หากจะนับอริสโตเติล นักปรัชญากรีก ศิษย์เอกของเพลโต ครูของพระเจ้าอเล็กซานเดอร์มหาราช ผู้ริเริ่มเสนอแนวคิดเกี่ยวกับวิชารัฐศาสตร์ หรือการเมือง หรือจะย้อนไปถึงโสกราตีส ครูของเพลโตอีกที
บทสนทนาก่อนวันถูกประหารของโสกราตีส พูดถึง “อีสป” นักเล่านิทานผู้ยิ่งใหญ่ ซึ่งเกิดในศตวรรษที่ 6 ก่อนหน้านั้นอีกกว่าร้อยปี
ในจำนวนคนรุ่นตำนาน รุ่นราวคราวเดียวกับอีสปนั้น...โลกอาจรู้จักเขาน้อยกว่าอีสป เขาชื่อโซลอน
ปราชญ์และนักปกครองชาวกรีก (630-562) ปีก่อน ค.ศ.เกิดในครอบครัวคนชั้นสูง ได้รับเลือกเป็นหัวหน้าฝ่ายปกครอง 1 ใน 9 คน มีบทบาทในการบัญญัติกฎหมายใหม่ ที่มีความเป็นธรรมมากขึ้น
ปฏิรูปการปกครอง ปรับปรุงการผลิต การชั่งตวงวัด การ ผลิตเหรียญกษาปณ์ การช่วยไถ่ถอนที่ดิน และไถ่ถอนคนที่เป็นทาสเนื่องจากเป็นหนี้เป็นสินล้นพ้นตัวให้เป็นไท
ยกเลิกการปกครองระบอบอภิชนาธิปไตย เปิดทางให้พลเมืองมีฐานะดีมีส่วนร่วมในการปกครอง โดยไม่คำนึงถึงการสืบเชื้อสายจากชนชั้นสูงเหมือนในยุคก่อนหน้านั้น
(สารานุกรมผู้นำและคนสำคัญของโลก ร.ศ.วิทยากร เชียงกูล สำนักพิมพ์แสงดาว พ.ศ.2556)
งานของโซโลนจะถือว่า เขาคือนักปฏิรูประบอบประชาธิปไตย ยุคแรกๆของโลกก็ว่าได้ ไม่แปลก ที่ชื่อเสียงของเขาจะแผ่กระจายไปทั่ว
ในช่วงเวลาที่ชื่อของโซโลนโด่งดังอยู่นั้น ครั้งหนึ่งเขาเดินทางไปกรุงซาร์ดิส เข้าเฝ้าพระเจ้าครีซัส กษัตริย์แห่งประเทศลิเดีย ประเทศซึ่งได้ชื่อว่าทั้งร่ำรวยที่สุดและมีอาณาเขตกว้างขวางกว่านครใดในละแวกใกล้เคียง
พระเจ้าครีซัสโปรดให้อำมาตย์พาเดินชมพระราชวังอันยิ่งใหญ่โอฬาร ทั้งยังให้เข้าชมทรัพย์สมบัติในท้องพระคลัง จากนั้นก็ ตรัสถามโซโลนว่า
...
“ในโลกนี้ มีใครบ้างที่มีอำนาจวาสนามากที่สุด”
พระเจ้าครีซัสคาดว่า โซโลนคงจะตอบว่าเป็นพระองค์ แต่ผิดคาด ปราชญ์อย่างโซโลน บอกชื่อกษัตริย์พระองค์หนึ่ง...ที่สิ้นพระชนม์ไปแล้ว
ทรงสงสัยถามเหตุผล โซโลนตอบว่า จะบอกว่าผู้ใดมีอำนาจวาสนามากที่สุด ก็ต่อเมื่อเห็นว่าชีวิตผู้นั้นสิ้นสุดอย่างไร
ตอนนั้น พระเจ้าครีซัส ไม่ทรงเชื่อคำโซโลนเลย
ต่อมา พระเจ้าครีซัสได้ข่าว พระเจ้าไซรัส กษัตริย์เปอร์เซียยกทัพมาโจมตีประเทศมีเดีย ที่ติดชายแดนลิเดีย มีเพียงแม่น้ำสายหนึ่งกั้นกลาง
ในเชิงยุทธศาสตร์ ทรงส่งทูตไปชักชวนประเทศอียิปต์ และประเทศบาบิโลเนีย ซึ่งเป็นพันธมิตร ให้ส่งกองทัพมาช่วย แต่ความหยิ่งทะนงว่าทรงมีกองทัพที่ใหญ่กว่า พระเจ้าครีซัสไม่ทรงรอประเทศพันธมิตรมาถึง
ทรงนำทัพเข้าปะทะ แต่ก็รบแพ้ ถูกพระเจ้าไซรัส กษัตริย์เปอร์เซีย จับประหารด้วยการเผาทั้งเป็น
ขณะจะถูกเผา พระเจ้าครีซัสทรงอุทาน “โอ โซโลน โซโลน เธอช่างฉลาดเสียจริงๆ!”
พระเจ้าไซรัส ได้ยินก็ทรงถาม เมื่อทรงทราบเรื่อง...ก็สลดพระทัย ในความไม่แน่นอนของอำนาจ...ที่พระองค์ทรงมี ทรงสั่งงดโทษประหารพระเจ้าครีซัสไว้
แต่กระนั้นก็ยังทรงทำสงครามขยายอำนาจต่อไป ทรงปราบลิเดียได้แล้วก็ทรงปราบบาบิโลน จากนั้นก็มีการทำสงครามกับพวกศะกะ หรือสคิช เผ่าเร่ร่อน พระเจ้าไซรัส สวรรคตในสนามรบ
ชะตากรรมสุดท้ายของพระเจ้าไซรัส โลกรู้จักโซโลน ปราชญ์ผู้หยั่งรู้ดินฟ้าชาวกรีกมากยิ่งขึ้น ใครผู้ใดที่เผลอคิดว่ามีวาสนา ดูพระเจ้าไซรัสไว้เป็นตัวอย่างนะครับ.
กิเลน ประลองเชิง