นักวิชาการร่อนจดหมายถึง ก.ล.ต. หวังการเลือกเลขาธิการคนใหม่ ช่วยสร้างความเชื่อมั่น

นางสาวสฤณี อาชวานันทกุล นักวิชาการอิสระ และนักวิจัยด้านธุรกิจที่ยั่งยืน ซึ่งรวมถึงประเด็นธรรมาภิบาล ได้ส่งจดหมายเปิดผนึกไปยังสำนักงานคณะกรรมการกำกับหลักทรัพย์และตลาดหลักทรัพย์ เพื่อแสดงถึงความเป็นห่วงในการสรรหาเลขาธิการสำนักงานคณะกรรมการกำกับหลักทรัพย์และตลาดหลักทรัพย์คนใหม่

โดยระบุว่า เนื่องจากการรับสมัครเลขาธิการ ก.ล.ต. รอบนี้ เกิดขึ้นในบรรยากาศที่ทุกฝ่ายมุ่งหน้าสู่การเลือกตั้งในอีกไม่กี่เดือนข้างหน้า รัฐบาลกำลังถูกจับตาดูว่าจะเร่งรัดอนุมัติเรื่องต่างๆ ในลักษณะ ‘ทิ้งทวน’ ก่อนการเลือกตั้งหรือไม่ ส่งผลให้หลายคน รวมทั้งผู้เขียนเป็นห่วงว่าคณะกรรมการ ก.ล.ต. อาจรู้สึกว่าต้องรีบเสนอชื่อบุคคลให้กับกระทรวงการคลัง จนไม่มีเวลากลั่นกรองผู้สมัครเท่าที่ควร

หมุนเวลากลับมาปัจจุบัน ตั้งแต่วันแรกๆ ที่กระบวนการเปิดรับสมัครเลขาธิการ ก.ล.ต. เริ่มต้น ผู้เขียนก็ได้รับฟังเสียงบ่นและความกังวลจากเพื่อนๆ พี่ๆ น้องๆ ในแวดวงตลาดทุน ไม่นับจดหมายสนเท่ห์ ฟอร์เวิร์ดเมลอีกมากมายที่ส่งกันตามไลน์และอีเมล ถึงแม้เนื้อหาบางส่วนอาจไม่มีใครกล้าท้าพิสูจน์ แต่ทั้งหมดก็สะท้อนให้เห็นว่า สี่ปีที่ผ่านมานั้น ภาพลักษณ์ของ ก.ล.ต. ตกต่ำลงอย่างมาก ไม่เฉพาะในสายตา “คนนอก” เท่านั้น แต่รวมถึงในสายตา “คนใน” ด้วย

การคัดเลือกเลขาธิการ ก.ล.ต. รอบนี้ จึงนับว่ามีความสำคัญอย่างยิ่ง เพราะ ก.ล.ต. กำลังเผชิญกับภาวะความน่าเชื่อถือถดถอยครั้งใหญ่ในสายตาของคนนอก และความคับข้องใจอย่างแพร่หลายของคนในองค์กร

ผู้เขียนจึงขอถือโอกาสนี้เป็นปากเสียงแทน “คนใน” และ “คนนอก” ที่ปรารถนาดีต่อ ก.ล.ต. อยากให้องค์กรเป็นทั้ง “เสาหลัก” และ “ธงนำ” ของตลาดทุนไทยได้อย่างแท้จริง

ความน่าเชื่อถือของ ก.ล.ต. ในสายตา “คนนอก” ถดถอยจากหลายกรณีที่เกิดความเสียหายอย่างกว้างขวางในตลาดทุน แต่การจัดการ (หรือไม่จัดการ) ของ ก.ล.ต. กลับทำให้ผู้มีส่วนได้เสียเกิดข้อกังขาในวงกว้าง ผู้เขียนขอยกตัวอย่างเพียง 2 ประเด็น ที่ส่วนตัวเห็นว่าสะท้อนความบกพร่องในหน้าที่ของ ก.ล.ต.

1. กรณี Zipmex

เรื่องใหญ่ที่ทำให้นักลงทุนไทยเสียหายกว่า 660 ล้านบาท จากเหตุการณ์เดือน กรกฎาคม 2565 เมื่อบริษัท Zipmex Thailand ประกาศระงับการเพิกถอนเงินบาท และเหรียญคริปโตเคอร์เรนซีกะทันหัน โดยให้เหตุผลว่า สาเหตุของปัญหาเกิดจากบริการ ZipUp ซึ่งเป็นบริการที่ให้ลูกค้านำสินทรัพย์ดิจิทัลไป “ฝาก” (stake) แลกกับผลตอบแทน (หรือพูดง่ายๆ ว่า นำสินทรัพย์ดิจิทัลของเราไปให้คนอื่นกู้) โดย “สินทรัพย์ที่ฝากไว้กับ ZipUp จะถูกโอนไปยัง Zipmex Global ที่สิงคโปร์ ซึ่งจะนำไปลงทุนด้านต่างๆ อีกทอดหนึ่ง [รวมถึง] Babel Finance ที่ประสบปัญหาสภาพคล่อง และ Celsius ที่เพิ่งประกาศล้มละลายไป ทำให้ลูกค้าของ ZipUp ในไทยโดนผลกระทบไปด้วย”

