เมื่อเข้าสู่ฤดูร้อนของทุกปี คนเลี้ยงแคคตัสจะตื่นเต้นเป็นพิเศษ มีนัด มีเดต ก็ต้องเลื่อนออกไปก่อนอย่างไม่มีกำหนด เพราะเป็นฤดูกาลของดอกแคคตัส “ยิมโนคาไลเซียม” หรือกระบองเพชรจิ๋วที่กำลังขึ้นแท่นเป็นสายพันธุ์ฮิตอันดับ 1 ในไทย จะทยอยออกดอกให้ชมกัน ช่วงเวลาบานที่พร้อมผสมที่ดีที่สุดของดอกยิมโนมีเพียงสองวัน และเป็นช่วงเวลาที่นักเล่น "ยิมโนด่าง" รอคอย
ดอกยิมโนบานเป็นฤดูกาลเก็บเกี่ยวของนักพัฒนาพันธุ์
ผู้เลี้ยงทั่วไป และผู้เล่นแคคตัสสะสม "ยิมโนด่าง" สำหรับพัฒนาสายพันธุ์มักจะเลือกจับคู่ดอกผสม โดยใน 1 ปี มีช่วงเวลาเดียวที่ยิมโนด่างออกดอกเยอะมากที่สุด ดังนั้นเราจะได้เมล็ดจากการพัฒนาสายพันธุ์ให้มีความหลากหลายได้ดีที่สุด แม้ว่าแคคตัสจะมีหลายสายพันธุ์ แต่ไม่นานมานี้เป็นปีทองของผู้เลี้ยง ยิมโนคาไลเซียม (Gymnocalycium) ซึ่งเดิมทีมีราคาอยู่ในหลักสิบหลักร้อย ปัจจุบันราคาหลักพันถึงหลักแสน ดังนั้นนักพัฒนาพันธุ์จึงพยายามกันอย่างมากเพื่อให้สายพันธุ์ของตัวเองสวยงาม ได้มาตรฐาน สมราคา และถูกใจผู้ซื้อทั้งในและต่างประเทศ
ความสวยของยิมโนด่างมาจากการพัฒนาสายพันธุ์ อย่างที่เกริ่นบอกแต่แรกว่าใน 1 ปี ดอกของยิมโนจะออกกันเยอะในช่วงราวเดือนมีนาคมและเมษายน
หลังจากผสมแล้วดอกที่ได้รับการผสมจะหุบลง หลังจากจับคู่แล้วจะไม่ได้รับการผสมอีก โดยข้อควรระวังคือต้องห้ามแมลงไปยุ่งกับดอกที่เราผสมและติดป้ายแท็กกำกับเรียบร้อยแล้ว
“สายพันธุ์ยิมโน ถ้าเมล็ดสมบูรณ์ แข็งแรง โอกาสงอกค่อนข้างสูง ซึ่งบางทีอาจถึง 80-100% นักพัฒนาสายพันธุ์ที่มีประสบการณ์จะทำประวัติสายพันธุ์ด้วยการจดบันทึก พวกเขาจะทราบดีว่าควรทำพ่อพันธุ์แม่พันธุ์ต้นไหนมาผสม เพื่อให้ได้ลูกที่มีเชื้อด่างสูง หรือถ้าได้สายพันธุ์ใหม่ ก็จะนิยมเลือกดอกที่เกิดจากตุ่มดอกบนลายด่างมาผสม ซึ่งจะมีโอาสเกิดลูกด่างมาก โดยฝักที่ได้รับการผสมได้อย่างสมบูรณ์ จะมีลวดลายด่างเช่นกัน" แอดน้อ-ศรินธร วาสนาดำรงดี จากเพจ Cactus Sweethouse มาเล่าสู่กันฟัง
...
