ตอนผมเริ่มเขียน...มีข่าวนายกกัมพูชากับว่าที่นายกไทยเจรจาสงบศึกกันแล้วที่มาเลเซีย ก่อนหน้าก็มีข่าวคุณทรัมป์ นักเลงใหญ่ขู่ ถ้าไม่หยุดรบ จะไม่คุยเรื่องภาษี ...ผมก็นึกไปไกล ถึงการรบสมัยจีนโบราณพอดีเจอคำถามที่ 19 ในหนังสือ 101 คำถามสามก๊ก (ถาวร สิกขโกศล แปล มติชน พิมพ์ พ.ศ.2556)...ในยุคสามก๊ก เมื่อตั้งทัพประจัญกัน แม่ทัพรบกันได้ถึงสองร้อยเพลงจริงหรือ? อยากได้คำตอบก็รีบอ่านความจริงการรบที่มีบันทึกอยู่ในประวัติศาสตร์ ไม่ปรากฏเรื่องแม่ทัพทั้งสองฝ่ายรบกัน 200 เพลงก่อน แล้วทหารราบจึงตะลุมบอนรบหมู่กัน ในยุคโบราณที่ใช้อาวุธเย็น การรบจะเกิดขึ้นเมื่อกองทัพเข้าใกล้กันฉะนั้นต้องอาศัยพลังการรวมกลุ่มโจมตีเป็นเงื่อนไขสำคัญของการเอาชนะดังนั้น การตั้งขบวนพยุหะทัพ จึงมีความสำคัญยิ่ง พยุหะทัพไม่แตกกระจายจึงจะเกิดภาวะตั้งประจัญ “ประจัญเป็นวงกลม” ในยุคชุนชิว ทัพรถเป็นการรบหลักโดยทั่วไปจะตั้งพยุหธรรมเป็นสามกอง คือกองกลาง ปีกซ้าย และปีกขวา ตั้งพยุหะเรียบร้อยแล้วจึงจะรบกันทัพรถนำหน้า พลเดินเท้าอารักขาอยู่ข้างหลัง ตามปกติกองกลางจะไม่เข้ารบก่อน เช่นคราวสงครามผูอันอันเลื่องลือในยุคชุนชิว แม่ทัพจืออี้ว์ของกองกลางกองทัพแคว้นจิ้น ไม่เคลื่อนไหว จึงไม่แพ้ดังนั้น ปีกซ้ายและปีกขวาจึงเริ่มบุกก่อนเสมอ เกิดสภาพปีกซ้ายและปีกขวาตีโอบเป็นวงกลมภายหลังแม้จะมีทัพหลายชนิดเกิดขึ้น แต่ในการตั้งพยุหะเข้ารบ กองกลางบุกเข้ารบทีหลังเป็นแบบแผน เป็นเหตุให้ยุคหลัง ตำแหน่งของปีกซ้ายและปีกขวาจะค่อนไปข้างหน้ายังมีการตั้งพยุหะแบบหนึ่ง เรียกว่า “พยุหะห่านฟ้า” ไม่ใช่สามทัพรถ แต่เป็นสองทัพรถ ปีกซ้ายเรียกว่ากองซ้าย ปีกขวาเรียกว่ากองขวา แบบนี้ก็สามารถเป็นสองทัพประจัญเป็นวงกลมถึงยุคฮั่นตะวันตก ฮั่นตะวันออก ราชวงศ์จิ้น ราชวงศ์วุ่ย และราชวงศ์เหนือ-ใต้ ทัพม้ามียุทธวิธีและการจัดขบวนแตกฉานยิ่งขึ้น จึงค่อยๆกลายเป็นกำลังหลักในการรบ มีบทบาทสำคัญต่อการแพ้ชนะศึกเทคโนโลยีการทำเกราะและอุปกรณ์ม้าก็พัฒนามากขึ้นในยุคนี้นายทหารผู้แกล้วกล้า สามารถสวมเกราะถืออาวุธโผนออกหน้า เข้าสัประยุทธ์ท่ามกลางทหารทั้งสองฝ่าย และอาจเกิดสภาพแม่ทัพทั้งสองสัประยุทธ์กัน ถ้าฆ่าแม่ทัพฝ่ายปรปักษ์ได้ ก็จะทำให้ทหารฝ่ายตนมีใจฮึกเหิมแต่ก็มิใช่ปัจจัยสำคัญที่จะตัดสินแพ้ชนะ การประสานสัมพันธ์ของพลม้า ตามกระบวนพยุหะที่แน่นอนเข้าโจมตีศัตรู ยังเป็นรูปแบบสำคัญในยุทธการของยุคนั้นส่วนฉากรบในนิยายยุคเก่า เช่น สามก๊ก ซ้องกั๋ง มุ่งดึงดูดความสนใจผู้อ่าน จึงแต้มแต่งเติมสีสันพรรณนาความแกล้วกล้าของตัวละครสำคัญ ให้น้ำหนักแก่การสร้างภาพวีรบุรุษเป็นหลักความรู้ต่อเนื่องจากคำถามนี้...อะไรคือ หนึ่งหุยเหอ (เพลง)นิยายสามก๊กมักใช้คำว่า “หุยเหอ” บรรยายการเข้าสัประยุทธ์กัน เช่นตอนที่กล่าวถึง ม้าเฉียวกับเตียวหุยรบกันตอนกลางวัน 200 กว่าหุยเหอ แล้วรบต่อกลางคืนอีกหลายสิบหุยเหอคำหุยเหอ เดิมทีหมายถึงการรบสมัยโบราณที่เข้าประจัญกันหนึ่งครั้งแล้วหันหลังกลับมา จนถึงยุคราชวงศ์ฮั่นตะวันตก ปรปักษ์สำคัญของจีนคือชนเผ่าซุงหนู รูปแบบการรบจึงเปลี่ยนจากรถยุทธ์ เป็นอาชายุทธ์การรบแบบ “หุย” หันกลับ “เหอ” ประจัญวนเวียนกันไป จึงไม่เกิดขึ้นอีกแต่นักเขียนนิยายหรือนักแต่งเรื่องงิ้ว ติดใจอยากได้ความมัน จึงเอาคำหุยเหอ รบกันติดพันสองร้อยเพลง ใช้บรรยายจนติดใจติดปากคนอ่าน ด้วยประการฉะนี้เหล่านี้เป็นเรื่องของเพลงรบจีนโบราณ...ซึ่งมีจริงน้อย มีเรื่องโม้มาก ต่างจากการรบยุคใหม่ยิงกันตึงตังในสนามรบ แค่ไหนเก็บไต๋ไว้เรื่องหนึ่ง แต่ผลตัดสินเด็ดขาด ไม่อยากเชื่อก็ต้องเชื่ออยู่ที่ปาก.กิเลน ประลองเชิงคลิกอ่านคอลัมน์ “ชักธงรบ” เพิ่มเติม
