ศาลทหาร-ศาลพลเรือน เทียบความเหมือนและความต่าง ขั้นตอนพิจารณาคดี "สภาทนาย" ชี้โทษอาญาใช้กฎหมายพิจารณาเล่มเดียวกัน แต่ทหารมีธรรมนูญทหาร ที่ต้องมีการพิจารณาเพิ่มเติมบางกรณี

วันนี้ 22 ก.ค. 68 ศาลมณฑลทหารบกที่ 12 จ.ปราจีนบุรี นัดอ่านคำพิพากษาชั้นศาลฎีกา ตัดสินคดี "น้องเมย" จำคุกรุ่นพี่ 4 เดือน 16 วัน แต่รอลงอาญา 2 ปี ชี้ลงโทษไม่เป็นประโยชน์ ให้จำเลยปรับปรุงตัวรับใช้ชาติ จนมีการตั้งคำถามถึงบทลงโทษ และมีการเปรียบเทียบถึงกระบวนการของศาลทหาร และศาลพลเรือน

ถ้ามองถึงอำนาจ และการทำหน้าที่ของศาลทหาร และศาลพลเรือน วีรศักดิ์ โชติวานิช รองเลขาธิการสภาทนายความในพระบรมราชูปถัมภ์ และรองโฆษกนายกสภาทนายความ อธิบายถึงความแตกต่าง ดังนี้


- ศาลทหารมีอำนาจเฉพาะคดีอาญา ที่ทหารกระทำความผิด โดยไม่มีพลเรือนเข้าไปเกี่ยวข้องในการกระทำความผิดด้วย หมายความว่าผู้กระทำความผิดเป็นทหารทั้งหมด เช่น มีทหารร่วมกันทำร้ายร่างกายพลทหาร ซึ่งลักษณะกระทำความผิดต้องไม่เข้าข่าย พ.ร.บ. ป้องกันและปราบปรามการทรมานและทำให้บุคคลสูญหาย ถ้ามีการกระทำความผิดเข้าข่าย ต้องไปขึ้นศาลอาญาคดีทุจริต เพราะมีการบัญญัติไว้ใน พ.ร.บ. ชัดเจน

...

- ข้อแตกต่างการพิจารณาคดี อัยการคนฟ้องคดีศาลพลเรือน เป็นพนักงานอัยการของสำนักงานอัยการสูงสุด ด้านศาลทหารจะมีอัยการของศาลทหาร โดยศาลทหารผู้เสียหายไม่สามารถฟ้องคดีเอง ในกรณีที่จะฟ้องว่าทหารกระทำความผิดอาญา ตัวอย่างเช่น คดีฆาตกรรมของพลเรือน ตัวแทนของผู้เสียหายอย่างพ่อ สามารถใช้สิทธิในการฟ้องคดี โดยตรงได้ แม้อัยการสั่งไม่ฟ้อง แต่ถ้าคดีนี้ไปอยู่ในอำนาจศาลทหาร ผู้กระทำความผิดเป็นทหาร เมื่ออัยการทหารสั่งไม่ฟ้องแล้ว คดีก็จะจบทันที ผู้เสียหายไม่สามารถใช้สิทธิตัวแทนในการฟ้องคดีต่อได้

- การตัดสินความผิดอาญา ศาลทหารกับศาลพลเรือน ใช้ประมวลกฎหมายอาญาเข้ามาบังคับใช้ในการตัดสินคดีเหมือนกัน

- การพิจารณาคดีทางอาญาและโทษทางอาญา กรณีที่ทหารกระทำความผิด ในศาลทหารและศาลพลเรือน ใช้กฎหมายเล่มเดียวกัน แต่ต่างกันตรงที่ศาลทหารจะมีธรรมนูญทหาร แล้วมีวิธีการพิจารณา และการลงโทษในทางทหารระดับหนึ่ง หรือคุกที่ใช้ขังศาลทหาร จะเป็นคุกทหาร และมีกฎหมายพิเศษเฉพาะแยกต่างหากส่วนหนึ่ง

- ตุลาการ สำหรับศาลทหาร มีตุลาการเฉพาะ แยกออกมาต่างหากจากตุลาการศาลยุติธรรมในระบบศาลพลเรือน แต่ที่สำคัญตุลาการศาลพลเรือน จะไม่ไปเป็นตุลาการในศาลทหาร เช่นเดียวกับตุลาการศาลทหาร ก็ต้องไม่มาเป็นตุลาการในศาลพลเรือน

- ด้านอำนาจของศาลทหารกับพลเรือนไม่ต่างกัน เพราะถ้ามีการพิจารณาว่าจำเลยกระทำความผิดก็มีอำนาจในการตัดสินคดีความ แต่ถ้าไม่มีความผิดก็มีอำนาจในการตัดสินยกฟ้อง


- เมื่อศาลตัดสินลงโทษ กรณีศาลทหารจะอยู่ในการควบคุมลงโทษทางทหาร เช่น คุกทหาร แต่ถ้าเป็นศาลพลเรือน ต้องส่งตัวให้กับกรมราชทัณฑ์


หลายคนตั้งข้อสังเกตถึงความโปร่งใสของศาลทหาร แต่ต้องเข้าใจว่าศาลทหารมีมาก่อนศาลพลเรือน และการปกครองบางอย่างของกองทัพ ถ้านำไปขึ้นศาลพลเรือนโดยไม่มีศาลทหารอาจจะเกิดปัญหา ในเรื่องของความเด็ดขาดในการลงโทษของทางทหาร ไม่อย่างนั้นจะมีปัญหาในเรื่องของสายบังคับบัญชา