ฉากของเรื่องนี้ อยู่ในบ้านโยมอุปัฏฐากพระป่า วัดพุทธไทยในเมืองเพิร์ธ ออสเตรเลีย ระหว่างนั่งรอเวลาฉันอาหาร พระผู้ปฏิบัติ ปฏิบัติชอบสององค์ เห็นตู้ปลาใหญ่ มีฝูงปลาแหวกว่าย...ก็เปิดประเด็นเสวนาพระอาวุโสน้อยปรารภ “การเอาปลามาเลี้ยงไว้ในตู้ ขัดกับหลักความกรุณาในพระพุทธศาสนา ปลาพวกนี้ทำอะไรผิดหรือ? จึงโดนกักขังในคุกกำแพงกระจกอย่างนี้”พระอาวุโสสูงเห็นต่าง “ข้อแรก ผมยอมรับนะ ปลาพวกนี้ไม่มีอิสระที่จะว่ายไปไหนมาไหน ตามใจชอบ แต่อย่าลืมว่า การที่มันอยู่ในตู้ปลา มันก็ได้อิสระจากภยันตรายนานาประการ...”แล้วพระรูปที่สองก็แจกแจก ข้อดีของความอิสระในตู้ปลาเป็นฉากๆ ดังต่อไปนี้1.เคยเห็นชาวประมงหย่อนสายเบ็ดลงในตู้ปลาบ้านไหน? หรือไม่ ไม่เคยแน่! ดังนั้นอิสระแรกของปลาในตู้ คืออิสระจากการไล่ล่าของชาวประมงลองวาดภาพดู ปลาตามธรรมชาติ ตอนมันเห็นหนอนตัวอวบๆ แมลงตัวอ้วน มันจะแน่ใจอย่างไร มันควรจะกิน? มันเคยเห็นเพื่อนปลากระโดดงับเหยื่อและทันทีนั้นก็ถูกกระตุกวับหายไปข้างบน อำลาเพื่อนๆปลาไปตลอดกาลปลาในธรรมชาติจะกินอาหารแต่ละมื้อก็ต้องคิดหนัก ตัวที่หวาดระแวงมากก็เครียด บางตัวหิวตาย หรือไม่ก็กลายเป็นปลาโรคจิต2.ปลาในธรรมชาติยังต้องกังวลเรื่องปลาตัวใหญ่กว่าที่จะกิน มันทุกเมื่อ ปลาว่ายน้ำในลำธารเล็กๆกลางคืน อันตรายเสียยิ่งกว่ามนุษย์เดินตรอกเล็กๆตอนค่ำคืน ตรงข้ามกันในตู้ปลา ไม่มีเจ้าของตู้ปลาคนไหนใส่ปลาที่กินกันเองลงไป ดังนั้นปลาในตู้ย่อมเป็นอิสระ ปราศจากภัยจากปลากินปลาด้วยกัน3.ในวัฏจักรแห่งธรรมชาติ บางครั้งปลาไม่สามารถหาอาหารได้ ขณะปลาในตู้เสมือนมีร้านอาหารดีมีคุณภาพมีบริการจัดส่งถึงประตูบ้าน วันละสองมื้อ แถมบริการดีกว่าพิซซ่า เพราะไม่ต้องจ่ายสักแดงเดียวดังนั้นปลาในตู้จึงเหมือนมีใบรับประกันจากภัยที่เกิดจากความหิว4.เมื่อฤดูกาลเปลี่ยนแปลง อุณหภูมิของน้ำในแม่น้ำ หรือในทะเลสาบ ซึ่งเปลี่ยนแปลง หนาวมากในฤดูหนาว น้ำกลายเป็นน้ำแข็ง แม้ในฤดูร้อน อุณหภูมิน้ำก็อาจจะอุ่นเกินไปสำหรับปลา หรือไม่ก็แห้งขอดไปเลยปลาในตู้ เสมือนมีเครื่องปรับอากาศวงจรสลับอัตโนมัติ อุณหภูมิถูกปรับคงที่ สบายตลอดวัน ตลอดเดือน ตลอดปี ดังนั้นปลาในตู้จึงเป็นอิสระจากความเดือดร้อนจากความร้อนความเย็น5.ปลาในธรรมชาติ เมื่อป่วยก็ไม่มีใครดูแลรักษา ส่วนปลาในตู้ราวกับมีประกันสุขภาพฟรี เจ้าของปลาจะหาหมอมารักษาถึงบ้านไม่ต้องไปหาหมอที่คลินิกเหมือนมนุษย์ดังนั้น ปลาในตู้จึงเป็นอิสระจากภยันตรายอันเกิดจากการไม่มีหมอ ไม่มียารักษาโรคข้อดีห้าข้อของปลาในตู้ จึงเป็นบทสรุปว่า ได้เปรียบปลาธรรมชาติ จริงอยู่ มันไม่มีอิสระที่จะทำตามความอยาก ว่ายไปโน่นมานี่ แต่ก็เป็นอิสระจากภยันตรายและความทุกข์รอบด้านขณะที่พระอาวุโสน้อยนิ่งฟังแล้วยอมคล้อยตาม...พระอาวุโสกว่า ก็เข้าบทอุปมาอุปไมยปลาในตู้เช่นเดียวกับพระป่า หรือมนุษย์ที่ทรงศีล จริงๆอยู่ท่านไม่มีอิสระที่จะทำตามความอยากต่างๆนานา หลงละเลิงไปทางโน้น ทางนี้ แต่ท่านก็เป็นอิสระจากภยันตรายจากมนุษย์ด้วยกันและความทุกข์ร้อยแปดพันเก้าบทเสวนาของพระผู้ถูกนิมนต์มาฉันอาหารที่บ้านโยม โยมก็เลยได้อานิสงส์จากการฟังธรรม...หัวข้อสำคัญ เมื่อพระอาจารย์พรหม ถึงบท เอวัง จึงมี ว่า “แล้วโยมเล่า! ต้องการความอิสระแบบไหน?”น่าเสียดาย! โยมคนที่เพิ่งถูกกำหนดให้อยู่ในตู้ปลาหนึ่งปี น่าจะอยู่ไกลเกินไป คงไม่มีโอกาสฟังเทศน์ข้อพิสดารกัณฑ์นี้.กิเลน ประลองเชิงคลิกอ่านคอลัมน์ “ชักธงรบ” เพิ่มเติม
