“ธนาคารความหลากหลายคือ แหล่งเก็บรักษาทรัพยากรชีวภาพและภูมิปัญญาของชุมชนที่มีการดูแลรักษาและบริหารจัดการในการดูแลรักษา และการนำไปใช้ประโยชน์โดยตัวของชุมชนเอง เปรียบได้กับการที่ชุมชนมีธนาคาร แต่ธนาคารมีหน้าที่รับฝากถอนทรัพยากรชีวภาพสำหรับชุมชน โดยสมาชิกสามารถนำสิ่งที่ฝากดูแลนั้นออกมาใช้หรือทำประโยชน์ได้ โดยต้องได้รับการอนุญาตหรือเห็นชอบจากชุมชนร่วมกัน วิสาหกิจชุมชนหมู่บ้านสมุนไพรบ้านเมืองกื้ด และวิสาหกิจชุมชนกลุ่มเพาะเลี้ยงฟ้ามุ่ย บ้านปงไคร้ ต.โป่งแยง อ.แม่ริม จ.เชียงใหม่ เป็นชุมชนต้นแบบ” นางสุวรรณา เตียรถ์สุวรรณ ผู้อำนวยการสำนักงานพัฒนาเศรษฐกิจจากฐานชีวภาพ (องค์การมหาชน) หรือ สพภ. บอกถึงที่มาของโครงการธนาคาร ความหลากหลายทางชีวภาพระดับชุมชน (Community Biodiversity Bank หรือ Community BioBank)... เป็นกลไกหนึ่งในการขับเคลื่อนการพัฒนาเศรษฐกิจจากฐานชีวภาพตามนโยบายการพัฒนาเศรษฐกิจชีวภาพจากความหลากหลายทางชีวภาพ สนับสนุนและส่งเสริมให้ชุมชนท้องถิ่นเป็นเจ้าของฐานทรัพยากร โดยกำหนดเป้าหมายว่าภายใน 10 ปีจะเกิดธนาคารความหลากหลายทางชีวภาพระดับชุมชนทั้งประเทศ และนำไปสู่การจัดตั้งศูนย์รวบรวมความหลากหลายทางชีวภาพระดับชุมชนในทุกตำบล ทั้งนี้ หลักการสำคัญในการทำงานของโครงการธนาคารความ หลากหลายทางชีวภาพระดับชุมชนนั้น เน้นการสื่อสารที่เข้าใจง่าย ทดลองปฏิบัติให้เห็นตัวอย่างจริง และแลกเปลี่ยนประสบการณ์กับชุมชนอื่นๆเพื่อพัฒนาองค์ความรู้และต่อยอดในรูปแบบของตัวเอง ถือเป็นนวัตกรรมอนุรักษ์แบบคิดกลับหัวท้าย เน้นให้ชุมชนลงมือทำจริง ตั้งแต่การสำรวจ การบันทึก การถ่ายภาพง่ายๆ ไปจนถึงการดูแลรักษาต้นไม้ของตัวเองเพื่อการขยายพันธุ์เป็นแหล่งในการพัฒนาวิจัยความหลากหลายของทรัพยากรชีวภาพ เกิดเป็นศูนย์กลางการเรียนรู้ชุมชนนำไปสู่การปกป้อง คุ้มครอง และเกิดการใช้ประโยชน์อย่างยั่งยืน สำคัญที่สุดคือการสร้างเครือข่ายและการสนับสนุนด้านต่างๆที่เหมาะสมร่วมกับมหาวิทยาลัยในท้องถิ่นและ อปท. เจ้าของพื้นที่เป็นต้น สำหรับวิสาหกิจชุมชนต้นแบบ วิสาหกิจชุมชนหมู่บ้านสมุนไพรบ้านเมืองกื้ด ต.กื้ดช้าง อ.แม่แตง จ.