จากกรณีวันที่ 1 ก.ค. 2568 ศาลรัฐธรรมนูญสั่งให้นางสาวแพทองธาร ชินวัตร นายกฯ หยุดปฏิบัติหน้าที่ชั่วคราว หลังมีมติรับคำร้อง สว. สอบปมคลิปเสียงสนทนากับสมเด็จฮุน เซน ประธานวุฒิสภากัมพูชา ว่าฝ่าฝืนมาตรฐานทางจริยธรรมอย่างร้ายแรงเป็นเหตุให้พ้นจากตำแหน่งหรือไม่
ทำให้ในวันที่ 1 ก.ค. นายสุริยะ จึงรุ่งเรืองกิจ รองนายกฯ และ รมว. คมนาคม ขึ้นรักษาการแทนนายกฯ ล่าสุดวันนี้ (3 ก.ค. 68) นายสุริยะได้นำคณะรัฐมนตรี (ครม.) ชุดใหม่เข้าเฝ้าถวายสัตย์ฯ ที่พระที่นั่งอัมพรสถาน และมีการประชุม ครม. นัดพิเศษที่ตึกบัญชาการ ทำเนียบรัฐบาล โดยในที่ประชุม ครม. ได้เห็นชอบตามที่สำนักงานเลขาธิการเสนอ เรื่องการมอบหมายให้รองนายกฯ รักษาราชการแทนนายกรัฐมนตรีในกรณีที่ไม่อาจปฏิบัติราชการได้ โดยเรียงตามลำดับคือ 1. นายภูมิธรรม เวชยชัย 2. นายสุริยะ จึงรุ่งเรืองกิจ 3. นายพีระพันธุ์ สาลีรัฐวิภาค 4. นายพิชัย ชุณหวชิร 5. นายประเสริฐ จันทรรวงทอง
ทำให้รักษาการนายกฯ ในขณะนี้คือนายภูมิธรรม เวชยชัย เนื่องจากเป็นรองนายกฯ ลำดับที่1 มีอำนาจหน้าที่เช่นเดียวกับนายกฯ และมีอำนาจหน้าที่ในการเป็นประธานกรรมการใน คกก. หรือองค์กรใด ส่วนในกรณีที่ผู้รักษาราชการแทนตาม 2-5 จะสั่งการใดอันเกี่ยวกับการบริหารงานบุคคลและการอนุมัติเงินงบฯ อันอยู่ในอำนาจของนายกฯ ต้องได้รับความเห็นชอบจาก ครม.
ทั้งนี้ในประวัติศาสตร์การเมืองไทย นี่เป็นครั้งที่ 6 ที่เกิดอุบัติการณ์ทางการเมือง ทำให้ต้องมีรักษาการนายกฯ ซึ่งครั้งที่ผ่านมามีครั้งใดบ้าง ไทยรัฐออนไลน์รวบรวมมาดังนี้
...
24 พ.ค. 2535 : มีชัย ฤชุพันธุ์
พล.อ.สุจินดา คราประยูร ลาออกจากตำแหน่งนายกฯ รัฐมนตรี หลังจากทำหน้าที่ได้เพียงเดือนเศษ เนื่องจากเหตุการณ์นองเลือด “พฤษภาทมิฬ” และนายมีชัย ฤชุพันธุ์ รองนายกฯ เป็นรักษาการนายกรัฐมนตรีจนถึงวันที่ 10 มิ.ย. 2535 จนรัฐบาลนายอานันท์ ปันยารชุน ได้เข้ามารับตำแหน่ง รวมเวลารักษาการทั้งหมด 17 วัน
9 ก.ย. 2551 : สมชาย วงศ์สวัสดิ์
นายสมัคร สุนทรเวช จากพรรคพลังประชาชน ที่นำพรรคชนะการเลือกตั้งในวันที่ 23 ธ.ค. 2550 จัดตั้งรัฐบาลผสม 6 พรรค และสภาฯ ลงมติเห็นชอบแต่งตั้งเป็นนายกฯ ตั้งแต่วันที่ 28 ม.ค. 2551 ได้ถูกศาลรัฐธรรมนูญตัดสินว่ากระทำการที่ขัดต่อรัฐธรรมนูญ จากการเป็นพิธีกรกิตติมศักดิ์ รายการ “ชิมไปบ่นไป” และ “ยกโขยง 6 โมงเช้า” ต้องพ้นจากตำแหน่งนายกฯ และเป็นผลให้ ครม. ทั้งหมดพ้นจากตำแหน่งด้วย แต่จะรักษาการจนกว่าจะได้นายกฯ คนใหม่ ซึ่ง ครม. เลือกนายสมชาย วงศ์สวัสดิ์ รองนายกฯ และ รมว. ศึกษาธิการ ให้เป็นรักษาการนายกฯ ถึงวันที่ 18 ก.ย. 2551 รวมเวลารักษาการ 9 วัน ก่อนเลือกนายกฯ คนใหม่