พฤติกรรมของ Zipmex ในเรื่องนี้ น่ากังขาอย่างยิ่ง เนื่องจากไม่แจ้งลูกค้าทันทีที่รู้ว่าบริษัทแม่ Zipmex สิงคโปร์เกิดปัญหา โดยนักลงทุนไทยจำนวนมากเพิ่งมารู้เรื่องนี้ เมื่อสื่อเริ่มนำเสนอข่าวในวันที่ 28 กรกฎาคม 2565 ทั้งที่บริษัทแม่ในสิงคโปร์ได้ยื่นศาลสิงคโปร์ ขอพักชำระหนี้ชั่วคราว (moratorium relief) ไปตั้งแต่วันที่ 22 กรกฎาคม 2565

กฎหมายสินทรัพย์ดิจิทัล (มาตรา 31) ระบุชัดเจนว่า ห้ามไม่ให้เอาเหรียญที่ลูกค้าฝากไว้ไปให้ผู้อื่นกู้ยืมหรือหาประโยชน์ใดๆ ทั้งสิ้น และ Zipmex Thailand ก็ไม่เคยขออนุญาต ก.ล.ต. ให้สามารถเปิดบริการ ZipUp (ที่สิงคโปร์) แก่ลูกค้าแต่อย่างใด แต่มีการชักชวนให้ลูกค้านำสินทรัพย์ดิจิทัลไปฝากไว้ใน ZipUp เป็นระยะๆ

อย่างไรก็ดี หลังจากกรณีนี้สร้างความเสียหายเป็นวงกว้างต่อนักลงทุนไทย ก.ล.ต. สั่งลงโทษปรับ Zipmex จนถึงปัจจุบัน หลายข้อหารวมกันเพียง 2.6 ล้านบาทเท่านั้น ในข้อหาทำผิดกฎระเบียบในกฎหมายสินทรัพย์ดิจิทัล อาทิ ระงับการให้บริการซื้อขายสินทรัพย์ดิจิทัลโดยไม่เป็นไปตามเงื่อนไขที่ได้รับอนุญาต ไม่นำส่งข้อมูลกระเป๋าอิเล็กทรอนิกส์ (wallet) ที่ใช้เก็บทรัพย์สินของลูกค้าภายในเวลาที่กำหนด ไม่เปิดเผยข้อมูลเกี่ยวกับความเสี่ยงของการลงทุนใน ZipUp เป็นต้น

แต่กลับยังไม่มีรายงานข่าวว่า ก.ล.ต. ได้ตั้งเรื่องสอบสวนหรือดำเนินคดีกับ Zipmex ในประเด็นนี้แต่อย่างใด

2. กรณีหุ้น MORE

กรณีหุ้น MORE ก็เป็นอีกหนึ่งกรณีที่เกิดความเสียหายในวงกว้าง มูลค่าความเสียหายกว่า 4 พันล้านบาท เริ่มต้นจากความผิดปกติของการซื้อขายหุ้น บมจ.มอร์ รีเทิร์น (MORE) ตั้งแต่วันที่ 10 พฤศจิกายน 2565 โดยตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทย (ตลท.) สรุปสภาพการซื้อขายผิดปกติของหุ้นตัวนี้ในวันนั้นว่า “มีราคาปรับตัวสูงขึ้นตั้งแต่เปิดตลาด +4.3% จากราคาปิดในวันก่อนหน้า ด้วยมูลค่าการซื้อขายทั้งวันที่สูงมากถึง 7,143 ล้านบาท (เฉลี่ย 30 วันก่อนหน้าอยู่ที่เพียง 360 ล้านบาท) ทั้งนี้ ในช่วงที่เปิดตลาด มีปริมาณการซื้อขายสูงถึง 1,500 ล้านหุ้น คิดเป็นมูลค่าประมาณ เกือบ 4,300 ล้านบาท ....ลักษณะของการส่งคำสั่งซื้อขายที่ผิดปกติ คือ ฝั่งซื้อ พบว่าเป็นการส่งคำสั่งซื้อจากผู้ซื้อเพียง 1 ราย ผ่านบริษัทสมาชิกหลายแห่งที่ราคา 2.90 บาท / ฝั่งขาย พบว่ามีการส่งคำสั่งขายเป็นจำนวนมากจากผู้ขายหลายราย ที่ระดับราคาใกล้เคียงกับราคาเสนอซื้อ โดยมีจำนวนที่สั่งขายตั้งแต่ประมาณ 70 ล้านหุ้น/ราย ไปจนถึงประมาณ 600 ล้านหุ้น/ราย …ภายในไม่ถึง 20 นาทีหลังเปิดตลาด ราคาได้ทยอยปรับตัวลงจนไปต่ำสุดที่ Floor ที่ราคา 1.95 บาท และปิดตลาดที่ราคาดังกล่าว”

