ที่ผ่านมาเขียนเรื่องสมุนไพรไทยกันมาหลายหน วันนี้มารู้เรื่องสมุนไพรจีน ที่นิยมในบ้านเราบ้าง...นั่นคือ โกฐเขมา อ่านว่า โกด-ขะ-เหมา ชื่อวิทยาศาสตร์ Atractylodes lancea อยู่ในวงศ์ Compositae มีถิ่นกำเนิดภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศจีนแหล่งผลิตใหญ่อยู่ในมณฑลหูเป่ย...แต่แหล่งที่มีคุณภาพดีที่สุด มณฑลเหอหนาน
เป็นไม้ล้มลุกอายุหลายปี มักขึ้นตามทุ่งหญ้าในป่าและตามซอกหิน สูงประมาณ 30-100 ซม. มีกลิ่นหอม ลำต้นกลมเป็นร่อง ขึ้นเดี่ยวหรือเป็นกระจุก ไม่แตกกิ่งก้านสาขา หรือแตกกิ่งเฉพาะตอนบน มีขนคล้ายใยแมงมุมเล็กน้อย ใบเป็นใบเดี่ยว แผ่นใบบางคล้ายกระดาษ ขอบใบมีขนครุยหยักเป็นฟันเลื่อย และใบประดับที่อยู่วงนอกปลายใบอาจมีจุดสีแดง
ดอกมีขนาดเล็กสีขาว ออกเป็นช่อแบบช่อกระจุกแน่นตามปลายกิ่ง ออกเดี่ยวหรือหลายช่อ วงใบประดับซ้อนกันแน่น ด้านบนของฐานดอกแบน มีเกล็ดหนาแน่น ผลเป็นแบบผลแห้ง เมล็ดล่อน เป็นรูปไข่กลับ
เหง้าใต้ดิน มีลักษณะค่อนข้างกลม ยาวประมาณ 3-10 ซม. ผิวขรุขระ เป็นปุ่มปม เปลือกนอกคล้ายผิวมะกรูด มีสีน้ำตาลอมเทา สีน้ำตาลเข้ม หรือสีน้ำตาลแกมดำ มีรอยย่นและรอยบิดตามขวาง
...
เหง้าใต้ดินนี่แหละที่นิยมนำมาใช้ทำยาแผนโบราณของไทยหลายตำรับ ที่เรียกว่า “พิกัดโกฐ” จัดอยู่ในโกฐทั้งห้า (เบญจโกฐ) โกฐทั้งเจ็ด (สัตตโกฐ) และโกฐทั้งเก้า (เนาวโกฐ) มีสรรพคุณแก้ไข้ แก้หืดหอบ แก้ลมในกองธาตุ ชูกำลัง ขับลม แก้สะอึก บำรุงเลือด บำรุงกระดูก
ส่วนที่ถูกนำมาใช้ในตำรับยาไทยโบราณ มีการคาดกันว่า น่าจะถูกนำเข้ามาเมื่อหลายร้อยปีก่อนโดยกลุ่มชาวเขาเชื้อสายจีน...ล่าสุด สำนักงานข้อมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ ม.มหิดล พบว่า โกฐเขมามีฤทธิ์ยับยั้งเอนไซม์ไลเปส ช่วยย่อยสลายอาหารไขมัน ลดความอ้วน และมีฤทธิ์ต้านภาวะเครียดได้ด้วย.