ราคาของยิมโนด่างกระโดดไปสูงจนเย้ายวนให้คนสนใจมากขึ้น มีตั้งแต่ คนซื้อเพื่อสะสม (Collector) และคนที่ต้องการเป็นพ่อค้าแม่ค้าหน้าใหม่มานำไปจำหน่าย รวมไปถึงผู้ที่อินไปกับความงามของแคคตัส และพัฒนาตัวเองจากผู้เลี้ยงเป็นนักพัฒนาสายพันธุ์ (Breeder) แอดน้อ เล่าถึงสมัยเริ่มเลี้ยงจากระเบียงเล็กๆ นำกระจกตู้ปลามาทำเป็น Greenhouse ซื้อยิมโนด่างต้นแรกจากสวนกระท่อมลุงจรณ์มาในราคาต้นละ 350 บาท สะสมทุนและประสบการณ์ตามหาแม่พันธุ์จากหลากหลายแหล่ง จนสร้างอาชีพเสริมที่มีรายได้มากกว่าอาชีพหลัก ชวนน้องสาวอดีตแอร์โฮสเตสมาเป็นชาวสวน ซึ่งกว่า 10 ปีที่เลี้ยงและจำหน่ายยิมโนด่างก็สร้างบ้านใหม่ให้กับครอบครัวได้
ยิมโนเป็นสายพันธุ์ที่จะออกดอกในช่วงเริ่มฤดูร้อน เมื่อถึงฤดูกาลดอกยิมโนบานชาวสวนจะแต่งแต้มสีสันให้กับต้นไม้ ด้วยเทคนิคเดียวกับการวาดภาพ คือใช้พู่กันขยี้เกสรตัวผู้มาผสมกับเกสรตัวเมีย ต่างต้น ต่างดอก เพื่อให้ดอกติดฝัก แล้วเติบโตให้ลวดลายที่สวยงามตามจินตนาการของผู้ผสม
ฝักที่ติดเมล็ดอาจนำไปปลูกได้อีกเป็น 100 ต้น และมีเพียงไม่กี่ต้นที่ฉายแววสวยงามให้ลุ้นลวดลายต่อ
จากที่เล่ามา 3 บรรทัดข้างต้นนี้อาจใช้เวลาถึง 10 ปีทีเดียวกว่าจะเห็นลวดลายของไม้ที่วาดฝัน ยกตัวอย่างสวนที่ทำกันมาจากรุ่นตายายสู่ลูกหลาน คือ กระท่อมลุงจรณ์ ผู้ริเริ่มนำแคคตัสหลากหลายสายพันธุ์มาเลี้ยงในเมืองไทย
...
ยิมโนด่างไม่ใช่แคคตัสที่เลี้ยงไว้ดูดอกสวยๆ แต่ผู้เล่นส่วนมากเลี้ยงไว้ดูลวดลายบนผิว ยกตัวอย่าง Daydream เป็นชื่อโคลนแคคตัสยิมโนคาไลเซียมที่พัฒนาโดยคนไทย จากสวนกระท่อมลุงจรณ์ ปัจจุบันเป็นโคลนที่ได้รับความสนใจจากผู้เลี้ยงทั่วไป เพราะเฉดสีที่ออกอมม่วงได้รับการพัฒนาจนไร้หนาม และตอนนี้มีผู้พัฒนาสายพันธุ์หลายคน ที่กำลังสร้างลูกผสม Daydream ให้มีเฉดสีอื่นๆ
ชื่อโคลนคืออะไร
ชื่อโคลนเปรียบเสมือนผลิตภัณฑ์ทางการค้าอย่างหนึ่ง นักพัฒนาสายพันธุ์ส่วนหนึ่งก็จดทะเบียนเพื่อยืนยันลิขสิทธิ์ในการจำหน่าย แต่ส่วนใหญ่ก็เป็นนิคเนมที่ใช้เรียกกันเฉพาะกลุ่มผู้เลี้ยงแคคตัส เพื่อให้ทราบว่ามาจากสวนไหน อย่าง Daydream ที่เป็นของสวนกระท่อมลุงจรณ์ และโคลนของ Sweethouse ที่ตั้งชื่อเรียบร้อยแล้ว คือ Satellite
...
