตามมา เช่น การลักลอบตัดต้นไม้ ทำให้ต้นไม้ใหญ่อายุหลายร้อยถูกตัดโค่น เหลือเพียงตอจำนวนมาก
ดังนั้นเพื่อที่จะรักษาผืนป่าให้คงอยู่ต่อไป ชาวบ้านจึงได้นำความเชื่อ โดยเฉพาะพิธีกรรมทางศาสนาพุทธที่อยู่คู่กับสังคมไทยมายาวนานมาเป็นเครื่องมือเชื่อมโยงให้คนตระหนักถึงความสำคัญของต้นไม้ด้วยการทำพิธี "บวชต้นไม้" หรือ "บวชป่า"
ทำไมต้อง "พิธีบวชป่า"
การทำพิธีบวชต้นไม้ หรือ บวชป่า ถือเป็นกุศโลบายในการรักษาป่าของชาวบ้านไม่ให้ใครมารุกล้ำทำลายป่าไม้ ด้วยการนำจีวรมาห่มให้กับต้นไม้ เช่นเดียวกับการบวชพระ ซึ่งวิธีนี้จะส่งผลต่อจิตใจของคน ทำให้มองสถานภาพของต้นไม้เปลี่ยนไปจากเดิม โดยต้นไม้ที่จะทำพิธีการบวชนั้นจะขึ้นอยู่กับความเชื่อและเจตนาของชุมชนเอง แต่ส่วนมากจะเน้นต้นไม้ที่มีขนาดใหญ่ เนื่องจากมีความสำคัญต่อระบบนิเวศ
นอกจากนี้ยังมีการเชื่อมโยงความเชื่อในเรื่องความศักดิ์สิทธิ์ ที่เชื่อว่าต้นไม้ใหญ่จะมีรุกขเทวดา มีสิ่งศักดิ์สิทธิ์สถิตอยู่ ทำให้คนไม่กล้าตัดต้นไม้ ซึ่งคนไทยแต่โบราณจะเตือนกันอยู่เสมอๆ ว่า อย่าตัด "ต้นไม้ใหญ่" แต่ถ้าจำเป็นจะต้องตัดจริงๆ จะต้องทำพิธีขอขมาขออนุญาตก่อน เพราะถือว่าต้นไม้ใหญ่จะมีเทพารักษ์สิงสถิตอยู่
ทั้งยังมีความเชื่อต่อๆ กันว่า "ต้นไม้...เป็นสิ่งมีชีวิตและมีวิญญาณสิงอยู่ การตัดลำต้นหรือกิ่งก้านของต้นไม้แล้วมียางไหลออกมา นั่นคือเลือดของต้นไม้ การจะตัดต้นไม้แต่ละครั้งจึงควรจะขออนุญาตจากต้นไม้เสียก่อน กรณีการตัดเฉพาะกิ่งก้านของต้นไม้ให้ใช้วิธีเอามือไปแตะกับลำต้นแล้วนึกมโนภาพว่า เรากำลังตัดกิ่งไม้ในตำแหน่งที่เราคิดไว้ ถ้ามีความรู้สึกไม่ดีเกิดขึ้นที่มือ ก็พยายามตัดบริเวณนั้นอย่างระมัดระวังที่สุด ข้อสังเกตเมื่อตัดแล้วยางไม้จะไม่ไหลออกมา"
ส่วนกรณีตัดต้นไม้ทั้งต้นก็ใช้วิธีเดียวกัน แต่บอกกล่าวกับต้นไม้นั้นว่า ให้ไปหาที่อยู่อาศัยใหม่ บางทีอาจจะปลูกต้นไม้ขึ้นมาใหม่เพื่อทดแทน หรือตั้งศาลเจ้าที่ให้ โดยข้อสังเกตจะต้องขุดรากถอนโคนให้หมด อย่าเหลือตอไม้เอาไว้เด็ดขาดเพราะการสร้างบ้านคร่อมตอไม้ถือว่า อัปมงคลยิ่ง
ขั้นตอนบวชป่า
