สัปดาห์ที่แล้ว ศุกร์สุขภาพ พาไปรู้จัก “ภาวะลิ่มเลือดอุดตันในหลอดเลือดดำ” ภาวะอันตรายที่ควรรู้จัก (ตอน 2) วันนี้ยังมีเรื่องราวของการรักษาและการป้องกันภาวะลิ่มเลือดหลุดอุดตันหลอดเลือดดำ มาฝากกันต่อ
การรักษาหลอดเลือดดำมีลิ่มเลือดอุดตัน
เป้าหมายของการรักษา มีดังนี้
เพื่อทำให้เกิดการละลายของลิ่มเลือดที่อยู่ในหลอดเลือดดำ และเพื่อป้องกันไม่ให้ลิ่มเลือดมีขนาดใหญ่ขึ้น
เพื่อป้องกันไม่ให้ลิ่มเลือดแตกออกเป็นชิ้นเล็กๆ ซึ่งเป็นสาเหตุของลิ่มเลือดอุดตันหลอดเลือดภายในปอด
ลดโอกาสการเกิดภาวะลิ่มเลือดอุดตันในหลอดเลือดดำส่วนลึกซ้ำ
การรักษาภาวะลิ่มเลือดหลุดอุดตันหลอดเลือดดำ ได้แก่ การใช้ยาต้านการแข็งตัวของเลือด
ยาจะลดโอกาสการเกิดลิ่มเลือดภายในหลอดเลือด แม้ว่ายาป้องกันการเกิดลิ่มเลือดจะไม่สามารถทำลายลิ่มเลือดที่เกิดขึ้นแล้วให้หมดไป แต่สามารถป้องกันไม่ให้ลิ่มเลือดที่เกิดขึ้นแล้วมีขนาดใหญ่ขึ้น และลดการเกิดลิ่มเลือดใหม่ โดยทั่วไปแพทย์จะให้การรักษาด้วยยาเฮพารินทางหลอดเลือดดำ หรือฉีดยาเฮพารินโมเลกุลต่ำเข้าใต้ผิวหนังเป็นเวลา 5-10 วัน และร่วมกับการรับประทานยาต้านการแข็งตัวของเลือดชนิดรับประทานชื่อ ยาวาร์ฟาริน (warfarin) หรือคูมาดิน (coumadin) เป็นเวลาอย่างน้อย 3 เดือน
แพทย์และเภสัชกรจะแนะนำวิธีการปฏิบัติตัวและการสังเกตผลข้างเคียงจากการใช้ยาต้านการแข็งตัวของเลือดเหล่านี้ เนื่องจากหากผู้ป่วยได้รับยาในขนาดที่สูงเกินไป อาจทำให้เกิดภาวะเลือดออกผิดปกติได้ แพทย์จะทำการตรวจติดตามระดับการแข็งตัวของเลือด เพื่อปรับขนาดยาให้เหมาะสมสำหรับผู้ป่วยแต่ละรายไป
...
ยาเฮพาริน มีผลข้างเคียงคือ ทำให้มีเลือดออกง่าย เช่น ในทางเดินอาหาร ใต้ผิวหนัง หรือในสมอง แพทย์จะคำนวณขนาดยาตามความเหมาะสมสำหรับผู้ป่วยแต่ละราย นอกจากนี้ยาเฮพารินอาจทำให้เกิดภาวะเกล็ดเลือดต่ำ ซึ่งพบได้ประมาณร้อยละ 3-4 ของผู้ป่วย ดังนั้น ระหว่างการได้รับยาเฮพาริน แพทย์จะทำการตรวจการนับจำนวนของเกล็ดเลือด เพื่อติดตามผลข้างเคียงจากการใช้ยานี้
ยาเฮพารินมีข้อห้ามใช้ ในผู้ป่วยที่มีปัญหาของเลือดออกง่ายที่ไม่สามารถแก้ไขได้ ผู้ป่วยที่มีความเสี่ยงต่อภาวะเลือดออกในสมอง หรือเคยมีประวัติการเกิดเกล็ดเลือดต่ำหลังจากการใช้ยาเฮพาริน
ยาวาร์ฟารินมีข้อห้ามใช้ ในหญิงตั้งครรภ์ ดังนั้นหากท่านตั้งครรภ์ หรือวางแผนที่จะตั้งครรภ์ จำเป็นต้องแจ้งให้แพทย์และเภสัชกรทราบ
ยาละลายลิ่มเลือด จะพิจารณาใช้ในกรณีที่ผู้ป่วยมีลิ่มเลือดอุดตันรุนแรง และมีภาวะแทรกซ้อนจากลิ่มเลือดอุดตันหลอดเลือดดำ เช่น ขาเริ่มบวมเน่า เกิดภาวะลิ่มเลือดหลุดอุดตันหลอดเลือดในปอดรุนแรง แพทย์จะให้ยาละลายลิ่มเลือดผ่านการใส่หลอดสวนเข้าไปบริเวณหลอดเลือดที่มีลิ่มเลือด และฉีดสารละลายลิ่มเลือด