“Satellite เป็นแพตเทิร์นเป็นสันเขียว ร่องพูเป็นสีส้ม พอโตแล้วให้หนามยาว ไซส์ต้นแม่หัวมันใหญ่ พอเด็ดหน่อออกมาชำ ได้ฟอร์มเดียวเหมือนต้นแม่ สวยเหมือนกัน เราเลยตั้งชื่อเฉพาะต้นลูกที่สวยเหมือนกับต้นแม่ที่เรามี
ต้นที่จะตั้งชื่อโคลนได้ ไม้โคลนที่ดีต้องให้หน่อที่โตแล้วสวยเหมือนต้นแม่ เพราะฉะนั้นเราต้องเลี้ยงจนทำจำนวนได้เยอะๆ เพื่อดูหน่อที่ออกมา เราจะไม่ตั้งชื่อโคลนทีละเยอะๆ จะเลี้ยงให้ได้จำนวนก่อน แล้วค่อยจำหน่าย การมีชื่อโคลน เหมือนกับการมีนามสกุล เพื่อบอกให้รู้ว่าโคลนนี้มาจากครอบครัวไหน ถ้าโคลนนั้นสวย ได้รับรางวัลจากการประกวด ก็จะกลายเป็นการโปรโมตแบรนด์ และทำให้ร้านค้ามีชื่อเสียงด้วย”
จากที่สังเกต ไม้ของ Cactus Sweethouse มีสีหวานเหมือนลูกกวาด ไม่ได้มาจากความบังเอิญ แต่เกิดจากการตั้งใจผสมเกสรคัดเลือกสายพันธุ์จนได้สีพาสเทล “คนมักเข้าใจว่ายิมโนเลี้ยงง่าย ผสมไม้เมล็ดเชื้อด่างแล้วก็มาคัดต้นสวยๆ แต่น้อจะพยายามเลือกต้นที่ให้เฉดสีไม่จัด เป็นความลับของ Sweethouse พอเพาะได้สีที่ต้องการแล้วต้องมาดูพัฒนาการไม้ตอนโตว่าจะเป็นพาสเทลเหมือนตอนเล็กๆ ไหม”
...
ในอนาคตช่วงปลายปี 64 Cactus Sweethouse มีแผนเปิด Cactus Cafe ที่บ้านย่านศรีนครินทร์ 45 เพื่อให้เพื่อนๆ ที่รักแคคตัส โดยเฉพาะยิมโน แวะเวียนมาทักทายพูดคุยกันได้
ทำไมแคคตัส “ยิมโนด่าง” เป็นสายพันธุ์แคคตัสอันดับหนึ่ง เลี้ยงโตดีในไทย
“เมื่อก่อนราคายิมโนด่างไม่สูงขนาดนี้ ที่ราคาสูงขึ้นมาเพราะต่างประเทศเจอสายพันธุ์ใหม่จากปารากวัยชื่อว่า Gymnocalycium friedrichii LB 2178 Agua dulce สายพันธุ์นี้มีเอกลักษณ์พิเศษคือปกติยิมโนจะมี 3 หนาม แต่ตัวนี้มีหนามเดียว แล้วแพตเทิร์นแตกต่างจากยิมโนทั่วไป คนก็อินมากเลย รู้สึกว่ามันสวยมาก
มีนักพัฒนาสายพันธุ์คนไทยทำต้นด่างได้เป็นต้นแรก เปิดราคาจำหน่าย 200,000 บาท แล้วมีคนซื้อ ซึ่งเมื่อก่อนไม่เคยมีใครเคยเปิดราคาต้นเล็กๆ หลักแสน พอมีต่างชาติมาซื้อ ราคายิมโนบางชื่อโคลนจากราคาหลักร้อยหลักพัน ก็สูงเป็นหลักหมื่น หลักแสนตามความนิยม”
ประเทศไทยมีอากาศที่เหมาะสม จนยิมโนสวยเป็นอันดับ 1 ของโลก
