ผมอ่านเรื่อง “ลิงสวมหมวก” ในหนังสือ สายธารแห่งปัญญา (หงอิ้งหมิง เขียน บุญศักดิ์ แสงระวี แปล สำนักพิมพ์ ก.ไก่ พ.ศ.2535) จนจบแล้ว ผมยังเดาไม่ได้ ผู้เล่าตั้งใจสอนอะไรมีสัตว์ชนิดเดียวที่สามารถเลียนแบบคนได้เหมือนที่สุด เมื่อคนสวมหมวก มันก็สวมหมวกตาม เมื่อคนมุดเข้าไปในกรง มันก็มุดตาม ขณะที่มันกำลังเพลินกับการทำตามคน...คนก็ปิดประตูกรงก็แค่นี้เอง วิธีจับลิงลิงแม้มีความสามารถในการเลียนแบบคนสูงมาก แต่ไม่มีความรู้มากพอ และไม่มีความถ่อมตัวอันควรพึงมี ที่จะช่วยให้มันหนีพ้นการจับของคนแต่คน...ก็เช่นเดียวกับลิง คนที่เก่งเกินคนทั่วไป อย่างโจโฉ ผู้นำในสมัยสามก๊กโลกรู้จักโจโฉเป็นผู้มีความรู้ความสามารถกว้างขวางอย่างยิ่ง เฉลียวฉลาดมาก เขียนหนังสือเก่ง เขียนบทกวีเก่ง เป็นผู้นำ ที่นำทหารหลายร้อยหมื่นรบตะวันออก พิชิตตะวันตกประวัติโจโฉ ฆ่าคนเป็นว่าเล่น ฆ่าคนจนใครต่อใครเข้าใกล้จะอกสั่นขวัญแขวน คนใกล้ตัวไม่น้อย จึงมักหลบลี้หนีหน้า ในวันที่โจโฉรู้สึกได้ถึงความยิ่งใหญ่ไร้เทียมทาน ก็เป็นวันที่โจโฉจะโดดเดี่ยวเปลี่ยวเหงาคนชังโจโฉนินทา เขาไม่มีมิตรแท้ และที่ปรึกษารู้ใจรอบตัวเรื่องของลิง เรื่องของโจโฉ จึงเป็นแบบอย่างให้ผู้รู้ผู้เขียนภาษิตรากผัก (ชื่อเดิมของหนังสือ ตอนพิมพ์ขายแพร่หลายในจีนหรือญี่ปุ่น ราว พ.ศ.2532) จึงใช้เป็นบทสรุป สอนผู้คนว่าอาหารรสเปรี้ยวหวานมันเค็มนั้น ไม่เหมาะแค่คนเรา เพราะมันมีรสชาติหลากหลายสลับซับซ้อนเกินไปสู้อาหารง่ายๆ ที่หอมหวนถูกปากไม่ได้เพราะฉะนั้น สิ่งที่เหมาะสมกับคนเราอย่างแท้จริง จึงควรเป็นรสที่อ่อนบางจางจืดคนเราก็เหมือนกัน คนที่มีความรู้ความสามารถพิเศษ มิได้แสดงว่าเขาเป็นคนสมบูรณ์เพียบพร้อมแล้วนอกจากว่า เขาจะบ่มเพาะความประพฤติของเขา ไปอีกก้าวหนึ่งมีแต่คนที่เสริมความรู้ของตนให้แน่น ฝึกฝนตนเองอย่างไม่ขาดสายเท่านั้น จึงจะเป็นคนในอุดมคติมีค่าควรที่เราจะยึดถือเป็นตัวอย่างเรื่องทั้งหมดที่เล่ามา นำไปสู่บทสรุปสั้นๆ...สุราอาหารเปรี้ยวหวานชั้นเลิศ หาใช่รสแท้ไม่ รสแท้มีแต่จืดวิเศษพิสดารเหนือชั้นคนอื่น หาใช่คนดีไม่คนดีมีแต่ธรรมดาสามัญจากบทสรุป สองสามบรรทัด จึงถูกรวบรัดตั้งเป็นคำพังเพย...จางจืดจึ่งรู้รสแท้ สามัญจึงเป็นยอดคนอ่านมาจนถึงตอนจบ ผมเริ่มจะแน่ใจว่าน่าจะเป็นหลักคิดสอนท่านผู้อ่าน ...ท่านจะเลือกชิมอาหาร? เอ๊ย! เลือกคนแบบไหนเลือกคนเก่งโลดโผนพิสดาร ผลก็กลายเป็นคนโกงบ้านกินเมือง เลือกคนไม่เก่งแต่ไม่โกง...ก็มีเสียงบ่นจืดชืดชักช้าไม่ทันใจหรือจะต้องเลือกคนแบบว่ามาขออยู่ต่อด้วยอีกสองปี สี่ปี ต้องไม่ลืมว่าเวลาแต่ละปีที่อยู่กับคนที่เบื่อนั้น...ยาวนานบทเรียนจากความเบื่อแปดปี สอนแล้วนี่นา! รสชาติพะอืดพะอมขมคอเพียงใด?กิเลน ประลองเชิง
