ตาแก้ว กับ นางกลอย สองผัวเมียผู้สืบสายเลือดทาสบ้านขุนทะนงศักดิ์มาตั้งแต่รุ่นบรรพบุรุษ ทั้งคู่มีลูกสาวสองคนคือ พะยอม กับ พิกุล (พุดจีบ) พะยอมมีใจรักใคร่อยู่กับ เจ้าแฝก ลูกจ้างหนุ่ม แต่เวรกรรมกลับบันดาลให้ได้เจอท่านเจ้าคุณพิทักษ์อัครา ผู้บังคับบัญชาของขุนทะนงศักดิ์ ซึ่งถูกตาต้องใจความงดงามกริยามารยาทอ่อนช้อยของหญิงสาว ด้วยความอยากประจบเพื่อยศตำแหน่งในวันข้างหน้า ขุนทะนงศักดิ์จึงวางแผนวางยาลูกสาวเพื่อให้ท่านเจ้าคุณได้เชยชมสมใจ  พะยอมเสียใจมากแต่ท่านเจ้าคุณก็พร้อมรับผิดชอบทุกอย่าง ท่านยินดีรับพะยอมกับพ่อแม่และน้องสาวเข้าไปอยู่ในบ้านของท่านด้วย

ทีแรกท่านเจ้าคุณก็ซ่อนเร้นพะยอมไว้เป็นนางบำเรอลับ ๆ จนกระทั่ง ลำดวน นางบ่าวรับใช้หน้าห้องคุณหญิงตาบทิพย์ ภรรยาท่านเจ้าคุณแอบรู้เข้า จึงเอาไปรายงาน คุณหญิงจับได้คาหนังคาเขา นางเคี่ยวเข็ญสามีให้เลิกกับพะยอม แต่ท่านเจ้าคุณกลับรักใคร่หลงใหลพะยอมจนไม่อาจจะเลิกราได้ คุณหญิงจึงหันหน้าไปปรึกษาหารือ ประจักษ์ น้องชายแท้ ๆ ประจักษ์เห็นใจและเข้าใจความรู้สึกพี่สาวดี แต่เขาก็ไม่รู้ว่าจะช่วยแก้ไขปัญหานี้ได้อย่างไร

ต่อมาท่านเจ้าคุณก็ยกพะยอมขึ้นมาเป็นภรรยาบ้านเล็กอย่างออกหน้าออกตา พร้อมกับสั่งย้ายพะยอมกับครอบครัวเข้าไปอยู่เรือนสายสวาท ซึ่งเป็นเรือนรับรองแขกบ้านผ่านเมืองของครอบครัว คุณหญิงแค้นใจแทบกระอักเลือด แฝกแอบลักลอบมาพบกับพะยอมโดยมีพิกุลร่วมรู้เห็นเป็นใจคอยดูต้นทางให้ จนกระทั่งพะยอมตั้งครรภ์กับท่านเจ้าคุณ ลำดวนแนะนำว่าควรจะหาทางทำให้ท่านเจ้าคุณจับผิดว่าพะยอมเป็นชู้กับเจ้าแฝกที่ลักลอบมาพบบ่อย ๆ จริง แผนนี้ได้ผล แต่คุณหญิงตาบทิพย์ยังไม่หายเจ็บแค้นเที่ยวโพนทะนาว่าพะยอมมีชู้จนตั้งครรภ์ กระทั่งถูกท่านเจ้าคุณจับได้ พะยอมชอกช้ำใจและอับอายขายหน้ามาก จึงตัดสินใจผูกคอตายที่สวนหลังเรือนสายสวาท

เมื่อสิ้นพะยอมแล้ว พิกุลก็ต้องระหกระเหินไปอาศัยที่บ้านนอกท้ายเมืองกับ สลับ น้องสาวของตาแก้ว ปลูกผักปลูกหญ้าทำขนมขายเลี้ยงชีพ จนกระทั่งหล่อนเติบโตเป็นสาวสะพรั่งงดงามเหมือนพี่สาว ก็แอบเข้ามาเป็นบ่าวไพร่บ้านท่านเจ้าคุณและเปลี่ยนชื่อตัวเองเสียใหม่จากพิกุลเป็นพุดจีบ ท่านเจ้าคุณถูกตาต้องใจความงามของหญิงสาวตั้งแต่แรกพบ จนกระทั่งได้เสียกับท่านเจ้าคุณเข้า