กรณีสารพิษปนเปื้อนในแม่นํ้ากก จังหวัดเชียงรายกลายเป็นเรื่องลุกลามน่ากังวล ปลายสัปดาห์ที่ผ่านมานักวิชาการได้ออกมาเตือน “ชาวบ้าน” ให้งดหาปลาและงดกินปลาน้ำกกน่าสนใจว่า “ปลาหน้าดิน” จะมีโอกาสการสะสมสารเคมีได้มากกว่าปลาที่อาศัยบนผิวน้ำส่วนใหญ่ และยังขึ้นอยู่กับปัจจัยเรื่องความขุ่น...กระแสน้ำ การไหลแรงอยู่ในแก่งหินก็อาจเกิดการกระทบกระแทกทำให้เกิดการติดเชื้อ หรือถ้าปลามีการระคายเคืองอาจถูผิวหนังกับแก่งหินอาจทำให้เป็นเหตุให้ปลาแข้ที่มักอาศัยอยู่หน้าดินและแก่งหินติดเชื้อพวกโปรโตซัวและแบคทีเรียได้ง่าย “สำนักข่าวชายขอบ” เว็บไซต์ www.transbordernews.in.th รายงานตอกย้ำประเด็นคำถามที่ว่า “ปลาน้ำกก” และ “ปลาน้ำโขง” สามารถกินได้หรือไม่ และมีคำแนะนำอย่างไรสถานการณ์นี้ ประมงจังหวัดเชียงราย ระบุว่า หากจำเป็นต้องกินก็ต้องทำให้สุกร้อยเปอร์เซ็นต์ แต่อาจต้องทำความเข้าใจว่าเชื้อแบคทีเรียบางชนิดความร้อนทำลายไม่ได้ถ้าไม่จำเป็นควรหลีกเลี่ยงหากมีทางเลือกอื่น ส่วนเรื่องสารเคมีในเนื้อปลายังอยู่ในระดับไม่อันตรายในการบริโภคจึงสามารถบริโภคได้ แต่ต้องระวังในเรื่องการสะสมคำแนะนำทางวิชาการคงว่าไปตามสิ่งที่ตรวจพบ เหมือน... เนื้อหมูที่มีพวกปรสิตจึงมีคำแนะนำว่าต้องสุก และพืชที่มีการใช้สารเคมีจึงให้มีการล้างให้สะอาดกำจัดสารเคมี และหลีกเลี่ยงพืชที่ใช้ยาฆ่าแมลง เพราะมีการสะสมสะท้อนภาพต่อเนื่องไปถึง...ในตลาดขายปลาหนังแม่น้ำโขงขณะนี้ พ่อค้าแม่ค้าขายปลาต่างบ่นว่าขายปลาได้ยากขึ้น แต่ก็ยังมีประชาชนบางส่วนยังนิยมรับประทาน โดยเน้นไปทางเมนูทำสุกร้อยเปอร์เซ็นต์ เว้นการทำลาบหรือปิ้งย่าง เพราะอาจไม่สุก นอกจากนี้ “ชาวประมง” ได้ตั้งข้อสังเกตว่าขณะนี้มีปลาแม่น้ำโขงที่อพยพขึ้นแม่น้ำอิง ที่เป็นน้ำสาขาแม่น้ำโขงที่อำเภอเชียงของ จ.เชียงราย เพิ่มมากขึ้นสองเท่าเมื่อเปรียบเทียบกับช่วงเดียวกันของปีที่ผ่านมา ซึ่งเข้าใจว่าเป็นการอพยพหนีจากแม่น้ำโขงเข้าไป รศ.ดร.อภินันท์ สุวรรณรักษ์ อาจารย์คณะเทคโนโลยีการประมงและทรัพยากรทางน้ำ มหาวิทยาลัยแม่โจ้ บอกว่าได้รับปลาในแม่น้ำกก และแม่น้ำโขงจากชาวบ้านและเครือข่ายที่ทำงานร่วมกันส่งตัวอย่าง ปลาแข้ 2 ตัว และปลาหมู 1 ตัว ที่พบมีตุ่มพองมาตรวจ (20 พ.ค.68)ผลตรวจสภาพภายนอกพบว่า มีตุ่มพองที่หนวดใต้คาง บริเวณเหงือก ครีบอักเสบเป็นจ้ำสีแดง เป็นตุ่มเนื้อที่อักเสบเรื้อรัง แสดงว่าเซลล์เนื้อเยื่อผิดปกติ เนื่องจากตุ่มพองที่พบในตัวปลาลักษณะเนื้อเยื่อที่เป็นตุ่มเป็นเนื้อเยื่อที่บอบบาง จึงต้องตรวจดูว่าผิดปกติอย่างไร เพราะเป็นเซลล์ก้อนเนื้อที่อักเสบมานาน “เซลล์ก้อนเนื้อที่อักเสบ...