ความผิดปกติดังกล่าวส่อเค้าว่า อาจเป็นการสมคบคิดกันสร้างราคาหุ้น (“ปั่นหุ้น”) ความผิดคลาสสิกตามกฎหมายหลักทรัพย์ ซึ่งเป็นอำนาจหน้าที่โดยตรงของ ก.ล.ต. แต่ ก.ล.ต. กลับไม่แสดงบทบาทเชิงรุกในกรณีนี้อย่างทันท่วงที ในสัปดาห์แรกกลับกลายเป็น ตลท. ที่ประกาศห้ามซื้อขายหุ้น MORE เป็นการชั่วคราว รวมถึงจับมือกับสมาคมบริษัทหลักทรัพย์ไทย (ASCO) รวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับธุรกรรมซื้อขายที่ผิดปกติ และ “ประสานกับกองบัญชาการตำรวจสอบสวนกลาง เพื่อให้เข้ามาทำการสอบสวน โดยในวันนี้ (16 พ.ย.) บริษัทสมาชิกหลายแห่งได้ไปร้องทุกข์กล่าวโทษต่อพนักงานสอบสวนที่กองบังคับการปราบปรามการกระทำความผิดเกี่ยวกับอาชญากรรมทางเศรษฐกิจ (ปอศ.)”

กว่า ก.ล.ต. จะเข้ามาทำหน้าที่ในกรณีนี้อย่างจริงจัง เวลาก็ล่วงเลยไปเกือบ 1 สัปดาห์เต็ม (ดังสังเกตว่า ข้อมูลประกอบการแถลงความคืบหน้าของ ตลท. ณ วันที่ 16 พฤศจิกายน 2565 ไม่ปรากฏบทบาทของ ก.ล.ต. แต่อย่างใด)

สุดท้าย ก.ล.ต. ก็กล่าวโทษผู้ถือหุ้นใหญ่ของ MORE พร้อมพวก รวม 18 ราย ในข้อหาปั่นหุ้น โดยอาศัยข้อมูลที่ ตลท. รวบรวม ในวันที่ 10 กุมภาพันธ์ 2566 หรือ 3 เดือนเต็มหลังเกิดเหตุวันแรก

สองกรณีที่ผู้เขียนยกมาข้างต้นนี้ เป็นเพียงสองกรณีตัวอย่างเท่านั้นที่อธิบายว่า เหตุใด ก.ล.ต. จึงเสื่อมความน่าเชื่อถือในสายตานักลงทุนจำนวนมาก

อย่างไรก็ตาม ผู้เขียนเชื่อว่า การสรรหาเลขาธิการ ก.ล.ต. รอบปี 2566 นี้ เป็นรอบที่มีความสำคัญอย่างยิ่ง เนื่องจากเลขาธิการคนใหม่ นอกจากจะต้องมีความรู้ความสามารถแล้ว ยังต้องมี “ความกล้าหาญทางจริยธรรม” ที่จะกอบกู้ความน่าเชื่อถือของ ก.ล.ต.ในสายตาคนนอก ตลอดจนตรวจสอบข้อกล่าวหาและข้อร้องเรียนต่างๆ เกี่ยวกับธรรมาภิบาลภายในองค์กรได้อย่างเป็นอิสระ

ผู้เขียนเขียนจดหมายเปิดผนึกฉบับนี้ถึงคณะกรรมการ ก.ล.ต. เพื่อขออวยพรให้กรรมการทุกท่านใช้วิจารณญาณในการพิจารณาคัดเลือกบุคคลที่เหมาะสมกับการเป็นเลขาธิการ ก.ล.ต. คนต่อไป โดยขอให้ท่านคำนึงถึงสถานการณ์ทั้งภายในและภายนอกองค์กรดังตัวอย่างข้างต้น รวมถึงขอให้มีการเปิดเผยรายชื่อผู้สมัคร และหลักเกณฑ์ที่ใช้ในการคัดเลือกบุคคล 2 ราย ที่จะเสนอชื่อไปยังกระทรวงการคลัง

ทั้งนี้ เพราะความโปร่งใสและการเปิดให้ประชาชนมีส่วนร่วมในการติดตามตรวจสอบ คือปัจจัยสำคัญที่ขาดไม่ได้ในการทำงานของ ก.ล.ต. ยุคแห่งการพัฒนาตลาดทุนที่ยั่งยืน