“หมอชาวบ้าน” ฉบับเดือน พ.ค.2568 คอลัมน์บนเส้นทางชีวิต อาจารย์หมอประเวศ วะสี เขียนเรื่องคลื่นลูกที่ 4 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ...วิธีที่คนไทยจะเอาชนะวิกฤตการณ์ครับ
ข้อเขียนเรื่องนี้ ยาว...ขนาดอาจารย์ท่านแบ่งเป็นตอน 1
ตอน 2 แล้ว ยังมีต่อฉบับหน้า ผมจึงขออนุญาตคัดลอก...(ทุกตัว หนังสือ)...นำร่องให้บรรดาศิษย์ได้อ่าน ก่อนจะตามอ่านตอนต่อๆไป
ตอน 1 วิกฤตการณ์คลื่นลูกที่ 4 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์
เมื่อกว่า 20 ปีมาแล้ว ผมเตือนว่าเรากำลังเผชิญวิกฤตการณ์คลื่นลูกที่ 4 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ตั้งแต่กรุงรัตนโกสินทร์ประเทศไทยเผชิญวิกฤตการณ์ใหญ่และยาวมา 3 คลื่น ซึ่งก็เอาตัวรอดมาได้
แต่วิกฤตการณ์คลื่นลูกที่ 4 ยากกว่า 3 ลูกแรก เพราะเป็นวิกฤตการณ์ความซับซ้อนที่เข้าใจยาก หรือไม่มีใครเข้าใจ
ในวิกฤตการณ์ 3 ลูกแรก เป็นวิกฤตการณ์ที่เข้าใจได้ง่ายกว่า ศัตรูคือใคร หรืออะไร
ถ้ากำหนดศัตรู หรือสาเหตุของปัญหาได้ ก็สามารถกำหนดยุทธศาสตร์เอาชนะได้ในที่สุด แต่ในวิกฤตการณ์ความซับซ้อน ทุกสิ่งทุกอย่างเชื่อมโยงกันอย่างยาวไกลและซับซ้อน ทำให้ไม่สามารถกำหนดศัตรูได้
เมื่อกำหนดไม่ได้ ก็ไม่สามารถกำหนดยุทธศาสตร์ที่จะเอาชนะได้ ทำให้ประเทศไทยไม่สามารถก้าวข้ามวิกฤตการณ์เรื้อรัง ไม่ว่าจะมีรัฐบาลแบบใด จนกระทั่งวิกฤติโควิดมาเยือน ซึ่งสะเทือนประเทศอย่างรุนแรงในทุกมิติ
แต่พร้อมๆกันนั้นวิกฤติโควิดได้เผยให้เห็นว่า ประเทศไทย มีความอ่อนแอในตัวเองหลายอย่าง
ผมจึงได้กล่าวในบทความเรื่องคลื่นลูกที่ 4 ที่ว่า ไม่รู้ว่าศัตรูคือใครนั้น เผลอๆศัตรูคือตัวเราเอง ซึ่งหมายถึงความอ่อนแอในตัวเอง
ตอน 2 ภูเขา 9 ลูกที่ขวางกั้นประเทศไทย (ความอ่อนแอภายใน หรือศัตรูต่อตัวเอง)
...
ภูเขา 9 ลูกที่ขวางกั้นประเทศไทย มีดังต่อไปนี้
(1) นิสัยประจำชาติบางอย่าง ที่เกิดจากที่ตั้งของประเทศ
(2) วัฒนธรรมอำนาจ (3) โครงสร้างอำนาจรัฐรวมศูนย์ (4) ขาดการเคารพศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ของคนทุกคนอย่างเท่าเทียมกันหรือศีลธรรมพื้นฐาน
(5) ติดกับดักชีวิต ขาดสมรรถนะในการคิดเชิงระบบ และการจัดการ (6) ระบบการศึกษา ที่ทำให้ด้อยสมรรถนะของชาติ
(7) วิธีการพัฒนา แบบสร้างพระเจดีย์จากยอด (8) มีความเหลื่อมล้ำอย่างสุดๆ หรือขาดความเป็นธรรม
(9) ระบบการเมืองไม่มีสมรรถนะ
ทั้ง 9 ประการนี้เชื่อมโยงและถักทอกันเป็นโครงสร้างที่หนาแน่น ที่กักขังประเทศไว้จากความเจริญ ทำให้คนไทยเป็นประดุจ “ไก่อยู่ในเข่ง” ที่จิกตีกันร่ำไป
แต่ถึงจะจิกตีกันจนเลือดตกยางออกหรือล้มตายอย่างไร ก็ออกจากเข่งไม่ได้
ถ้าไม่ทำความเข้าใจว่า “เข่ง” หรือโครงสร้างที่กักขังคนไทยและประเทศไทยไว้ คืออะไร
แต่ละเรื่องของทั้ง 9 เรื่อง มีรายละเอียดมาก แต่ขยายความและสรุปเพียงสั้นๆ ดังต่อไปนี้...
อย่างที่ผมบอก ผมขอแค่นำร่อง...เพราะคำอธิบาย 9 ภูเขาของอาจารย์ ใช้พื้นที่ในหนังสืออีกถึง 6 หน้า
ผมทำได้แค่แนะให้ไปหา หมอชาวบ้านฉบับเดือน พ.ค. และฉบับเดือนต่อไป อ่านให้เข้าใจแจ่มแจ้งกันเอง
อาจารย์หมอประเวศทิ้งท้ายต่อภูเขา 9 ลูกว่า...
ถ้าพิจารณาดูโครงสร้างของปัญหาทั้งหมด ก็จะเข้าใจได้ว่า ไม่มีฝ่ายใดฝ่ายเดียวสามารถแก้ปัญหาได้ ไม่ว่ารัฐบาลใดๆหรือกองทัพ หรือภาคธุรกิจ ภาคราชการ ภาควิชาการ หรือภาคประชาสังคม
มีทางเดียวที่ทุกภาคส่วนของสังคม จะร่วมกันข้ามภูเขาทั้ง 9 ลูกให้ได้
กลไกความร่วมมือของทุกภาคส่วนคือโจทย์.
กิเลน ประลองเชิง
คลิกอ่านคอลัมน์ “ชักธงรบ” เพิ่มเติม