ยุงลาย สัตว์ปีกตัวเล็กๆ แต่พิษสงร้ายกาจ หากเราประมาทก็มีสิทธิป่วยหนักจนถึงขั้นเสียชีวิตได้เพราะมันเป็นพาหะของ เชื้อไวรัสเดงกี Dengue หรือที่คนไทยรู้จักดีในชื่อ โรคไข้เลือดออก ซึ่งเป็นโรคประจำถิ่นของไทยและภูมิภาคอาเซียน โดยจะระบาดในทุกๆปีช่วงฤดูฝน หรือประมาณเดือน มิ.ย.-ก.ย. สำหรับสถานการณ์โรคไข้เลือดออกในประเทศไทยปี 2566 กรมควบคุมโรครายงานข้อมูลตั้งแต่วันที่ 1 ม.ค.-28 มิ.ย.2566 มีผู้ป่วยสะสม 27,377 คน เสียชีวิตสะสม 23 คน 5 พื้นที่ที่มีอัตราป่วยสูงสุด ได้แก่ จ.ตราด จันทบุรี น่าน แม่ฮ่องสอน ระยอง “สถานการณ์การระบาดของโรคไข้เลือดออกในปีนี้เพิ่มมากขึ้นตามวงรอบของปีที่จะระบาด โดยปีนี้มีรายงานผู้ป่วยสูงมากกว่าปี 2565 ถึง 5.4 เท่า การเสียชีวิตมากกว่าปีก่อน 3.8 เท่าในช่วงเวลาเดียวกัน กลุ่มอายุที่พบอัตราป่วยสูงสุด คือ 5-14 ปี รองลงมาคือ 15-24 ปี ซึ่งเดิมเราจะเข้าใจว่าเด็กจะเป็นไข้เลือดออกกันมาก แต่ปัจจุบันผู้ใหญ่วัยทำงานก็ป่วยเป็นไข้เลือดออกได้เช่นกัน และจากสถานการณ์ดังกล่าว กรมควบคุมโรคได้เปิดศูนย์บัญชาการเหตุการณ์หรือศูนย์อีโอซี เพื่อติดตามสถานการณ์และดำเนินงานไปพร้อมกับหน่วยงานเครือข่ายในพื้นที่ระบาด เพื่อป้องกัน ควบคุมโรค ทั้งร่วมมือกับกรมสนับสนุนบริการสุขภาพ ซึ่งเป็นผู้กำกับอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน หรือ อสม. ที่มีอยู่มากกว่า 1 ล้านคนเข้ามาให้ความรู้และร่วมมือกับประชาชนในการกำจัดแหล่งเพาะพันธุ์ลูกน้ำยุงลายให้หมดไปจากชุมชนของตนเอง โดยจัดการสภาพแวดล้อมไม่ให้มีน้ำขังตามภาชนะต่างๆทุกๆ 7 วัน เช่น จานรองกระถางต้นไม้ แจกัน ถังน้ำ โอ่งน้ำ อ่างบัว เศษภาชนะ ถังขยะ ยางรถยนต์เก่า พืชกาบใบ นพ.ธเรศ กรัษนัยรวิวงค์....การป้องกันโรคไข้เลือดออกที่ดีที่สุดคือ การป้องกันตนเองไม่ให้ถูกยุงกัด โดยต้องร่วมมือกันทุกฝ่ายกำจัดลูกน้ำยุงลาย ถือเป็นกลไกการป้องกันเชิงสังคมที่ได้ผลดีที่สุด โดย อสม.ร่วมกับหน่วยงานในจังหวัดทุกจังหวัด รณรงค์การกำจัดลูกน้ำยุงลายทุกสัปดาห์ โดยสถานที่ที่มีแหล่งลูกน้ำยุงลายมากที่สุด ได้แก่ วัด โรงเรียน สถานที่ราชการ เนื่องจากเป็นสถานที่ที่ประชาชนเข้ามาทำบุญมากมาย อาจเสี่ยงต่อการแพร่ระบาดโรคเป็นอย่างมาก และโรงเรียนคือสถานที่ที่มีกลุ่มเสี่ยงคือเด็กนักเรียนกลุ่มวัย 5 ปีขึ้นไป ซึ่งจากสถิติเป็นกลุ่มที่มีรายงานการป่วยมากที่สุด นพ.ธเรศ กรัษนัยรวิวงค์ อธิบดีกรมควบคุมโรค เล่าถึงสถานการณ์ไข้เลือดออกปี 2566 นพ.โสภณ เอี่ยมศิริถาวรสำหรับอาการป่วยของโรคไข้เลือดออกนั้น นพ.โสภณ เอี่ยมศิริถาวร รองอธิบดีกรมควบคุมโรค ให้คำอธิบายว่า อาการเด่นของไข้เลือดออกคือ จะมีไข้สูงลอย อาจจะนาน 2-7 วัน ปวดกระบอกตา ปวดกล้ามเนื้อ ปวดกระดูก บางรายอาจมีเลือดออก เช่น มีจุดเลือดออกที่ผิวหนัง เลือดออกตามไรฟัน เลือดกำเดาไหล ถ่ายอุจจาระเป็นสีดำ เนื่องจากเลือดออกในกระเพาะอาหาร ผู้หญิงมีประจำเดือนนานผิดปกติ เมื่อไข้สูงติดต่อกัน 7 วัน ไข้ก็ลดลง กรณีเด็กที่เป็นไข้เลือดออก อาจมีอาการเบื่ออาหาร ทานไม่ค่อยลง บางคนปวดท้อง โดยเฉพาะชายโครงด้านขวาหากมีตับโตร่วมด้วย แต่จะไม่มีอาการทางเดินหายใจ ทำให้เราแยกอาการของโรคได้จากไข้หวัดใหญ่ โรคโควิด-19 เป็นโรคติดต่อทางเดินหายใจ ซึ่งมีอาการเด่น คือ ไอ เจ็บคอ มีน้ำมูก และมีไข้... นพ.