ภาษิตรากผัก คัมภีร์รวมขุมปัญญาตามวิถีแห่งพุทธ ขงจื๊อ และเต๋า แพร่หลายในจีน ญี่ปุ่น เรื่องแสงดาวที่ร่วงหล่นจากฟากฟ้า (สายธารแห่งปัญญา สำนักพิมพ์ ก.ไก่) เป็นคำสอนเต๋าครับบทประพันธ์เรื่องนี้ หงอิ้งหมิง คนสมัยราชวงศ์หมิงเขียน บุญศักดิ์ แสงระวี ใช้สำนวนร้อยแก้ว แปลเป็นภาษาไทยได้ไพเราะงดงามมากต้นไม้เล็กในป่าเขา ลำต้นโตสั้น กิ่งก้านอวบอ้วน ซ้ำยังดกหนาเป็นสุมทุมพุ่มพฤกษ์ เขียวขจีชวนชมยิ่งนักในคืนฤดูร้อนหิ่งห้อยเปล่งแสงวาววับอยู่กลางทุ่ง สวยระยับจับตา น่าเพลิดเพลินจำเริญใจอย่างที่สุดแต่ท่านเคยคิดถึงบ้างไหมว่า ต้นไม้เล็กที่ปลูกอยู่ในกระถาง และหิ่งห้อยที่ถูกจับใส่ไว้ในขวด เป็นอย่างไรบ้าง?ต้นไม้เล็กๆที่ปลูกอยู่ในกระถาง จะแคระแก็รนอยู่อย่างนั้นตลอดไป ตลอดไป เพราะมันไม่มีสิ่งบำรุงเลี้ยงอันพอเพียงไม่มีอากาศอันสดชื่นบริสุทธิ์ ใบก็จะค่อยเฉาลง กิ่งก็จะค่อยๆย้อยลง มันไม่อาจจะเติบโตสูงใหญ่ได้อีกต่อไปมันได้แต่แอบริษยาต้นไทรใหญ่ข้างบ้านที่เติบโตอยู่บนพื้นดินส่วนหิ่งห้อยนั้นเล่า นอกขวดและในขวด เป็นโลกที่แตกต่างกันโดยสิ้นเชิงเมื่ออยู่นอกขวด หิ่งห้อยก็สวยงามเหมือนแสงดาวที่ร่วงหล่นมาจากท้องฟ้าแต่เมื่อมันถูกจับเข้าไปกักขังอยู่ในขวดแล้ว ชั่วเวลาไม่นาน แสงนวลสว่างของมันก็จางลงๆจนกระทั่งสูญหายไปจนหมดสิ้นยุติชั่วชีวิตหนึ่งของมันจะสูญหายไปดุจดังดาวตกที่สว่างเพียงวาบเดียวชีวิตล้วนแต่ต้องการจะหายใจเอาอากาศที่สดชื่นและเสรีดอกไม้งามที่ปลูกอยู่ในกระถางในปีรุ่งขึ้น ดอกของมันจะไม่สวยสดเหมือนเก่านกที่น่ารักเมื่อถูกขังอยู่ในกรง เสียงของมันก็ไม่แจ่มใสเหมือนเดิม แต่กลับจะแตกพร่าไร้เสน่ห์ที่น่ารักเพราะเหตุนี้เราจึงไม่ควรที่จะถูกสิ่งไม่มีรูปหรือไร้รูป พันธนาการจนกระดิกกระเดี้ยไม่ออก โดยมองข้ามสัญชาตญาณตามธรรมชาติขอให้เราจงสะบัดหลุดพ้นโซ่ตรวนต่างๆทั้งมวล จับมือเป็นเพื่อนกับธรรมชาติ เราจะมีความปลอดโปร่งโล่งใจเฉกเช่นนกที่เหินบินอยู่บนท้องฟ้า และต้นไม้ที่เติบโตอย่างอิสรเสรีอยู่กลางทุ่งกว้างเรื่องนี้สรุปเป็นภาษิตรากผักสั้นๆว่า ต้นไม้ในกระถางย่อมขาดพลังชีวิต นกที่ถูกขังในกรงย่อมลดความเป็นธรรมชาติมิสู้ดอกไม้และฝูงนกในป่าเขา ซึ่งสอดสลับเป็นภาพอันวิจิตร เหินลมอยู่บนท้องฟ้า ดื่มด่ำในความอิสรเสรีอย่างซาบซึ้งอ่านถึงดอกไม้ และฝูงนกในป่าเขา หิ้งหอยนอกขวดและดวงดาว ผมนึกถึงคนที่ผมพอรู้จักและจำได้ อาจารย์โคทม อารียา คุณนิมิต เทียนอุดม อาจารย์เกษียร เตชพีระ และอีกหลายๆคนครูบาอาจารย์เหล่านี้กำลังเดินหน้าไปมิตรภาพ ผมมีคำถาม หามิตรภาพจากใครเรื่องที่น่าเสียดาย มีคนพยายามจะทำให้เป็นต้นไม้ในกระถาง เป็นนกในกรง เพราะเขาไม่เข้าใจเลยว่า พลังชีวิตที่ยิ่งใหญ่และงดงามนั้นอยู่กับสิ่งที่เรียกว่า อิสรเสรี.กิเลน ประลองเชิง
