ผลการตรวจ “ตะกอนดิน” แม่นํ้ากก จังหวัดเชียงราย ออกมาแล้ว...ผลออกมาเป็นไปในทิศทางเดียวกับน้ำคือมี “สารหนู” ปนเปื้อนทุกจุด“ที่น่าห่วงคือไม่รู้ว่าสารโลหะหนักได้เข้าสู่ห่วงโซ่อาหารแล้วหรือยัง...รัฐบาลควรทำงานแข่งกับเวลา หากปล่อยให้เหมืองทองต้นน้ำกกกระจายสารพิษออกมาไม่หยุดสถานการณ์จะรุนแรงขึ้นตามลำดับ”ภาสกร จำลองราช “สำนักข่าวชายขอบ” www.transbordernews.in.th เปิดประเด็นแม้ว่าผลตรวจของประมงจังหวัดเชียงรายระบุว่า ปลาแม่น้ำกกมีสารโลหะหนักปนเปื้อนไม่เกินมาตรฐาน แต่ผู้เชี่ยวชาญมองว่าการมีสารปรอทและสารหนูอยู่ในตัวปลาก็เป็นเรื่องที่ไม่ปกติ หากมีความจำเป็นต้องกินปลาแม่น้ำกกก็ไม่ควรกินอย่างต่อเนื่องที่สำคัญ “รัฐบาล” ควรให้คำตอบได้แล้วว่าจะจัดการกับแหล่งแพร่กระจายสารพิษ คือ...“เหมืองทอง” ในต้นแม่น้ำกกอย่างไร?ความวัวไม่ทันหายความควายก็เข้ามาแทรก พุ่งเป้าไปที่ประเด็นการเผยแพร่ว่าพบแร่ “แรร์เอิร์ธ” ต้นน้ำกก-น้ำสายเป็นเหตุขุดเหมืองกันพรุนนับร้อยแห่ง...ดูเหมือนว่าเงื่อนปมนี้จะยิ่งดูซับซ้อนยุ่งเหยิงปลายเดือนที่ผ่านมาวงประชุมสำนักนวัตกรรมสังคม มหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง พล.ท.ณัฐพงษ์ เพราแก้ว เจ้ากรมกิจการชายแดนทหาร เลขานุการคณะกรรมการระดับสูงไทย-เมียนมา ได้ร่วมประชุมรับฟังข้อมูลและความกังวลใจของชาวเชียงรายและเชียงใหม่ต่อปัญหาสารโลหะหนักในแม่น้ำกก แม่น้ำสายผู้แทนมูลนิธิสิทธิมนุษยชนไทใหญ่ ได้ให้ข้อมูลสถานการณ์การทำเหมืองในประเทศเมียนมาและการเข้ามามีอิทธิพลของกองกำลังว้าบริเวณตรงข้ามชายแดน จ.แม่ฮ่องสอน เชียงใหม่ เชียงราย ซึ่งเป็นพื้นที่เหนือแม่น้ำกกและแม่น้ำสาย ตั้งข้อสังเกตว่าการทำเหมืองและโครงการต่างๆนี้เป็นการดำเนินการที่สนับสนุนโครงการ One Belt One Road หรือ Belt and Road Initiative ที่จะทำให้เกิดการลงทุนได้อย่างกว้างขวาง เช่น เส้นทางรถไฟ ที่เป็นเส้นทางสายไหมพร้อมจะเข้ามาฝั่งรัฐฉาน ท่าเรือที่สามเหลี่ยมทองคำ ซึ่งเป็นที่สนใจของจีนจึงร่วมมือกับกองทัพเมียนมา และการระเบิดแก่งแม่น้ำโขงก็อยู่ในเฟสนี้“เรื่องเหมืองหลังจากมีการอนุญาตให้ทำเหมืองแร่ต่างๆ ในรัฐฉาน ซึ่งได้รับสัมปทานจากเนปิดอว์เมื่อปี ค.ศ.2021 โดยมี 300 กว่าโครงการที่ทำเหมืองและสามารถขุดได้ทั้งหมด ทางภาคเหนือรัฐฉาน...มีเหล็ก ถ่านหิน ส่วนทางตะวันออกรัฐฉานที่ติดกับเชียงใหม่ เชียงราย...มีแร่แรร์เอิร์ธธาตุหายาก แมงกานีส ทองคำ ถ่านหิน ส่วนใหญ่จะเป็นนักลงทุนจีนแต่ก็มีประเทศออสเตรเลีย รัสเซียและอิตาลีด้วย เหมืองทั้งหมดอยู่เหนือน้ำกก น้ำสาย น้ำรวก”พุ่งเป้าไปที่ “ต้นน้ำกก” อยู่ที่ “เมืองสาด” มีโครงการขุดเหมืองถ่านหินตั้งแต่ปี 2000 ที่จะส่งผ่านหมู่บ้านเทอดไท อ.แม่ฟ้าหลวง จ.