การเดินทาง 18 วันทำให้ผมและคณะทราบภูมิประเทศภาคเหนือของสาธารณรัฐแห่งสหภาพเมียนมาในระดับหนึ่ง โดยเฉพาะอย่างยิ่งที่เมืองมิตจีนา ซึ่งเป็นจุดที่แม่น้ำมาลิและแม่น้ำนมัยมาบรรจบกันแล้วกลายเป็นแม่น้ำสายใหม่อิรวดี นอกจากนั้น ยังได้ไปเยือนปูตาโอซึ่งเป็นเมืองที่อยู่เหนือสุดของเมียนมา เมืองกะตา เมืองโม่โกะ เมืองโมนยวา ฯลฯ
ข้อมูลของเมียนมาที่อ่านจากสื่อต่างประเทศส่วนใหญ่ไม่ค่อยถูกต้อง คนจำนวนไม่น้อยใช้ความรู้สึกเป็นเครื่องมือในการตัดสินใจคบหาสมาคมและทำธุรกิจในเมียนมา
ประชากรของเมียนมา พ.ศ. 2561 มี 53.63 ล้าน เป็นชาวพุทธประมาณ 45 ล้าน คริสต์ 3 ล้าน อิสลาม 1 ล้าน ฮินดู 2.5 แสน นับถือมดถ่อหมอผี 8.2 หมื่น ไม่มีศาสนา 3 หมื่น ที่เหลือไม่สามารถระบุได้ บางรัฐในเมียนมาต้องถือว่าเป็นรัฐศาสนาคริสต์ อย่างรัฐชินมีชาวคริสต์มากถึงร้อยละ 85.4 มีชาวพุทธเพียงร้อยละ 13 หรืออย่างรัฐกะยามีชาวคริสต์อยู่ร้อยละ 45.8
เมียนมาผู้ที่มีอายุระหว่าง 15-59 ปี ชาย 16 ล้าน หญิง 17 ล้าน คนที่อยู่ในวัยแรงงานของเมียนมามีถึง 33.5 ล้าน คิดเป็นร้อยละ 62.59 ขณะนี้มาอยู่เมืองไทยหลายล้านคน ส่วนชาวต่างชาติที่ลงทะเบียนอยู่ในเมียนมาอย่างเป็นทางการ มีคนจีน 20,283 คน อินเดีย 21,252 คน ปากีสถาน 1,605 คน บังกลาเทศ 550 คน นี่ยังไม่นับที่ยังไม่ลงทะเบียนนะครับ
พ.ศ. 2561 เมียนมามีโรงพยาบาลรัฐ 1,134 แห่ง แพทย์ 17,343 คน ทันตแพทย์ 885 คน พยาบาล 20,887 คน มีคลินิกเอกชน 4,900 แห่ง และคลินิกทันตกรรม 792 แห่ง
คนที่มีสถานะเศรษฐกิจมั่นคงในเมียนมาคือข้าราชการ เงินที่รัฐบาลหาได้จำนวนไม่น้อยถูกนำไปใช้จ่ายเป็นบำนาญของอดีตข้าราชการหน่วยต่างๆ ซึ่งเป็นนักการเมืองบำนาญ 27,885 คน อดีตข้าราชการทหารบำนาญ 139,344 คน และข้าราชการหน่วยอื่น 223,438 คน
...
ผมมีสถิติอาชญากรรมรายรัฐและเขต หลายรัฐหลายเขต เรายังไม่ควรที่จะเดินทางเข้าไปเยือนเพราะอันตราย แต่ละปีทั้งเมียนมามีคดีฆาตกรรมเกิดขึ้นเกินพันราย คดีลักพาตัวก็มี คดีข่มขืนก็เกินพันราย คดีลักขโมยสัตว์ คดียาเสพติด และที่ต้องขอเตือนคือเรื่องที่เกี่ยวกับแรงงาน ซึ่งคดีแรงงานเสี่ยงต่อการถูกพัฒนาเป็นคดี Trafficking in Person (TIP) หรือคดีที่เกี่ยวกับการค้ามนุษย์ได้ง่าย พ.ศ.2561 มี TIP มากถึง 206 คดี มีนักโทษในเรือนจำทั่วเมียนมา 103,921 คน
การศึกษาขั้นพื้นฐานของเมียนมาเริ่มที่เด็กอายุ 6 ขวบ ปีการศึกษา 2560-2561 เมียนมามีโรงเรียนประถม 37,422 แห่ง ครู 248,584 คน นักเรียน 5,038,627 คน โรงเรียนมัธยมต้น 3,936 แห่ง ครู 104,078 คน นักเรียน 2,935,984 คน และโรงเรียนมัธยมปลาย 2,287 แห่ง ครู 40,157 คน นักเรียน 1,009,700 คน
การเดินทางไปเยือนเมียนมาของผมและคณะในครั้งนี้ ตรงกับช่วงการสอบชั้นมัธยมปลาย 6 วัน 6 วิชา ใช้ข้อสอบเดียวกันและสอบพร้อมกันทั้งประเทศ เป็นการสอบจบมัธยมที่ยากพอสมควร พ่อแม่พี่น้องและผู้คนที่รู้จักจะไปส่งบุตรหลานของตนที่หน้าโรงเรียน จากนั้นก็จะคอยจนกระทั่งสอบเสร็จ แต่ละปีมีผู้สอบผ่านประมาณร้อยละ 25–32 เช่น พ.ศ.2548–2549 สอบผ่านร้อยละ 25.47 พ.ศ.2558–2559 ผ่านร้อยละ 29.92 และ พ.ศ.2560–2561 ผ่านร้อยละ 32.82 คนที่ได้ใบประกาศนียบัตรจบมัธยมปลายหรือ Matriculation Examination จึงถือว่าเก่งพอสมควร
ท่านที่ไปเมียนมาจะเห็นว่ามีพระ เณร แม่ชี เยอะมาก ท่านเหล่านี้เรียนในระบบการศึกษาของสงฆ์ หรือ Monastic Education มีชั้นประถม มัธยมต้น มัธยมปลายเหมือนกัน
ผมมีข้อมูลและสถิติโดยละเอียดของเมียนมามากถึง 630 หน้า มาจากกระทรวงแผนงานและการคลัง 2019 ยิ่งอ่านก็ยิ่งเข้าใจ เมื่อบวกกับประสบการณ์ของจริงที่เดินทางมากมายหลายครั้งและหลายภูมิภาค ก็ทำให้เห็นภาพเมียนมาได้แจ่มชัดขึ้น
หลายท่านรู้จักลัตเวีย ลิทัวเนีย เอสโตเนีย บูร์กินาฟาโซ โตโก รวันดา ฯลฯ อย่างดี แต่ประเทศเหล่านั้นไกลตัวเรามาก ผมอยากแนะนำให้เรามองเพื่อนบ้านจากสถิติตัวเลขและข้อเท็จจริงมากกว่าใช้ความรู้สึกครับ.
นิติการุณย์ มิ่งรุจิราลัย
songlok1997@gmail.com