โสภณ กล่าวอีกว่า สำหรับผู้ที่สงสัยว่าตัวเองเป็นไข้เลือดออก ต้องรีบไปพบแพทย์ เพื่อรับการวินิจฉัยและรับการรักษาโดยเร็ว แม้ว่าโรคนี้จะเป็นมากในเด็ก แต่ว่ากลุ่มที่เสียชีวิตกลับเป็นผู้ใหญ่ที่อายุมากกว่า 15 ปีขึ้นไปเป็นส่วนใหญ่ เหตุผลหลักคือ ผู้ใหญ่มักไม่ได้นึกถึงว่าตนเองจะเป็นไข้เลือดออก ดังนั้นเมื่อไปรับการรักษาช้า ก็มักจะมีอาการมากแล้ว ถ้าได้รับการวินิจฉัยเร็ว ได้รับการรักษาทันท่วงทีก็จะลดอันตราย แต่ถ้าช้าก็อาจทำให้อันตรายถึงแก่ชีวิตได้ ที่สำคัญห้ามรับประทานยาลดไข้กลุ่มเอ็นเสด เช่น แอสไพริน ไอบูโพรเฟน รวมถึงยาชุด ศ.พญ.ศศิโสภิณ เกียรติบูรณกุลท่ามกลางการระบาดของโรคไข้เลือดออกในทุกปี ยังคงเกิดความสูญเสีย มีคนต้องสังเวยชีวิตด้วยโรคนี้มาโดยตลอด ที่แม้จะมีมาตรการในการพยายามป้องกัน แต่ก็มีเรื่องน่ายินดีซึ่งหลายคนอาจยังไม่ทราบว่า โรคไข้เลือดออกมีวัคซีนป้องกันแต่ยังไม่มีการใช้อย่างแพร่หลาย เรื่องนี้ ศ.พญ.ศศิโสภิณ เกียรติบูรณกุล ภาควิชาอายุรศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์รามาธิบดี มหา วิทยาลัยมหิดล กล่าวว่า “ปัจจุบันวัคซีนป้องกันโรคไข้เลือดออก มี 2 ชนิด ซึ่งเป็นชนิดเชื้อมีชีวิตอ่อนฤทธิ์ หรือเชื้อเป็น คือ วัคซีนชนิดที่ 1 มีแกนหลักเป็นไวรัสไข้เหลือง มีประสิทธิภาพในการป้องกันไข้เลือดออกทุกสายพันธุ์ 65% ป้องกันป่วยนอนโรงพยาบาล 80% ใช้ได้เฉพาะคนที่เคยเป็นโรคไข้เลือดออกมาก่อน ทั้งจากประวัติและผลการตรวจเลือดยืนยันเท่านั้น ส่วนวัคซีนชนิดที่ 2 มีแกนหลักเป็นไวรัสเดงกีสายพันธุ์ที่ 2 มีประสิทธิภาพในการป้องกันไข้เลือดออกทุกสายพันธุ์ 80% ป้องกันป่วยนอนโรงพยาบาล 90% สามารถฉีดได้ทั้งคนที่เคยติดเชื้อและไม่เคยติดเชื้อมาก่อน วัคซีนนี้ห้ามใช้ในผู้มีภาวะภูมิคุ้มกันบกพร่อง เช่น ได้รับยาสเตียรอยด์เกิน 20 มิลลิกรัมต่อวัน ผู้ติดเชื้อ HIV ระยะมีอาการ หญิงตั้งครรภ์และหญิงให้นมบุตร ดังนั้นการจะรับวัคซีนนั้นต้องปรึกษาแพทย์ก่อน สำหรับประเทศไทยมีวัคซีนชนิดที่ 1 ใช้อยู่ ส่วนชนิดที่ 2 คาดว่าจะมีการใช้ในประเทศในเวลาอันใกล้นี้” ทีมข่าวสาธารณสุข มองว่า มาตรการควบคุมป้องกันโรคไข้เลือดออกจะมีประสิทธิภาพและเกิดผลดีได้ จะต้องเกิดจากความร่วมมือของทุกฝ่าย โดยหัวใจหลักคือ การป้องกันตนเองไม่ให้ถูกยุงกัด ด้วยการกำจัดลูกน้ำยุงลาย ซึ่งเป็นต้นตอของโรคร้ายนี้ สิ่งสำคัญคือ การทำอย่างต่อเนื่องทุกสัปดาห์ ตามวงจรชีวิตของยุงที่มี 7 วันสังคมไทยเคยมีประสบการณ์ต่อสู้กับโรคระบาดร้ายแรงอย่างโรคโควิด-19 ในช่วงการระบาดอย่างหนักหนาสาหัส และผ่านพ้นมาได้แล้ว เพราะความร่วมแรงร่วมใจในการปฏิบัติตามมาตรการและคำแนะนำของหน่วยงานด้านสาธารณสุข โดยมี อสม.เป็นพลังสำคัญในการให้ความรู้ สร้างความเข้าใจแก่คนในชุมชน การร่วมแรงร่วมใจกันทุกภาคส่วนในการสกัดกั้น ลดการระบาดของโรคไข้เลือดออก จะเป็นหัวใจสำคัญในการพิชิตยุงลาย ความลดความสูญเสียจากการต้องสังเวยชีวิตด้วยไข้เลือดออกและจะเป็นอีกบทพิสูจน์หนึ่งของสังคมไทยที่จะผ่านพ้นวิกฤติครั้งนี้ไปได้.ทีมข่าวสาธารณสุข