เชียงราย เข้าไทยแต่ชาวบ้านได้คัดค้าน ต่อมาปี 2019 บริษัทไทยได้สัมปทานถ่านหินในเมืองกกอีก 29 ปีที่จะส่งเข้าไทย ทางเมืองท่าขี้เหล็ก แต่ติดสถานการณ์โควิดจึงระงับไว้ก่อนและ...การขุดเหมืองทองโดยบริษัทของจีน ซึ่งอยู่ตรงข้าม ต.ท่าตอน อ.แม่อาย จ.เชียงใหม่ เป็นการทำเหมืองขุดทองแบบ 24 ชั่วโมง โดย 4 บริษัทใหญ่ของจีนที่ทำอยู่ในตอนนี้ส่วนเหนือแม่สายก็มีการทำเหมืองทองคำเช่นกัน เป็นเขตควบคุมของว้าเช่นกัน สังเกตได้ว่าการขุดหน้าดินได้แพร่กระจายมาก ในพื้นที่มีรายงานสีน้ำขุ่นตั้งแต่ต้นปีที่แล้ว...เหนือแม่น้ำรวกมีการทำเหมืองแมงกานีส โดยบริษัทของเมียนมาได้สัมปทานมาจากรัฐบาลเนปิดอว์เช่นกันในเมืองโกก็มีการขุดกว้างขวางมาก มีหลายบริษัทโดยจะเห็นว่ามีการเทกองแร่แมงกานีสเป็นจำนวนมากข้างบ่อบำบัดน้ำเสีย...อำเภอแม่สาย ในปี พ.ศ.2555 ขุดแร่จำนวน 4.9 พันตัน และในปี พ.ศ.2562 จำนวน 1.35 แสนตันผู้แทนมูลนิธิสิทธิมนุษยชนไทใหญ่ให้ข้อมูลอีกว่า จากข้อมูลการนำเข้าแร่จากด่านศุลกากร อ.แม่สาย พบว่ามีการปนเปื้อนสารเคมีแมงกานีสในฝั่งไทยสูงเกินมาตรฐานจึงต้องบำบัดน้ำและการทำเหมืองทองคำบนดอยคำ ต้นน้ำเลนมีประมาณ 100 บริษัท เป็นสัมปทานจากรัฐบาลเนปิดอว์ 21 บริษัทอีก 70 กว่าบริษัทไม่มีสัมปทานแต่ก็ขุดทำเหมืองมาโดยตลอดตั้งแต่ปี พ.ศ.2007 ส่งผลให้ชาวบ้านได้รับผลกระทบมากจากสารสกัดทอง เช่น ไซยาไนด์อย่างกว้างขวางในพื้นที่“ชาวบ้านพยายามร้องเรียนในรัฐฉานและเนปิดอว์ แต่จนถึงปัจจุบันก็ยังมีการขุดอย่างแพร่หลายและเปิดหน้าดินไปเรื่อยๆ เคยมีความพยายามที่จะตั้งโรงไฟฟ้าของบริษัทเมียนมาในท่าขี้เหล็ก ชาวบ้านฝั่งเมียนมาไม่สามารถคัดค้านได้ แต่ชาวบ้านฝั่งแม่สายคัดค้านเพราะส่งผลกระทบถึงฝั่งไทย จึงระงับไป”แต่...ปัจจุบันการทำ “เหมือง” ก็ได้กระทบถึงฝั่ง “ไทย”แล้วนานาทรรศนะทั้งหมดเหล่านี้สะท้อนปัญหาในภาพใหญ่ โดยเฉพาะกรณีสารหนูปนเปื้อนในน้ำกก...ได้รับผลกระทบที่เกิดขึ้นแล้ว และมีความกังวลว่าสถานการณ์นี้จะกระทบวงกว้างขึ้นหรือไม่อย่างไรความไม่ชัดเจนในความเสียหายที่จะกระจายไปทั่ว แม้จะไม่ได้ใช้แม่น้ำกกโดยตรง น้ำที่สูบหรือดึงไปใช้ในพื้นที่เกษตรทั้งผ่านระบบชลประทาน หรือน้ำบ่อตื้น หรือน้ำใต้ดินจะกระทบแค่ไหนอย่างไร สัตว์น้ำที่ต้องการให้มีการตรวจตลอดสายน้ำเพื่อให้เห็นภาพรวม...ควรมีการตรวจเลือดประชาชนในพื้นที่เสี่ยงภัย?ภาสกรย้ำทิ้งท้ายว่า การพบแร่หายากหรือแรร์เอิร์ธที่ต้นน้ำกก–น้ำสายจะทำให้สถานการณ์ในพื้นที่ซับซ้อนอีกพอสมควร ความอุดมสมบูรณ์ด้วยแร่ธาตุของดินแดนรัฐฉานใต้กลายเป็น มหันตภัยที่ข้ามแดนมาฝั่งไทยด้วย...เป็นโจทย์ใหญ่ที่ท้าทายยิ่ง หากรัฐบาลตีไม่แตกในต้นตอปัญหา.คลิกอ่านคอลัมน์ “สกู๊ปหน้า 1” เพิ่มเติม