3 ธ.ค. 2551 : ชวรัตน์ ชาญวีรกูล
หลังจากนายสมัครพ้นตำแหน่งนายกฯ ทางพรรคพลังประชาชนได้ตั้งนายสมชาย วงศ์สวัสดิ์ เป็นรักษาการหัวหน้าพรรค และในวันที่ 17 ก.ย. 2551 ได้รับเลือกจากสภาผู้แทนราษฎรให้ดำรงตำแหน่งนายกฯ คนที่ 26 ของประเทศไทย
แต่ต่อมาวันที่ 2 ธ.ค. 2551 ศาลรัฐธรรมนูญได้มีคำวินิจฉัยยุบพรรคพลังประชาชน จากกรณีนายยงยุทธ ติยะไพรัช รองหัวหน้าและกรรมการบริหารพรรคพลังประชาชนถูกตรวจสอบพบว่าทุจริตการเลือกตั้งใน จ. เชียงราย โดยศาลระบุว่าเป็นการกระทำเพื่อให้ได้มาซึ่งอำนาจการปกครองประเทศด้วยวิธีการที่ไม่เป็นไปตามรัฐธรรมนูญ ให้เพิกถอนสิทธิเลือกตั้งของหัวหน้าและกรรมการบริหารพรรคพลังประชาชน จำนวน 37 คน เป็นเวลา 5 ปี ทำให้นายสมชายในฐานะรักษาการหัวหน้าถูกเพิกถอนสิทธิเลือกตั้งด้วย และต้องพ้นจากตำแหน่งนายกฯ
นายชวรัตน์ ชาญวีรกูล รองนายกฯ และ รมว. สาธารณสุข บิดาของนายอนุทิน ชาญวีรกูล นั่งรักษาการนายกฯ ก่อนสภาฯ จะโหวตเลือกนายอภิสิทธิ์ เวชชาชีวะ เป็นนายกรัฐมนตรีคนที่ 27 ในวันที่ 15 ธ.ค. 2551 โดยนายชวรัตน์ รักษาการถึงวันที่ 17 ธ.ค. 2551 รวมเวลา 14 วัน
7 พ.ค. 2557 : นิวัฒน์ธำรง บุญทรงไพศาล
นางสาวยิ่งลักษณ์ ชินวัตร จากพรรคเพื่อไทย ซึ่งเป็นนายกฯ มาตั้งแต่วันที่ 8 ส.ค. 2554 ได้ประกาศยุบสภาในวันที่ 9 ธ.ค. 2556 เนื่องจากวิกฤตทางการเมืองม็อบ กปปส. ชุมนุมขับไล่ กำหนดให้มีการเลือกตั้งใหม่ในวันที่ 2 ก.พ. 2557 แต่การดำเนินการก็ไม่ราบรื่น หลังกลุ่ม กปปส. รวมตัวปิดคูหาหลายแห่ง จนไม่สามารถเลือกตั้งได้และกลายเป็นโมฆะในที่สุด
จนต่อมาวันที่ 7 พ.ค. 2557 ศาลรัฐธรรมนูญได้วินิจฉัยให้นางสาวยิ่งลักษณ์พ้นจากตำแหน่งนายกรัฐมนตรีรักษาการ จากกรณีแต่งตั้งโยกย้ายถวิล เปลี่ยนศรี เลขาธิการสภาความมั่นคงแห่งชาติไม่ชอบด้วยกฎหมาย และนายนิวัฒน์ธำรง บุญทรงไพศาล รองนายกฯ และ รมว. พาณิชย์ ทำหน้าที่รักษาการนายกฯ แต่เพียง 15 วัน ก็เกิดการรัฐประหาร
24 ส.ค. 2565 : พล.อ. ประวิตร วงษ์สุวรรณ
พล.อ. ประยุทธ์ จันทร์โอชา นายกฯ ถูกศาลรัฐธรรมนูญสั่งหยุดปฏิบัติหน้าที่ หลังศาลได้รับคำร้องของ สส. ฝ่ายค้าน ให้ตีความความเป็นรัฐมนตรีของ พล.อ. ประยุทธ์ จะสิ้นสุดลงเนื่องจากดำรงตำแหน่งครบวาระ 8 ปีหรือไม่ ทำให้ พล.อ. ประวิตร วงษ์สุวรรณ รองนายกฯ รักษาราชการแทนนายกฯ จนถึงวันที่ 30 ก.ย. 2565 รวม 38 วัน เนื่องจากในวันเดียวกันนั้นเอง ศาลรัฐธรรมนูญได้มีคำวินิจฉัยว่าความเป็นนายกฯ ของ พล.อ. ประยุทธ์ ยังไม่สิ้นสุด สามารถดำรงตำแหน่งต่อไปได้
...
ขอบคุณ : สถาบันพระปกเกล้า