ในตำรายาแผนไทยระบุสรรพคุณของต้น “บานไม่รู้โรย” ชนิดที่มีดอกเป็นสีขาวไว้ว่า เอาทั้งต้นรวมรากสด ต้มกับน้ำท่วมยาหรือกะทั้ง 2 อย่างตามต้องการจนเดือด ดื่มขณะอุ่นแบบเรื่อยๆต่างน้ำชาหรือทั้งวันจะเป็นยารักษาอาการหนองในซึ่งหนุ่มๆ ในยุคสมัยก่อนชอบเป็นกันอย่างแพร่หลายให้หายได้ รักษานิ่วทั่วไป ตกขาวในสตรีและขับปัสสาวะได้เด็ดขาดนัก สมัยก่อนหมอยาแผนไทยนิยมเจียดยาดังกล่าวให้ผู้เป็นโรคดังกล่าวอย่างกว้างขวาง เนื่องจากได้ผลดีนั่นเอง
บานไม่รู้โรย ทุกสีมีชื่อวิทยาศาสตร์เหมือนกันคือ GOMPHRENA GLOBOSA LINN. อยู่ในวงศ์ AMARANTHACEAE มีลักษณะทางพฤกษศาสตร์เป็นไม้ล้มลุก ต้นสูง 15-60 ซม. ใบเป็นใบเดี่ยว ออกตรงกันข้ามรูปใบหอกหรือรูปขอบขนานแกมรูปรี มีขนละเอียดทั้ง 2 ด้าน ปลายใบแหลมโคนใบมน ดอก ออกเป็นช่อเดี่ยวๆตามซอกใบและปลายยอด แต่ละดอกจะมีใบประดับ 2 ใบ กลีบดอกเป็นกลีบรวม 5 กลีบ เรียงซ้อนกันหลายชั้นเป็นรูปทรงกลมหรือทรงสามเหลี่ยมตามแต่สายพันธุ์ มีเกสรตัวผู้ 5 อัน มีด้วยกันหลายสี เช่น สีชมพู ม่วง แดง และสีขาวเป็นต้น เวลาปลูกจำนวนหลายๆต้นมีดอกบานพร้อมกันจะดูงดงามมาก ดอกสามารถบานได้ทนหลายวัน กลีบดอกจะไม่ร่วงง่ายๆ แม้ดอกจะแก่หรือแห้งก็ตาม จึงถูกตั้งชื่อว่า “บานไม่รู้โรย” ดังกล่าว “ผล” รูปไข่แกมรูปขอบขนาน เมล็ดแบนสีน้ำตาลและเป็นมัน ดอกออกตลอดทั้งปี ขยายพันธุ์ด้วยเมล็ด มีถิ่นกำเนิดจากอเมริกาเขตร้อน ถูกนำเข้ามาปลูกในประเทศไทยนานมากแล้วจนกลายเป็นไม้ไทยไปโดยปริยาย มีชื่อเรียกอีกคือ กะล่อม ตะล่อม (ภาคเหนือ) และดอกสามเดือน กุนหยี (ภาคใต้)
มีต้นขายทั่วไปที่ ตลาดนัดไม้ดอกไม้ประดับ สวนจตุจักร ทุกวันพุธ-พฤหัสฯ ราคาแต่ละแผงจะไม่เท่ากัน หรืออยู่ที่ขนาดของต้น ปลูกได้ในดินทั่วไป เหมาะจะปลูกทั้งแบบลงดินกลางแจ้งหลายๆต้น หรือปลูกลงกระถางตั้งประดับในที่มีแสงแดดส่องถึงทุกวัน เวลามีดอกจะดูสวยงามมาก โดยเฉพาะชนิดดอกสีขาวสามารถเก็บใช้ประโยชน์ทางสมุนไพรได้คุ้มค่าอีกครับ.
...
“นายเกษตร”