“เท้าความไปสมัยก่อน ถ้าพูดถึงยิมโนด่างจะนึกถึงคนญี่ปุ่นที่พัฒนายิมโนให้มีสีด่าง คนญี่ปุ่นเก่งมากเรื่องการพัฒนากระบองเพชรสายพันธุ์นี้แต่ความรู้นี้ไม่ได้สืบทอดต่อมา ทำให้ยิมโนมีแต่ฟอร์มเดิมๆ ลูกหลานไม่ได้ทำต่อจึงไม่มีไม้หน้าตาใหม่ๆ ออกมาแข่งขันในตลาด
ทางไต้หวันไปฮิตไม้อวบน้ำ จึงขายโละยิมโน คนไทยจึงมีโอกาสได้ยิมโนสวยๆ มาพัฒนาสายพันธุ์และต่อยอดได้ผลผลิตหลายต่อหลายรุ่น
พอเกิดกระแสฮิตยิมโนด่างอีกครั้ง ชาวต่างชาติทั้งจีน สิงคโปร์ เวียดนาม อินโดนีเซีย และอีกหลายประเทศก็เข้ามาติดต่อขอซื้อไม้จากเมืองไทย ทั้งซื้อสะสมเองและรับไปขายต่อทั่วโลก
อนาคตของ “ยิมโน” ไปต่อได้อีกไกลไหม
"คิดว่าตลาดแคคตัสไปได้อีกไกลค่ะ ทั้งผู้ซื้อผู้ขายในไทยและต่างประเทศ ยิ่งเป็นสายพันธุ์ยิมโน เมื่อนำมาเลี้ยงกับอากาศบ้านเราผิวจะสวย และมีคนพัฒนาสายพันธุ์ให้แตกต่างจากฟอร์มเดิม เชื่อว่าตอนนี้ถ้าพูดถึงยิมโน บ้านเราเป็นอันดับหนึ่ง
ยิมโนสีเขียวขายกันอยู่ต้นละ 10 บาท ต้นที่ติดด่างก็มีตั้งแต่หลักร้อยถึงหลักพัน ถ้าพูดถึงผู้ขาย ถ้านับจากผู้มาออกร้านในงานแฟร์ตามห้างสรรพสินค้า สมัยก่อนมีประมาณ 100 บูธ เป็นพ่อค้าแม่ค้าจากสวนจตุจักร และฟาร์มต่างๆ แต่ปัจจุบันงานแฟร์มีหลายร้อยร้านค้า ในปี 2021 นี้จัดที่ศูนย์แสดงสินค้า ไบเทค บางนา"
ฝากถึงคนเริ่มเลี้ยงแคคตัส “ยิมโนด่าง”
แคคตัสเป็นต้นไม้ที่ต้องอาศัยใจรัก “เดี๋ยวนี้มีวิธีเลี้ยงแคคตัสหาดูได้ง่ายทางอินเทอร์เน็ต จากเพจต่างๆ และ Youtube ที่มีผู้เลี้ยงมาให้ข้อมูลการเพาะกระบองเพชรและแลกเปลี่ยนความรู้กัน ถ้าเลี้ยงเพื่อขายก็ต้องเผื่อไม้แนวอื่นไว้ในโรงเรือนบ้าง กระแสมันอาจจะเปลี่ยนไป”
“อย่าง Cactus Sweethouse ไปออกงานแฟร์ 1 ครั้งก็จะมีรายได้เป็นก้อนที่นำมาต่อยอดได้ต่อ อย่างที่รุ่นพี่ในวงการบอกว่า คนเลี้ยงต้นไม้อยู่ได้เพราะต้นไม้เลี้ยงเรา”
ผู้เขียน : สีวิกา ฉายาวรเดช
ช่างภาพ : ชุติมน เมืองสุวรรณ
กราฟิก : Phantira
สถานที่ : บ้านดิษยบุตร ถ.จันทร์ทองเอี่ยม (คลองถนน) ต.เสาธงหิน อ.บางใหญ่ จ.นนทบุรี
อ่านข่าวที่เกี่ยวข้อง :