เชียงใหม่ มีความโดดเด่นทั้งความหลากหลายของทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ความหลากหลายของภูมิปัญญาและวัฒนธรรม สพภ. จึงเข้ามาสนับสนุนงบประมาณจัดทำแหล่งเรียนรู้ทั้งตำบลกื้ดช้าง ต่อมาจึงได้สนับสนุนงบประมาณโครงการธนาคารความหลากหลายทางชีวภาพระดับชุมชน เพื่อสำรวจและรวบรวมพันธุ์พืชตระกูลขิง ข่า และสมุนไพรท้องถิ่น เก็บรักษาไว้ในแปลงธนาคารฯ อีกส่วนหนึ่งคือทำงานร่วมกับมหาวิทยาลัยในการศึกษาสารออกฤทธิ์ และการยืนยันชนิดพันธุ์ของพืชเด่นในชุมชนคือ ไผ่จืด กระทั่งปี 2564 ก็ได้สนับสนุนงบประมาณเพิ่มเติมเพื่อดำเนินงานจัดตั้งธนาคารความหลากหลายทางชีวภาพระดับชุมชน รวบรวมพันธุ์พืชตระกูลขิง ข่า ว่าน และสมุนไพรชนิดอื่นๆที่มีอยู่ในชุมชนตำบลกื้ดช้าง โดยพบว่าในพื้นที่ป่าห้วยกุ๊บกั๊บ ต.กื้ดช้าง มีพืชเฉพาะถิ่นที่พบเฉพาะพื้นที่ที่อยู่ระดับความสูง 700 เมตรจากระดับน้ำทะเล ที่เป็นป่าเบญจพรรณที่สูงมีพืช 156 ชนิดพันธุ์ มีการรวบรวมและจัดประเภทพืชพันธุ์ 20 แปลง ปัจจุบันมี 3 แปลง ถูกจัดให้เป็นแปลงต้นแบบศูนย์การเรียนรู้ฯและเส้นทางท่องเที่ยวของหมู่บ้าน ประกอบด้วยพืชพันธุ์หายาก เสี่ยงใกล้สูญพันธุ์ พืชหายากที่ใช้ประโยชน์ได้ มีการใช้ในตำรับยาสมุนไพร และพืชที่สามารถนำไปแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ต่างๆ ส่วนวิสาหกิจชุมชนกลุ่มเพาะเลี้ยงฟ้ามุ่ย บ้านปงไคร้ ต.โป่งแยง อ.แม่ริม จ.เชียงใหม่ สพภ. ได้เข้ามาสนับสนุนส่งเสริมวิสาหกิจชุมชนฯ เกี่ยวกับการอนุรักษ์และใช้ประโยชน์กล้วยไม้อย่างเป็นระบบ เริ่มตั้งแต่ให้ความรู้ในการสำรวจความหลากหลายกล้วยไม้ เทคนิคการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อกล้วยไม้ และเทคนิคการนำกล้วยไม้ออกจากขวด รวมทั้งกระบวนการปล่อยกล้วยไม้คืนป่า ส่งผลให้ชุมชนมีความรู้ความเข้าใจได้เป็นอย่างดี โดยได้จัดทำโครงการธนาคารกล้วยไม้ระดับชุมชนบ้านปงไคร้ ภายใต้โครงการธนาคารความหลากหลายทางชีวภาพระดับชุมชนขึ้นในที่สุด ปัจจุบันธนาคารกล้วยไม้ระดับชุมชนบ้านปงไคร้ มีกล้วยไม้ลงทะเบียน 200 ต้น 36 ชนิด อาทิ ฟ้ามุ่ย นกคุ้มไฟ เอื้องคำ และเอื้องมอนไข่ เป็นกล้วยไม้ที่จะนำไปเพาะขยายพันธุ์เพิ่มจำนวนกล้วยไม้ให้มากขึ้น ขณะเดียวกันชุมชนยังมีต้นกล้ากล้วยไม้ที่ได้จากการเพาะเมล็ดสำหรับจำหน่าย หรือต้นกล้าฟ้ามุ่ยสำหรับนักท่องเที่ยวเพื่อทำกิจกรรมปล่อยกล้วยไม้คืนสู่ป่าได้มากขึ้นอีกด้วย. กรวัฒน์ วีนิล