ยาละลายลิ่มเลือดนั้นมีผลข้างเคียงทำให้เกิดภาวะเลือดออกรุนแรง โดยทั่วไปจึงให้เฉพาะในผู้ป่วยที่อยู่ในภาวะจำเป็นที่ต้องใช้ยาละลายลิ่มเลือดเพื่อช่วยชีวิต หรือรักษาอวัยวะในร่างกายไว้
การใส่ถุงน่องที่มีแรงกดไล่ระดับ
การใส่ถุงน่องที่มีแรงกดไล่ระดับ สามารถช่วยลดอาการบวมที่เกิดจากภาวะลิ่มเลือดอุดตันในหลอดเลือดดำลึก จากแรงดันจากถุงน่องสามารถช่วยลดการไหลย้อนของเลือด และการเกิดลิ่มเลือดใหม่ ซึ่งผู้ป่วยต้องใส่อย่างน้อย 1 ปี
การใส่ตัวกรองในหลอดเลือดดำใหญ่อินเฟอร์เรีย (Inferior vena cava)
การใส่ตัวกรองในหลอดเลือดดำใหญ่อินเฟอร์เรีย จะพิจารณาใช้ในผู้ป่วยที่มีภาวะลิ่มเลือดหลุดอุดตันในหลอดเลือดที่ปอดเกิดขึ้นทั้งๆ ที่ได้รับยากันการแข็งตัวของเลือดอยู่ อาจพิจารณาใช้ในกรณีที่ผู้ป่วยมีโอกาสเสี่ยงสูงต่อการเกิดภาวะลิ่มเลือดหลุดอุดตันในหลอดเลือดที่ปอด และผู้ที่ไม่สามารถรับประทานยาต้านการแข็งตัวของเลือดได้ แพทย์จะพิจารณาลักษณะของก้อนเลือดที่อยู่ในหลอดเลือด เช่น ก้อนเลือด ซึ่งลอยไปมาอยู่ในหลอดเลือดดำ ตัวกรองเพื่อสกัดกั้นการลอยของลิ่มเลือดจากขาไปปอด มีลักษณะที่กรองคล้ายกับร่ม จึงถูกเรียกว่า “ตัวกรองอัมเบลล่า”
...
การป้องกัน
การป้องกันไม่ให้เกิดลิ่มเลือดอุดตันในหลอดเลือดดำลึกนั้นง่ายกว่าการรักษา หากเกิดภาวะลิ่มเลือดอุดตันหลอดเลือดดำแล้ว การป้องกันการเกิดลิ่มเลือดในหลอดเลือดดำลึกโดยทั่วไป มีดังนี้
ออกกำลังกล้ามเนื้อขาและน่องเป็นประจำ หากต้องนั่งเป็นเวลานาน ควรลุกขึ้นจากที่นั่งเพื่อเดินเป็นระยะๆ หรือเหยียดขาและยกขาสูงเป็นะระยะๆ
เพิ่มการเคลื่อนไหว หากคุณหรือบุคคลในครอบครัวต้องนอนพักรักษาตัวบนเตียง หรือหลังผ่าตัด
ลดน้ำหนักหากมีภาวะน้ำหนักตัวเกิน
เลิกสูบบุหรี่
ควบคุมความดันโลหิตให้อยู่ในระดับปกติ
สวมใส่ถุงน่องที่มีแรงกดไล่ระดับเมื่อต้องยืนนานๆ
การฉีดยา หรือรับประทานยาป้องกันการแข็งตัวของเลือด หลังการผ่าตัดซึ่งมีความเสี่ยงต่อการเกิดลิ่มเลือดในหลอดเลือดดำ เช่น การผ่าตัดกระดูก เป็นต้น
ติดตามการรักษาอย่างต่อเนื่อง เพื่อติดตามระดับของการแข็งตัวของเลือด และปรับขนาดยาต้านการแข็งตัวของเลือดให้อยู่ในขนาดที่เหมาะสม เนื่องจากอาหารเสริมและยาอื่นๆ ที่ผู้ป่วยใช้ร่วมกับยาต้านการแข็งตัวของเลือด อาจส่งผลให้ยาออกฤทธิ์ได้ลดลง หรือส่งผลให้ยาออกฤทธิ์มากเกินไปจนเกิดภาวะเลือดออกผิดปกติตามมา
@@@@@@
แหล่งข้อมูล
คู่มือความรู้ภาคประชาชนเรื่อง โรคหลอดเลือดดำ โดย ศ.นพ.จุมพล วิลาศรัศมี ภาควิชาศัลยศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล