“เลี่ยน” ยอดอร่อยมีสรรพคุณ

ไม้ต้นนี้ มีถิ่นกำเนิดทั่วไปในแถบประเทศเอเชีย พบขึ้นตามชายป่าดิบและป่าเบญจพรรณมากมาย มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า MELIA AZEDARACH LINN. ชื่อสามัญ BASTARD CEDAR, BEAD TREE, PERSIAN LILAC อยู่ในวงศ์ MELIACEAE ในประเทศไทยเรียกว่า “เลี่ยน” และชื่ออื่นคือ เคี่ยน กับ เฮี่ยน (ภาคเหนือ) มีลักษณะทางพฤกษศาสตร์เป็นไม้ยืนต้นผลัดใบ สูง 10-20 เมตร นิยมปลูกเป็นไม้เบิกนำ หมายถึงต้นโตเร็วนั่นเอง ใบเป็นใบประกอบแบบขนนก 2 ชั้น ออกเรียงสลับเป็นกลุ่มที่ปลายยอด มีใบย่อยจำนวนมากเป็นรูปรีแกมขอบขนานหรือคล้ายสี่เหลี่ยมขนมเปียกปูน ปลายเรียวแหลม โคนสอบ และมักจะเบี้ยว ขอบจักเป็นฟันเลื่อยห่างๆ สีเขียวสด ใบดกและหนาแน่นมาก

ดอก ออกเป็นช่อตามซอกใบใกล้ปลายยอด มีกลีบดอก 5-6 กลีบ เป็นสีชมพูหรือสีขาวอมม่วง มีเกสรตัวผู้ 10 อัน ก้านเกสรเป็นสีม่วงติดกันเป็นหลอด ดอกมีกลิ่นหอมอ่อนๆ ดอกเมื่อบานเต็มที่ เส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 2 ซม. “ผล” รูปกลมรี กว้าง 1 ซม. ยาว 2.5 ซม. เวลามีดอกจะดูสวยงามและส่งกลิ่นหอมเย็นเป็นธรรมชาติดีมาก ดอกออกช่วงระหว่างเดือนกุมภาพันธ์ต่อเนื่องไปจนถึงเดือนมีนาคมของทุกปี ขยายพันธุ์ด้วยเมล็ดและปักชำราก มีต้นขาย ทั่วไปที่ตลาดนัดไม้ดอกไม้ประดับ สวนจตุจักร ทุก วันพุธ-พฤหัสฯ ส่วนใหญ่ราคาจะอยู่ที่ขนาดของต้น

ประโยชน์ทางอาหาร ยอดอ่อนและใบอ่อนเอาไปเผาพอสลบหรือต้มลวกเพื่อลดความขมกินเป็นผักแกล้มกับลาบเนื้อ ลาบหมูและลาบปลา นํ้าพริกชนิดต่างๆ อร่อยมาก

เปลือกต้นสด ลอกทำเชือกชนิดหยาบ เนื้อไม้ลายสวยนิยมใช้ทำกระดาน บุฝาผนัง ทำด้ามแร็กเกต ทำไม้อัด ใบสดตำคั้นเอานํ้าดื่มหรือจิบเป็นยาขับพยาธิ ใบสดยังให้สีเขียวตำคั้นเอานํ้าย้อมผ้าได้ ทั้งต้นสดมีรสขมต้มนํ้าดื่มแก้โรคผิวหนังเป็นยาอายุวัฒนะ เมล็ดให้นํ้ามันบีบหรือคั้นเอานํ้ามันทาแก้ปวดข้อดีมาก ยางจากต้นยังถูกระบุว่าเป็นยาแก้ม้ามโตและม้ามย้อยด้วย แต่ไม่ระบุว่าให้ทำอย่างไร “เลี่ยน” จึงเหมาะจะปลูกเพื่อใช้ประโยชน์ตามที่กล่าวข้างต้นคุ้มค่ามากครับ.

“นายเกษตร”