ธรรมนูญชีวิต ภาค 2 หัวข้อที่ 7 ว่าด้วยเรื่องคุณธรรม คนเป็นผู้นำรัฐ สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (ป.อ.ปยุตฺโต) ท่านรจนาไว้คล้องจอง เพื่อให้จำง่าย 10 ข้อ มีคำอธิบาย แต่ละหัวข้อไว้ ดังต่อไปนี้
ข้อ 1.ให้ปันช่วยประชา...บำเพ็ญตนเป็นผู้ให้ มุ่งปกครองเพื่อให้เขาได้ มิใช่เพื่อจะเอาจากเขา เอาใจใส่จัดสรรความสงเคราะห์ อนุเคราะห์ให้ประชาราษฎร์ได้รับประโยชน์สุข และให้ความสนับสนุนแก่คนทำความดี
ข้อ 2.รักษาความสุจริต ประพฤติดีงาม สำรวมกายและวจีทวาร ประกอบแต่การสุจริต รักษากิตติคุณ ประพฤติให้ควรเป็นตัวอย่าง
เป็นผู้ที่เคารพนับถือของประชาราษฎร์ มิให้มีข้อที่ผู้ใดจะดูแคลน
ข้อ 3.บำเพ็ญกิจด้วยเสียสละ เสียสละความสุขสำราญ ตลอดจนชีวิต เพื่อประโยชน์สุขของประชาชน และความสงบเรียบร้อยของบ้านเมือง
ข้อ 4.ปฏิบัติภาระโดยซื่อตรง คือซื่อตรงทรงสัตย์ไร้มารยา ปฏิบัติภารกิจโดยสุจริต มีความจริงใจ ไม่หลอกลวงประชาชน
ข้อ 5.ทรงความอ่อนโยนเข้าถึงคน มีอัธยาศัย ไม่เย่อหยิ่งหยาบคาย กระด้างถือองค์ มีความงามสง่า เกิดแต่ท่วงทีกิริยาสุภาพนุ่มนวล ละมุนละไม ควรได้ความรักภักดี แต่มิขาดยำเกรง
ข้อ 6.พ้นมัวเมาด้วยเผากิเลส แผดเผากิเลสตัณหา ระงับยับยั้งข่มใจได้ ไม่หลงใหลหมกมุ่นในความสุขสำราญ และการปรนเปรอ มีความเป็นอยู่สม่ำเสมออย่างง่ายๆ มุ่งมั่นแต่จะบำเพ็ญเพียร ทำกิจในหน้าที่ให้บริบูรณ์
ข้อ 7.ถือเหตุผลไม่โกรธา ไม่เกรี้ยวกราด ไม่วินิจฉัยความและกระทำการด้วยอำนาจความโกรธ มีเมตตาประจำใจไว้ระงับความเคืองขุ่น วินิจความและกระทำการ ด้วยจิตอันสุขุมราบเรียบตามธรรม
ข้อ 8.มีอหิงสานำร่มเย็น ไม่หลงระเริงอำนาจ ไม่บีบคั้นกดขี่ มีความกรุณา ไม่หาเหตุเบียดเบียนลงโทษอาชญาแก่ประชาราษฎร์ผู้ใด ด้วยความอาฆาตเกลียดชัง
...
ข้อ 9.ชำนะเข็ญด้วยขันติ อดทนต่องานที่ตรากตรำ อดทนต่อความเหนื่อยยาก ถึงจะลำบากกายน่าเบื่อหน่ายเพียงไร ก็ไม่ท้อถอย
ถึงจะถูกยั่วถูกหยัน ด้วยถ้อยคำเสียดสีถากถางอย่างใด ก็ไม่หมดกำลังใจ ไม่ยอมละทิ้งกิจกรณีย์ที่บำเพ็ญโดยชอบธรรม
ข้อ 10.มิปฏิบัติคลาดจากธรรม ประพฤติมิให้ผิดจากประศาสนธรรม อันถือประโยชน์สุขความดีงามของรัฐและราษฎร์เป็นที่ตั้ง
อันใดประชาราษฎร์ปรารถนาโดยชอบธรรม ก็ไม่ขัดขืน การใดจะเป็นไปโดยชอบธรรม เพื่อประโยชน์สุขของประชาชน ก็ไม่ขัดขวาง วางองค์เป็นหลักหนักแน่นในธรรมคงที่
สถิตมั่นในธรรมทั้งส่วนยุติธรรม คือความเที่ยงธรรมก็ดี นิติธรรม ระเบียบแบบแผน หลักการปกครอง ตลอดจนขนบธรรมเนียมประเพณีอันดีงาม ไม่ประพฤติให้เคลื่อนคลาดวิบัติไป
ย้อนไปอ่าน 10 หัวข้อที่คล้องจอง นี่คือ ศีล 10 ข้อของผู้นำ ที่รู้จักกันในชื่อ ทศพิธราชธรรม คุณธรรมของผู้ปกครอง
อ่านแล้ว คงพอนึกได้ ผู้นำคนที่คุ้นหน้า รักษาศีลข้อยากๆ ไว้ได้หลายข้อ แต่ก็ขาดไปบางข้อ โดยเฉพาะข้อไม่อดทนอดกลั้น โกรธขึ้งปึงปังได้ทุกเมื่อ
หลักปฏิบัตินี้ ใช้ได้ทั้งผู้นำเก่าผู้นำใหม่...ผู้นำที่ไม่แน่ใจ ก็ลองทบทวนตัวเองดู หรือผู้ตามจะใช้เป็นข้อพิจารณาเลือกผู้นำ ก็น่าจะได้
เริ่มเก็บแต้มกันไว้ได้แล้ว ผมแน่ใจ กลิ่นอายเลือกตั้ง ใกล้เข้ามาเต็มที.
กิเลน ประลองเชิง