จะสะสมมาจากผิวหนังที่คัน เมื่อไม่สามารถขับออกมาได้เลยกลายเป็นตุ่มอักเสบ จึงเป็นไปได้...ถ้ามีความผิดปกติของแหล่งที่อยู่อาศัย อยู่ในสภาพแวดล้อม เช่นมีกรดมากเกินไป หรือมีสารเคมีแล้วร่างกายได้รับมากขึ้น ทำให้เป็นอันตรายกับปลาได้”พุ่งเป้าจับตาไปที่ประเด็นการเปลี่ยนแปลงสภาพแวดล้อมในลุ่มน้ำกกช่วง 2-3 ปีที่ผ่านมาพบว่า ช่วงหน้าแล้งปกติน้ำจะใสมีคนเล่นน้ำมาก พอระยะหลังพบน้ำเริ่มขุ่นผิดปกติ จำนวนปลาที่พบน้อยลงอย่างมาก จนกระทั่งมีการพบปลามีตุ่มพอง จึงส่งมาตรวจ“ปลาแข้” พอมีอาการออกข้างนอกที่ผิวหนัง แสดงว่าอวัยวะภายในมีปัญหาแล้ว จึงต้องส่งตรวจว่าเกี่ยวข้องกับสารพิษที่พบในแม่น้ำกกหรือไม่ เพราะมีการตรวจพบสารหนูเกินมาตรฐานกว่า 10 เท่า จึงเป็นไปได้ว่าจะเป็นสาเหตุของอาการตุ่มพองหรือไม่ “ปลาแข้เป็นปลากินเนื้อ เชื่อว่ากินปลาตัวอื่นที่มีสารสะสม อาจมีผลทวีคูณได้ และในปลาหมูก็มีอาการช้ำ เมื่อผ่าดูสภาพตับ ภายนอกผิดปกติ...จึงต้องไปดูที่เนื้อเยื่อ ต้องดูปริมาณสารเคมีที่สงสัยว่าไปอยู่ในเนื้อเยื่อหรือไม่ ผมได้ส่งตรวจสารเคมีในเนื้อเยื่อที่ผิดปกติ ใช้เวลา 2-3 วันจึงทราบผล” รศ.ดร.อภินันท์ ว่า ย้ำว่า...กรณีตัวปลาที่พบมีตุ่มพองมาจากเซลล์เนื้อเยื่อปกติ จึงต้องส่งตรวจให้แน่ชัดว่ามีสารพิษหรือสารตะกั่วสะสม แล้วส่งผลให้เกิดอาการเหล่านี้หรือไม่ เพราะไม่เคยพบปลาในแม่น้ำกก หรือแม่น้ำโขงมีลักษณะตุ่มพองจำนวนมากแบบนี้มาก่อน “ปลามีเหงือก” เป็นอวัยวะที่บอบบางที่สุด มีคุณสมบัติยอมให้แร่ธาตุซึมผ่านไปได้ การหายใจของปลาคือการเอาออกซิเจนจากน้ำ พวกสารหนูจึงซึมผ่านเนื้อเยื่อได้ รวมถึงปลาอื่นที่กินอาหารหรือพืชที่กินสารพวกนี้เข้าไปก็จะสะสมในร่างกาย ถ้าปลาแข้ ปลาหมูที่กินกุ้งเป็นอาหาร กุ้งมีเหงือกก็จะซึมซับสารหนู เราก็ต้องตรวจเพื่อยืนยันกับสิ่งมีชีวิตในน้ำ เพื่อยืนยันว่ามีสารเคมีพวกนี้หรือไม่?“คำแนะนำตอนนี้ เชื่อว่าทุกคนตระหนักรู้แล้ว ตั้งแต่แม่อาย คนไม่เล่นน้ำกกในช่วงสงกรานต์ ทุกคนเข้าใจถูกแล้วในการหลบหลีกจากแม่น้ำ เพราะถ้ามีสารปนเปื้อนหนัก การลงไปใช้ประโยชน์จากแม่น้ำยากขึ้น ชาวประมงวันนี้ไม่ควรจับปลามากินเป็นอย่างยิ่ง” สิ่งที่น่าห่วงซึ่งเป็นผลกระทบอีกเรื่อง จากเหตุน้ำท่วมใหญ่เมื่อปลายปีที่แล้ว น้ำท่วมที่แพร่กระจายไปพื้นที่ราบที่น้ำท่วมถึง หากมีการตกค้างของสารเคมีอาจเอาออกยาก นี่จึงเป็นเรื่องใหญ่ที่ต้องตรวจสอบ ต้องงดกินปลา ไม่ใช่แค่น้ำกก แต่ต้องเป็นแม่น้ำโขงด้วยมองปัญหาใหญ่ในภาพรวม “แม่น้ำโขง”...ได้รับผลกระทบแล้ว คงต้องชวนทำงานระดับภูมิภาค ไม่ใช่เฉพาะไทย ต้องเป็นประเทศเพื่อนบ้านด้วย.คลิกอ่านคอลัมน์ “สกู๊ปหน้า 1” เพิ่มเติม