ก่อนจะมีการทำพิธีบวชป่า ชาวบ้านในชุมชนจะต้องสำรวจพื้นที่ก่อนว่าต้องจะการทำพิธีบวชป่าที่ใด จากนั้นให้เตรียมของสำหรับทำพิธีดังนี้ ข้าวเหนียวสุก กล้วยสุก หมากคำ พลูใบ ผ้าเหลืองตามจำนวน ต้นไม้ ด้ายสายสิญจน์ บาตรนํ้ามนต์ นํ้าขมิ้นส้มป่อย
จากนั้นสร้างศาลเพียงตาสำหรับอัญเชิญรุกขเทวดามาคอยปกปักรักษาต้นไม้แล้วทำพิธีไหว้แม่พระธรณี แล้วใช้ผ้าเหลืองห่มต้นไม้ รวมทั้งบอกกล่าวในทำนองว่า หากมีผู้ใดมาตัดไม้ ทำลายป่า ขอให้ผู้นั้น มีอันเป็นไปต่างๆ ซึ่งหลังจากทำพิธีผ่านความเชื่อมาแล้ว พื้นที่ดังกล่าวก็จะกลายเป็นพื้นที่ศักดิ์สิทธิ์ คนจะไม่กล้าเข้ามาตัดไม้ ซึ่งจะส่งผลดีต่อต้นไม้ต่อไป
เช่นเดียวกับทางกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม (ทส.) ก็ได้ใช้ความเชื่อในทำนองดังกล่าวในการเพิ่มพื้นที่ป่าและพื้นที่สีเขียวให้กับประเทศไทยเช่นกัน เช่น การทำพิธีเจริญพระพุทธมนต์ "พฤกษามหามงคล" เนื่องจากเป็นกล้าไม้มงคล
โดยการนำกล้าไม้มงคล 10 ชนิด 10 ล้านกล้าเข้าพิธีพุทธาภิเษกใหญ่ ในรูปแบบเหมือนพิธีปลุกเสกพระเครื่องเพื่อสร้างความขลัง เพื่อแจกให้กับชุมชนนำไปปลูกเพื่อความเป็นสิริมงคล โดยจุดประสงค์หลักคือ เมื่อประชาชนรับไม้มงคลที่ผ่านพิธีสำคัญจะรู้สึกรักหวงแหนปกป้องกล้าไม้ พร้อมดูแลรักษาให้เจริญเติบโต เป็นต้นไม้ใหญ่ได้ ซึ่งเป็นอีก 1 กุศโลบายสำคัญในการช่วยเพิ่มพื้นที่สีเขียวให้กับประเทศไทย
สำหรับต้นไม้มงคล 10 ชนิด ประกอบด้วย พะยูง ขนุน มะขาม ตะเคียนทอง กันเกรา สัก ประดู่ป่า มะค่าโมง ราชพฤกษ์ และทรงบาดาล ทั้ง 10 ชนิดล้วนมีชื่อเสียงและมีความหมายที่ดีและเป็นมงคล
- พะยูง หมายถึง การพยุงฐานะให้ดีขึ้น
- กันเกรา เป็นมงคลแก่ตัวผู้ปลูก โดยจะช่วยคุ้มภยันตราย
- ตะเคียนทอง หมายถึงมีเงินมีทองสมบูรณ์
- ประดู่ป่า เชื่อว่าจะช่วยทำให้เกิดพลังแห่งความยิ่งใหญ่ เพราะประดู่หมายถึงความพร้อม
- มะค่าโมง หมายถึงมีค่า มีราคา
- ทรงบาดาล เชื่อว่า จะทำให้เกิดความยิ่งใหญ่ กว้างขวาง เพราะ ทรงบาดาล คือผู้เป็นใหญ่แห่งนาคพิภพ
- ขนุน หมายถึงหนุนบารมี เงินทอง ให้ดีขึ้น ร่ำรวยขึ้น จะมีผู้ให้การเกื้อหนุนจุนเจือ
- สัก จะทำให้มีศักดิ์ศรี มีบรรดาศักดิ์
- ราชพฤกษ์ หมายถึง เป็นใหญ่มีอำนาจ เป็นราชาของไม้ เหนือไม้ทั้งหลาย
- มะขาม ป้องกันสิ่งไม่ดี ปลูกแล้วจะทำให้มีแต่คนเกรงขาม
