บทที่ 64 หนังสือแบบหัดอ่านเบื้องต้น โดยพระยาผดุงวิทยาเสริม (กำจัด พลางกูร) พิมพ์ครั้งที่เก้า พ.ศ.2481 (สอนให้อ่าน-เขียน) มาตรากับตัวอย่าง เริ่มต้นกับ กาบ กิบ กีบ ฯลฯและหัดผันวรรณยุกต์...กาบ ก้าบ ก๊าบ ก๋าบ ฯลฯ(อนุสรณ์งานฌาปนกิจศพเสาวรส (พลางกูร) ทองปาน วัด พระศรีมหาธาตุ บางเขน 20 ส.ค.2555)บทที่ 66 มีเรื่องยาวให้นักเรียนหัดอ่านเขียน ไม่ได้ตั้งชื่อเรื่องไว้ดังต่อไปนี้มีเด็กคนหนึ่ง เลี้ยงเป็ดไว้ตัวหนึ่ง ไก่แจ้ตัวหนึ่ง ไก่นั้นเมื่อถึงกำหนดคราวที่จะขัน ก็ตีปีกปุ้บๆ แล้วขันเอ้กอี๋เอ๊กเอ๊ก เจ้าของได้ฟังเสียงก็ชอบใจ เข้าอุ้มลูบคลำเล่นเป็ดจะใคร่ให้เจ้าของรักบ้าง พอได้ยินเสียงไก่ขัน เป็ดก็ตีปีกปั้บๆ แล้วก็ขันก้าบๆก๊าบๆไก่ได้ยินเสียงก็เบื่อหูนักเป็ดถ้าได้ยินเสียงไก่ขันทีไร ก็ขันแข่งประชันทุกครั้งไก่ไม่อยากได้ยินเสียงเป็ดขัน ก็ไม่ขันเป็ดเข้าใจว่าไก่สู้ตัวไม่ได้ก็ทำท่าร่าเริงต่างๆไก่จึงนึกแต่ในใจว่า “ถ้าเราอยู่ในบ้านหลังนี้ เป็ดก็ขันตามอย่างเราเราไม่พอใจฟัง” ไก่ก็หนีไปอยู่บ้านอื่นเป็ดนั้นครั้นไก่ไปแล้ว ไม่มีผู้ใดจะสอนตัวให้ขันก็ขันไม่ได้ เจ้าของก็ตีและบีบคั้นคอเป็ด จนร้องไม่ออกยายของเด็กนั้นกลับจากนา เห็นหลานกำลังคั้นคอเป็ดอยู่ จึงถามว่า “นี่เจ้าจะคั้นคอเป็ดมันเอาอะไร?”เด็กจึงตอบว่า “แต่ก่อนเมื่อไก่อยู่ ไก่ขันมันก็ขันบ้าง แต่เสียงที่มันขันนั้นก็ไม่เหมือนไก่ดอก ถึงกระนั้นฉันก็อยากจะใคร่ได้ฟังมันขันอีกเดี๋ยวนี้ มันไม่ขันฉันจึงคั้นคอให้มันขัน”ยายแกจึงห้ามปรามสั่งสอนว่า “หลานจะให้เป็ดขัน มันจะขันได้หรือ?ยายได้ยินเขาพูดกันว่า เลี้ยงเป็ดเลี้ยงไก่ไว้กินไข่ เลี้ยงวัวเลี้ยงควายไว้ใช้งานที่เจ้าจะคั้นคอเป็ดให้มันขันนั้นมันขันไม่ได้ดอก อย่าคั้นคอมันเลยปล่อยวางมือเสียเถิด”เมื่อหลานได้ยินยายห้ามปรามดังนั้น ก็วางมือปล่อยเป็ดตัวนั้นไปเรื่องหัดอ่าน ประกอบมาตรากับ...จบแค่นี้ล่ะครับ มีประโยคสุดท้าย เหมือนในนิทานอีสป...ที่จบด้วยประโยคสุดท้าย นิทานเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า “อย่าเอาเป็ดขันประชันไก่”ผมตั้งใจอ่าน ตั้งใจเขียนเรื่องนี้มาก พยายามที่จะไม่ให้คำที่ผันด้วยวรรณยุกต์ เช่น ไก่ขันเอ้กอี๋เอ๊กๆ...ไม่ให้ผิดจากต้นฉบับ ซึ่งผมแน่ใจว่า เป็นแบบเรียน รุ่นที่แม่ผมเรียนแม่ผมเกิดปี พ.ศ.2454 แบบหัดอ่านเล่มแรก ที่พระยาผดุงวิทยาเสริม แต่งสมัยที่ยังใช้ชื่อ กำจัด พ.ศ.2455 ผมแน่ใจ เพราะจำเรื่องที่แม่เล่า สองพี่น้องเฟื่องกับแฟงไปเที่ยวป่าเจอพายุโค่นต้นไม้ใหญ่ แต่ต้นอ้อไม่ล้มเพราะลู่ตามลมได้ตอนเล็กๆไม่รู้ หน้าตาหนังสือหัดอ่านเบื้องต้นสมัยแม่เรียนเป็นไง?มารู้ก็ตอนที่คุณศรัณย์ ทองปาน หลานตา (กำจัด พลางกูร) ฝากหนังสืออนุสรณ์งานเผาคุณแม่ เสาวรส ทองปาน มาให้นี่เองผมอ่านหนังสือที่คุณศรัณย์เขียน (สำนักพิมพ์สารคดี) มาก่อนหลายเล่ม เมื่อมารู้อีกว่าเป็นหลานตาผู้แต่งหนังสือแบบหัดอ่านเบื้องต้น...หนังสือแบบหัดอ่านเป็นคุณูปการยิ่งใหญ่ เผื่อแผ่จากรุ่นแม่มาถึงรุ่นลูกอย่างผมจึงอยากเขียนบอกอีกครั้ง ว่าขอบคุณมากและซาบซึ้งมากขอยืนยันเจตนาในการเขียนเรื่องนี้ อยู่ตรงนี้ ไม่ต้องการ เอาเรื่อง อย่าเอาเป็ดขันประชันไก่ไปกระทบใครเลย.กิเลน ประลองเชิงคลิกอ่านคอลัมน์ “ชักธงรบ” เพิ่มเติม
